Lào Cai: Nhìn thẳng vào khó khăn, thiếu sót để nâng tầm sản phẩm OCOP

Phóng viên Báo Đại đoàn kết đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Xuân Huy, Chi cục trưởng Chi cục Chất lượng và Phát triển nông thôn tỉnh Lào Cai (Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai) về vấn đề này.

PV: Là tỉnh có nhiều sản phẩm OCOP, được đánh giá cao, xin ông cho biết, công tác chỉ đạo và vai trò tham mưu của Chi cục Chất lượng và Phát triển nông thôn tỉnh như thế nào?

Ông Nguyễn Xuân Huy: Thực hiện chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”, thời gian qua Chi cục Chất lượng và Phát triển nông thôn tỉnh Lào Cai đã có nhiều tham mưu cho Sở, UBND tỉnh Lào Cai về kế hoạch thực hiện Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”; đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP; quản lý, hỗ trợ các sản phẩm OCOP phát triển.

Tính từ đầu năm đến nay, đã có 62/54 sản phẩm OCOP mới được công nhận, đạt 114,8% so với kế hoạch được giao. Giai đoạn cuối tháng 12, Chi cục tiếp tục tham mưu đánh giá, công nhận thêm một số sản phẩm OCOP mới làm phong phú và tăng thêm số lượng sản phẩm OCOP hiện có.

Lũy kế đến ngày 12/12/2025, toàn tỉnh Lào Cai có 605 sản phẩm OCOP từ 3 sao đến 5 sao, gồm 551 sản phẩm 3 sao, 52 sản phẩm 4 sao và 2 sản phẩm 5 sao. Xét theo nhóm ngành, thực phẩm tiếp tục là lĩnh vực chủ lực với 480 sản phẩm, tiếp đến là đồ uống 41 sản phẩm, dược liệu và sản phẩm từ dược liệu 26 sản phẩm, thủ công mỹ nghệ 36 sản phẩm, du lịch 20 sản phẩm và sinh vật cảnh 2 sản phẩm.

Sau sáp nhập đơn vị hành chính, có 82/99 xã, phường của tỉnh có sản phẩm OCOP. Phường Sa Pa và xã Bắc Hà là những địa phương có số lượng sản phẩm OCOP nhiều nhất, cùng đạt 30 sản phẩm. Tuy nhiên, vẫn còn 17 xã, phường chưa có sản phẩm OCOP.

Toàn tỉnh Lào Cai hiện có 304 chủ thể OCOP, gồm 148 hợp tác xã, 39 doanh nghiệp, 102 hộ gia đình và 15 tổ hợp tác. Trong số này, 117 chủ thể có người đại diện là nữ và 105 chủ thể có đại diện là người dân tộc thiểu số”.

PV: Thưa ông, việc duy trì, mở rộng và nâng hạng sản phẩm OCOP ở Lào Cai có những khó khăn gì?

Ông Nguyễn Xuân Huy: Chương trình OCOP liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, chịu sự điều chỉnh của nhiều quy định pháp lý và đòi hỏi trình độ chuyên môn cao. Trong khi đó, đội ngũ cán bộ phụ trách OCOP ở cấp xã còn thiếu, nhiều người kiêm nhiệm, năng lực chuyên môn chưa đồng đều, nhất là trong các lĩnh vực an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn đo lường chất lượng, ghi nhãn hàng hóa và môi trường.

Ngoài ra, một số chủ thể của sản phẩm OCOP cũng có những hạn chế nhất định như: Năng lực sản xuất (Quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ dẫn đến năng lực cung ứng đơn hàng lớn còn hạn chế, khó tiếp cận các kênh phân phối hiện đại như siêu thị lớn hoặc xuất khẩu); Chất lượng sản phẩm đôi khi chưa đồng đều, mẫu mã, bao bì chưa thực sự độc đáo hoặc chưa đáp ứng tốt các tiêu chuẩn, quy chuẩn khắt khe để nâng hạng sản phẩm OCOP (nhất là lên 4 sao, 5 sao) và tham gia thị trường quốc tế.

Mặc dù đã có sự hỗ trợ quảng bá, xúc tiến thương mại, nhưng nhiều chủ thể OCOP vẫn lúng túng, hạn chế trong khả năng tiếp cận thị trường; Năng lực quản lý cũng là một vấn đề lớn khi các chủ thể chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu phát triển của sản phẩm.

PV: Ngoài những vướng mắc trên, Lào Cai còn “vướng” gì liên quan đến chính sách, thưa ông?

