Lấy văn hoá công vụ, văn hoá chính trị, văn hoá pháp quyền làm gương dẫn dắt xã hội
Theo Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng), cần thiết lập bộ chỉ tiêu về văn hoá, đạo đức xã hội, hành vi ứng xử, như một phần bắt buộc trong hệ thống chỉ tiêu phát triển quốc gia. Lấy văn hoá công vụ, văn hoá chính trị, văn hoá pháp quyền làm gương dẫn dắt xã hội.
Văn hoá – xã hội chưa phát triển tương xứng với kinh tế
Ngày 4/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về: Các Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Chủ tịch nước, Chính phủ; Dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội; các Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước; Các Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng) đánh giá cao báo cáo tổng kết nhiệm kỳ 2021–2026 của Chính phủ. Báo cáo đã cho thấy một nhiệm kỳ đầy bản lĩnh, quyết liệt và có nhiều dấu ấn nổi bật. Theo đó, ổn định kinh tế vĩ mô và duy trì tăng trưởng cao, đưa quy mô GDP từ 346 lên 510 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 5.000 USD thuộc nhóm các nền kinh tế có tốc độ phục hồi nhanh nhất sau đại dịch. Tổ chức phòng chống dịch Covid-19 thành công, thực hiện chiến lược ngoại giao vaccine hiệu quả, bảo vệ tính mạng Nhân dân trong giai đoạn khó khăn nhất. An sinh xã hội được đặt lên hàng đầu, chi 1,1 triệu tỷ đồng cho các chính sách xã hội; xóa trên 334 nghìn nhà tạm, nhà dột nát, vượt mục tiêu 5 năm 4 tháng. Hạ tầng chiến lược có bước đột phá, hoàn thành 3.245 km cao tốc và 1.711 km đường ven biển; đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm về năng lượng, hàng không, hạ tầng số.
“Thể chế được hoàn thiện mạnh mẽ, Chính phủ trình và ban hành số lượng lớn các luật, nghị định, nghị quyết, tạo nền tảng pháp lý quan trọng cho phát triển. Đối ngoại, hội nhập quốc tế nâng tầm, củng cố quan hệ với 195 nước, nâng cao uy tín Việt Nam trên trường quốc tế. Công tác quốc phòng, an ninh, trật tự xã hội được bảo đảm trong bối cảnh tình hình khu vực và thế giới phức tạp”, bà Nga khái quát và cho hay những kết quả đó khẳng định sự nỗ lực, dấn thân và tinh thần trách nhiệm rất cao của Chính phủ trong một nhiệm kỳ nhiều biến động chưa từng có.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu rất đáng trân trọng, bà Nga cũng đề cập đến một vấn đề lớn mà bản thân bà đã từng nêu lên từ nhiệm kỳ trước đó là văn hoá, lối sống và sự phát triển của hệ giá trị xã hội.
Trong kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XIV, bà Nga nêu lên nỗi day dứt lớn nhất của mình. Đó là văn hoá – xã hội chưa phát triển tương xứng với kinh tế; đời sống tinh thần, lối sống, đạo đức xã hội còn nhiều điều khiến chúng ta phải trăn trở.
Bà Nga trải lòng: Khi bước vào nhiệm kỳ khóa XV, cá nhân bà kỳ vọng sự chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa ở lĩnh vực này. Thực tế trong 5 năm qua, Chính phủ, các cấp, ngành, địa phương đã rất nỗ lực, nhiều lĩnh vực văn hoá – xã hội có tiến bộ đáng ghi nhận mà báo cáo đã chỉ rõ. Nhưng phải thẳng thắn rằng đến hôm nay sau cả một nhiệm kỳ với nhiều cố gắng, những nỗi day dứt ấy vẫn chưa hết hẳn. Chúng ta vẫn đang đối mặt với những biểu hiện xuống cấp văn hoá, lệch chuẩn lối sống, khủng hoảng giá trị trong một bộ phận xã hội, và những điều này chưa thật sự được nhận diện đầy đủ như một thách thức mang tính chiến lược trong Báo cáo tổng kết nhiệm kỳ. Dù báo cáo của Chính phủ đã đề cập một số khó khăn, nhưng vấn đề văn hoá, lối sống cần được nhận diện đầy đủ hơn như một “điểm nghẽn chiến lược”.
