Lễ hội Đập trống của người Ma Coong

1. Đập trống là một lễ hội lớn của người Ma Coong (thuộc dân tộc Bru-Vân Kiều) mỗi năm được tổ chức một lần vào ngày 16 tháng Giêng âm lịch để mừng mùa trăng mới. Lễ hội được tổ chức tại bản Cà Roòng, xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch Quảng Bình.

Theo truyền thuyết: Ngày xưa vùng đất của người Ma Coong đang ở xuất hiện một con khỉ ác mầu vàng, hằng đêm nó thường vào rẫy của bà con dân bản ăn ngô, lúa. Khi có khỉ ác xuất hiện, người Ma Coong liên tục mất mùa, đau ốm. Đời sống người Ma Coong vì thế triền miên đói khổ. Dân làng quyết tâm phải đuổi con khỉ ác này đi. Và một hôm khỉ ác tìm đến bản, bà con đã khua trống đánh chiêng đuổi khỉ, tiếng trống tiếng chiêng của cộng đồng người Ma Coong cùng với sự giúp đỡ của Giàng mà khỉ ác đã phải rời xa vùng đất này, từ đó người làm được mùa, con cháu không còn đau ốm nữa.

Để nhớ công lao vị Già bản tiên tổ người Ma Coong và cầu cho bốn mùa làm ăn thuận lợi, hàng năm họ tổ chức việc cúng tế linh đình dâng lên Thần linh những của ngon vật lạ sinh lợi được trên vùng đất họ ở. Hoạt động ấy dần trở thành một lễ hội lớn của người Ma Coong ở đây. Lễ hội đập trống của người Ma Coong có từ khi đó.

Trước ngày diễn ra lễ hội, người dân ai có gì đóng góp nấy cho làng, nhưng không thể không đóng góp gạo nếp để làng nấu rượu hiêng - thứ rượu được nấu bằng nếp nương với men lá, có màu trắng như sữa, chỉ được dùng cúng và mời khách quý.

Suốt cả ngày 16 tháng Giêng, dân bản Cà Roòng người người náo nức, chờ đợi đến buổi tối. Khi mặt trời khuất bà con 18 bản men theo những con đường mòn về đây dâng lễ, già làng bước vào lễ tế cúng trời đất, cúng Giàng mặt trời mọc, cúng Giàng mặt trời lặn mong sao năm nay mưa thuận gió hoà, ngô lúa tốt tươi, mọi người khoẻ mạnh, không đau ốm.

2. Lễ hội Đập trống gồm phần lễ và phần hội, diễn ra theo những quy định của dân bản. Theo đó, phần lễ được tổ chức trên khoảnh sân rộng nhất của bản, dưới tán của cây cổ thụ, người làng dựng một dãy nhà tranh nhỏ. Trong căn nhà chính làm nơi hành lễ, treo trang trọng chiếc trống. Khi trăng bắt đầu lên, đồ vật cúng được mang ra sắp đặt. Mâm cỗ cúng Giàng gồm có rượu hiêng, thịt gà nấu với chồi cây mây non, cá, xôi, ngọn cây mây, khúc thân cây đoác, một ít lúa gạo... Đặc biệt trong mâm lễ còn có cá. Cá để cúng Giàng được lấy từ khúc suối cấm, đây là khúc ngăn của con suối Aky.

Khi trăng lên ngửa đầu là lúc vào giờ khai lễ. Già làng đọc lời khấn cầu trời đất phù hộ cho dân bản sống yên lành, làm ăn no đủ, mùa màng bội thu... Xong phần hành lễ, lúa gạo được ném ra tứ phía, cầu mong thóc lúa đầy bồ, đầy nương.

Sau vài lượt cúng khấn, già làng phát lệnh và lễ hội đập trống bắt đầu. Dân bản ùa vào, khách tham dự cũng ùa vào. Ai cũng cố tranh cái dùi để đập trống.

Sau khi kết thúc phần lễ, là lúc tiếng trống hội vang lên. Mọi người bắt đầu xúm lại với những ché rượu cần, rượu hiên. Những thanh niên khỏe mạnh giành nhau dùi và trổ tài đánh trống mạnh, đánh trống nhanh. Những người không tham gia đánh trống thì cầm tay nhau nhảy múa quanh đống lửa.

Trống hội được hoàn thành từ trước, tang trống được làm bằng thân cây gỗ lồi, da bịt mặt trống được lấy từ da bò, bịt trống bằng những cây mây già, chêm mặt trống cho căng là những thân tre già. Thanh niên khỏe mạnh nhất được chọn để đánh trống. Trống phải đánh cho kỳ thủng trước khi trời sáng mới thôi, trời đất mới chứng giám cho lòng thành của mọi người, trong năm mới mới được mùa màng. Vừa đánh trống, đám thanh niên vừa la vang rừng: “Roa lữ Giàng ơi”. Trống thủng càng sớm, thanh niên càng mau được dắt tay bạn tình vào rừng tình tự. Chỉ còn những người già, trung niên và trẻ con vui chơi bên bếp lửa, hay nhâm nhi bên ché rượu cần.

Theo ông Trần Quang Vũ - Chủ tịch UBND huyện Bố Trạch, lễ hội đập trống của người Ma Coong khi được công nhận là Di sản phi vật thể quốc gia là cơ hội để đồng bào dân tộc có thể tự mình tổ chức những mô hình du lịch cộng đồng, văn hóa và trải nghiệm để níu giữ chân du khách ở lại. Trước mắt, chúng tôi sẽ tuyên truyền và vận động bà con tập quen dần với những điều kiện cơ bản nhất nhằm giúp việc phát triển du lịch, thu hút du khách.