Ông Nguyễn Xuân Huy: Trước khi hợp nhất tỉnh Lào Cai (cũ) và Yên Bái (cũ), hai địa phương có chính sách khác nhau về hỗ trợ sản phẩm OCOP. Cụ thể, tỉnh Lào Cai trước đây có Nghị quyết 26 về hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP. Theo đó, sản phẩm OCOP 3 sao được hỗ trợ khoảng 15 triệu đồng, 4 sao được hỗ trợ 30 triệu đồng, và 5 sao được hỗ trợ 80 triệu đồng.

Trong khi đó, đối với tỉnh Yên Bái (cũ), dù chưa ban hành nghị quyết riêng, địa phương đã xây dựng Đề án phát triển sản phẩm OCOP, trong đó mỗi sản phẩm OCOP mới được hỗ trợ 30 triệu đồng. Ngoài hỗ trợ tài chính, các chủ thể OCOP còn được hỗ trợ dán tem truy xuất nguồn gốc, tham gia hội chợ thương mại và quảng bá sản phẩm trên các nền tảng truyền thông.

Tính chung trong nhiệm kỳ vừa qua, tổng kinh phí hỗ trợ trực tiếp cho sản phẩm OCOP của hai tỉnh khoảng 15 tỷ đồng, trong đó Lào Cai hơn 6 tỷ đồng và Yên Bái hơn 8 tỷ đồng.

PV: Sau khi sáp nhập, Lào Cai đã thống nhất được chính sách chưa? Cụ thể chính sách ấy được thực hiện ra sao, thưa ông ?

Ông Nguyễn Xuân Huy: Nhằm thống nhất chính sách, Chi cục đã tham mưu xây dựng chính sách hỗ trợ sản phẩm OCOP của toàn tỉnh sau hợp nhất, triển khai giai đoạn 2026-2030, theo hướng tập trung vào chất lượng, ưu tiên các sản phẩm 4 sao và 5 sao. Chính sách đã được Hội đồng nhân dân tỉnh thông qua (Nghị quyết số 21/2025/NQ-HĐND ngày 09/12/2025 có hiệu lực từ ngày 01/01/2026) với mức hỗ trợ là 50 triệu đồng cho sản phẩm 4 sao và 100 triệu đồng cho sản phẩm 5 sao.

Đồng thời, Chi cục sẽ tham mưu cho Sở trình UBND tỉnh ban hành đề án OCOP chung cho tỉnh mới sau sáp nhập, nhằm thống nhất chính sách giữa các địa phương. Việc xây dựng chính sách OCOP chung không chỉ nhằm thống nhất mức hỗ trợ, mà quan trọng hơn là tạo ra một “sân chơi chung” minh bạch, công bằng, khuyến khích các chủ thể đầu tư bài bản, dài hạn, chuyển từ tư duy làm OCOP theo phong trào sang phát triển sản phẩm hàng hóa bền vững.

Bên cạnh đó, Lào Cai xác định sản phẩm lâm nghiệp, dược liệu và các sản phẩm từ rừng là nhóm có thế mạnh lâu dài, khi độ che phủ rừng của hai tỉnh hiện đạt 61,3%. Định hướng chung là hình thành vùng sản xuất hàng hóa tập trung, bảo đảm sản lượng ổn định gắn với nâng cao tiêu chuẩn chất lượng để thu hút doanh nghiệp liên kết, tiêu thụ.

Mặc dù, Lào Cai đã có những sản phẩm OCOP thâm nhập được đến thị trường EU, Trung Quốc… song phần lớn các sản phẩm vẫn chỉ tiêu thụ ở thị trường trong nước. Với lợi thế có biên giới và nhiều cửa khẩu với Trung Quốc, Lào Cai xác định đây là thị trường quan trọng. Xuất khẩu hiện nay chủ yếu theo đường chính ngạch, phải tuân thủ các nghị định thư và quy định mới của phía Trung Quốc, yêu cầu cơ quan quản lý nhà nước xác nhận điều kiện sản xuất và an toàn của cơ sở, sản phẩm.

Trong khi, nhiều sản phẩm phẩm dù được chứng nhận OCOP, nhưng lại chưa đáp ứng được các quy định của phía Trung Quốc cũng như quốc tế. Điều này đặt ra yêu cầu cao hơn đối với các sản phẩm OCOP trong việc chuẩn hóa quy trình, nâng cao chất lượng và truy xuất nguồn gốc.

Trong thời gian tới, Chi cục Chất lượng và Phát triển nông thôn tỉnh Lào Cai sẽ tiếp tục tham mưu các giải pháp ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý, giám sát và đánh giá sản phẩm OCOP, qua đó từng bước nâng cao chất lượng, giá trị và uy tín của sản phẩm OCOP Lào Cai trên thị trường trong nước và quốc tế.

Trân trọng cảm ơn ông !