Bà Nga phân tích: Khoảng cách ngày càng rộng giữa phát triển vật chất và phát triển văn hoá, con người. Khi hạ tầng bứt phá, thể chế đổi mới mạnh mẽ, kinh tế tăng tốc, thì đáng lẽ những biến chuyển tích cực về lối sống, ứng xử, đạo đức cũng phải đi kèm.Nhưng thực tế cho thấy, chúng ta còn nhiều hạn chế về lĩnh vực
“Những chỉ báo này theo tôi cần được phản ánh đúng tầm hơn nữa trong báo cáo nhiệm kỳ để chúng ta xác định rõ ràng những nhiệm vụ cho nhiệm kỳ sau”, bà Nga nói.
Thiết chế văn hoá nền tảng có dấu hiệu đang nứt gãy
Bên cạnh đó, thiết chế văn hoá nền tảng có dấu hiệu đang nứt gãy nhưng chưa trở thành trọng tâm chính sách. Gia đình, nhà trường, cộng đồng, không gian mạng là bốn trụ cột hình thành nhân cách thế hệ trẻ. Nhưng gia đình có lúc, có nơi đang có dấu hiệu suy yếu vai trò giáo dục. Nhà trường còn nhiều khó khăn trong thiếu giáo viên, quá tải sĩ số, sắp xếp mạng lưới cơ học. Không gian mạng tràn ngập nội dung độc hại, trong khi “sức đề kháng văn hoá” của người dân chưa thực sự được nâng cao. Thiết chế văn hoá cơ sở ở nhiều nơi còn xuống cấp, thiếu nhân lực văn hoá chất lượng cao. Những điều này mới chỉ được nhắc rải rác ở các phần của báo cáo, chưa được đặt thành một vấn đề chiến lược cần giải pháp ở tầm quốc gia.
Chưa kể, chính sách văn hoá còn nghiêng nhiều hơn về phong trào, sự kiện, di sản, chưa thực sự đi thẳng vào những biểu hiện khủng hoảng giá trị. Chúng ta có nhiều thành công trong vinh danh của UNESCO, phát triển du lịch, tổ chức lễ hội, phát triển công nghiệp văn hoá. Nhưng cốt lõi của văn hoá là chuẩn mực sống, là giá trị đạo đức, là nhân cách con người vẫn chưa được lượng hóa và chưa có một chiến lược thật sự mạnh mẽ để giải quyết. Chúng ta phát triển rất nhanh hạ tầng vật chất, nhưng “hạ tầng tinh thần” tức đời sống văn hoá, hệ giá trị, lối sống lại phát triển có phần chậm hơn.
Từ đó, bà Nga kiến nghị nhiệm kỳ tới, Chính phủ cần đặt văn hoá, lối sống lên hàng đầu với một tinh thần mới, coi đây là “đột phá của đột phá” với những trọng tâm như: Xây dựng Chiến lược quốc gia về văn hoá và lối sống trong kỷ nguyên số, gắn với gia đình, nhà trường, cộng đồng, không gian mạng. Thiết lập bộ chỉ tiêu về văn hoá, đạo đức xã hội, hành vi ứng xử, như một phần bắt buộc trong hệ thống chỉ tiêu phát triển quốc gia. Lấy văn hoá công vụ, văn hoá chính trị, văn hoá pháp quyền làm gương dẫn dắt xã hội. Phát triển mạnh mẽ công tác truyền thông chính sách mang tính giáo dục giá trị, không chỉ chống xấu độc, mà còn xây dựng “sức đề kháng văn hoá” cho người dân. Đầu tư cho thiết chế văn hoá cơ sở và đội ngũ làm công tác văn hoá, coi đây là đầu tư lâu dài cho chất lượng con người Việt Nam.
“Nhiệm kỳ 2021–2026 là nhiệm kỳ Chính phủ đã để lại nhiều dấu ấn rất đáng tự hào. Nhưng để phát triển bền vững, tôi cho rằng điều quan trọng nhất ở giai đoạn tới là xây dựng một nền tảng văn hoá – lối sống vững chắc, một hệ giá trị được củng cố, một xã hội có chiều sâu nhân văn. Đó mới là sức mạnh nội sinh lớn nhất của dân tộc trong chặng đường phát triển mới để làm nền tảng tạo đà cho sự phát triển chung”, bà Nga nói.
