Lỗ hổng trong quản lý phân bón
Theo các chuyên gia, Luật Trồng trọt được Quốc hội thông qua năm 2018 và có hiệu lực từ ngày 1/1/2020 đã tạo hành lang pháp lý quan trọng cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và quản lý trong lĩnh vực trồng trọt, phát huy tác dụng tích cực, góp phần thúc đẩy phát triển nông nghiệp, đặc biệt là lĩnh vực phân bón. Tuy nhiên thủ tục rườm rà, phát sinh chi phí lớn, quản lý chưa hiệu quả là những rào cản khiến ngành phân bón chưa thể bứt phá.
Nhiều quy định chưa theo kịp thị trường
Chỉ rõ những rào cản đối với ngành phân bón, TS Phùng Hà - Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho rằng, hệ thống pháp luật hiện hành đôi khi còn chồng chéo, thiếu đồng bộ, chưa theo kịp sự phát triển của các loại phân bón mới như phân bón sinh học, hữu cơ, chế phẩm sinh học. Quy định cấp quyết định công nhận phân bón lưu hành, chứng nhận hợp quy hay khảo nghiệm phân bón đều đang gây tốn kém và kéo dài thời gian đưa sản phẩm ra thị trường. “Các chi phí này cuối cùng đều tính vào giá thành và người nông dân phải gánh chịu” - ông Hà nói.
TS. Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho biết, Luật Trồng trọt được Quốc hội thông qua năm 2018, có hiệu lực từ ngày 1/1/2020, đã tạo ra hành lang pháp lý quan trọng cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và quản lý trong lĩnh vực trồng trọt, đặc biệt là quản lý phân bón. Sau hơn 5 năm thực hiện, luật đã phát huy nhiều tác dụng tích cực, song cũng bộc lộ không ít hạn chế cần khắc phục để phù hợp với yêu cầu phát triển mới.
“Theo Nghị định 84/2019/NĐ-CP, doanh nghiệp (DN) phải chờ ít nhất 3 tháng để được cấp quyết định công nhận, thời hạn hiệu lực chỉ 5 năm, sau đó phải xin gia hạn. Quy trình này tạo áp lực lớn, làm giảm sức cạnh tranh. Trong khi đó, chế tài xử phạt với phân bón giả, kém chất lượng còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe.
Phân bón là vật tư đầu vào quan trọng trong nông nghiệp, chiếm từ 40 – 60%, thậm chí có thể tới 70% chi phí trồng trọt. Trong nhiều năm qua, ngành sản xuất phân bón trong nước đạt khoảng 6,5 – 7 triệu tấn/năm; nhập khẩu thêm 3 – 4 triệu tấn/năm. Nguồn cung này về cơ bản đáp ứng đầy đủ nhu cầu phân bón cho nông nghiệp Việt Nam.
Tuy nhiên, trước xu thế phát triển mới của nền kinh tế, đặc biệt là yêu cầu về nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn và cam kết của Chính phủ thực hiện mục tiêu Net Zero vào năm 2050, ngành phân bón cần định hướng phát triển theo chiều sâu. Do đó, cần tập trung phát triển các sản phẩm phân bón chất lượng cao, tiết kiệm năng lượng, thân thiện với môi trường; đồng thời, hướng dẫn nông dân sử dụng phân bón hiệu quả, an toàn.
Tháo gỡ rào cản về cơ chế
Về những bất cập trong cơ chế, ông Hoàng Văn Tại - Nguyên Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần phân lân nung chảy Văn Điển cho biết, hiện nay nhiều sản phẩm dù đã được công nhận hợp quy nhưng khi kiểm tra vẫn không đạt chất lượng, trong khi thủ tục này làm tăng giá thành sản xuất, đẩy gánh nặng cuối cùng về phía người nông dân.
Theo ông Tại, một số khái niệm trong luật còn thiếu cụ thể, dễ gây nhầm lẫn, chẳng hạn như việc đánh đồng giữa phân bón và chất cải tạo đất. Ông Tại kiến nghị cần tách bạch các khái niệm, đồng thời quy định rõ tiêu chuẩn dinh dưỡng và yếu tố nguy hại trong phân bón. Bên cạnh đó, nên chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm để nâng cao hiệu quả quản lý.
Nhiều ý kiến cho rằng, hiện chúng ta chưa có đề án phát triển sản xuất phân bón quy mô quốc gia. Giai đoạn 2010-2020 đã có 1 đề án phát triển phân bón, nhưng từ năm 2020 đến nay không có bất cứ đề án nào, dẫn đến ngành này phát triển thiếu định hướng, trong khi thị trường thay đổi rất nhanh.
Trước thực tế trên, giới chuyên gia cho rằng, ngoài việc sửa đổi luật và chính sách quản lý, ngành phân bón phải gắn phát triển với chiến lược nông nghiệp xanh, tuần hoàn và giảm phát thải. Việc rà soát, sửa đổi Luật Trồng trọt và các văn bản liên quan không chỉ giúp cắt giảm thủ tục, giảm chi phí cho doanh nghiệp mà còn góp phần thúc đẩy sử dụng phân bón hiệu quả, an toàn, phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp bền vững đến năm 2050.
