Lo ngại trầm cảm sau sinh

Tỷ lệ trầm cảm sau sinh từ 11% đến 33%

Mới đây, một nữ bệnh nhân tên T. (Quảng Bình) đã phải nghỉ học khi đang là sinh viên năm ba, để sinh con. Sau sinh 2 tuần, T. cảm thấy mệt mỏi, ít nói chuyện với mọi người, ăn uống không ngon miệng, hay ngồi một mình buồn bã và khóc, suy nghĩ bi quan. Tuy nhiên, người chồng ít thể hiện quan tâm, không hay chia sẻ với người bệnh. Mỗi ngày cô chỉ ngủ được khoảng 3-4 tiếng, thường thức giấc giữa đêm, sáng tỉnh dậy sớm.

Dấu hiệu trầm trọng hơn là người bệnh không để tâm tới việc chăm sóc con, không thể hiện tình cảm với con, cảm giác khó chịu khi nghe tiếng con khóc. Một lần cô dùng dao quyên sinh, người nhà đã phải đưa vào Bệnh viện Cu Ba Quảng Bình sơ cứu rồi chuyển tới khoa Tâm thần theo dõi.

Theo các chuyên gia y tế, điều trị trầm cảm sau sinh có thể sử dụng liệu pháp tâm lý, điều trị bằng nội tiết tố, liệu pháp sốc điện (cho những trường hợp không đáp ứng với thuốc chống trầm cảm, có nguy cơ tự tử hoặc hại trẻ sơ sinh, trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần), hoặc liệu pháp hóa dược (sử dụng thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu). Khi có dấu hiệu trầm cảm, sản phụ cần điều trị kịp thời.

Sau khoảng 20 ngày điều trị, triệu chứng bệnh thuyên giảm, T. được về nhà song lại có biểu hiện la hét, cáu gắt, chống đối không chịu uống thuốc. Gia đình đưa T. đến Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai), bác sĩ chẩn đoán bị trầm cảm nặng sau sinh.

TS Vũ Thy Cầm - Trưởng phòng Tâm lý lâm sàng, Viện Sức khỏe Tâm thần, cho biết trường hợp này là do rối loạn hành vi và tâm thần nặng do trầm cảm sau sinh, khiến bệnh nhân không kiểm soát hành vi, có người xuất hiện ảo thanh như nghe thấy tiếng nói trong đầu dẫn đến tự làm hại chính mình.

Hai bệnh nhân may mắn được phát hiện, điều trị theo phác đồ kết hợp gia đình chăm sóc nên sức khỏe dần ổn định. Tuy nhiên, khoảng 50% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh không được chẩn đoán bởi chuyên gia y tế, nhiều trường hợp biểu hiện nhẹ hoặc không chia sẻ, cố tình giấu bệnh, khi phát hiện thì đã ở giai đoạn nặng.

WHO ước tính khoảng 340 triệu người trên thế giới mắc trầm cảm và ít nhất 15% dân số có biểu hiện trầm cảm rõ rệt ở một giai đoạn nào đó trong cuộc sống, đặc biệt là sau sinh. Theo nghiên cứu của Ramadas (năm 2015), tỷ lệ trầm cảm ở phụ nữ sau sinh từ 10 đến 20% trên toàn thế giới.

Trầm cảm bắt đầu ngay sau khi sinh con và kéo dài đến một năm. Tỷ lệ trầm cảm cao gấp ba lần trong 5 tuần đầu sau sinh và cao nhất ở 12 tuần đầu sau sinh; tỷ lệ tái phát 25-68%.

Ở Việt Nam, nghiên cứu tại một số bệnh viện phụ sản, tỷ lệ trầm cảm sau sinh từ 11% đến 33% và thường khởi phát trong vòng 4 tuần đầu sau sinh. Riêng Bệnh viện Bạch Mai, theo PGS.TS Nguyễn Văn Tuấn - Viện trưởng Viện Sức khỏe tâm thần, số bệnh nhân trầm cảm sau sinh đến khám khoảng 20-30% tổng số ca mỗi ngày.

80% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh sẽ hồi phục

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Tuấn, trầm cảm sau sinh là tình trạng người phụ nữ bị rối loạn cảm xúc, hay có suy nghĩ tiêu cực, mệt mỏi, buồn chán và lo lắng về nhiều vấn đề trong cuộc sống.

Bệnh tâm thần, trầm cảm sau sinh khởi phát trong vòng 4 tuần đầu sau sinh nhưng nhiều nghiên cứu cũng như các chuyên gia sức khỏe cho rằng, bệnh có thể khởi phát ở bất kỳ thời điểm nào trong vòng 1 năm đầu sau sinh. Bệnh lý này có thể ở mức nhẹ, vừa hoặc nặng, tự khỏi hoặc thậm chí sẽ không thể tự hết nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời.

Đây là chứng bệnh rất phổ biến và nguy hiểm, người bệnh có thể bị trầm cảm nhẹ, vừa hoặc nặng, thoáng qua hoặc kéo dài, dẫn đến những hành động tiêu cực cho bản thân. Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng cho thấy, 80% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh sẽ hồi phục hoàn toàn nếu được quan tâm và điều trị kịp thời.

Theo đó, ở giai đoạn sớm, phụ nữ trầm cảm sau sinh có khí sắc giảm, cảm xúc thay đổi, buồn rầu, dễ cáu, dễ khóc…; Giảm sở thích hứng thú, giảm các mối quan hệ gia đình; Rối loạn giấc ngủ, rối loạn ăn uống; Giảm tập trung chú ý, trí nhớ; Các triệu chứng cơ thể: đau đầu, đau bụng, ngực...

Ở giai đoạn toàn phát, bà mẹ có khí sắc trầm tăng hơn; Mất quan tâm thích thú, bi quan chán nản; Buồn bã, mặc cảm, tự ti, tội lỗi, đau khổ...; Khó khăn trong việc ra quyết định, không muốn giao tiếp với mọi người; Khó khăn trong việc chăm sóc con, tạo mối quan hệ mẹ - con, xa lánh người thân...; Lo lắng quá mức tới sức khỏe của con. Sản phụ cũng gặp các triệu chứng cơ thể, rối loạn thần kinh thực vật hoặc rối loạn hành vi: bồn chồn, bất an, ý tưởng hành vi tự sát.

Theo các chuyên gia, hiện nay, việc điều trị trầm cảm sau sinh có thể sử dụng liệu pháp tâm lý, điều trị bằng nội tiết tố, liệu pháp sốc điện (cho những trường hợp không đáp ứng với thuốc chống trầm cảm, có nguy cơ tự tử hoặc hại trẻ sơ sinh, trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần) hoặc liệu pháp hóa dược (sử dụng thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu).

Tuy nhiên, người phụ nữ sau sinh cần học cách thư giãn, giải tỏa căng thẳng mệt mỏi. Người mẹ không nên áp đặt bản thân làm những việc quá sức, không nên quá kỳ vọng để trở thành người mẹ hoàn hảo, cố gắng ngủ đủ giấc, tranh thủ nghỉ ngơi khi con đang ngủ, dành thời gian chăm sóc bản thân, gặp gỡ bạn bè, người thân.

Bên cạnh đó, sự đồng hành của gia đình với phụ nữ sau sinh rất quan trọng để hỗ trợ về mặt tâm lý kịp thời. Gia đình nên dành thời gian quan tâm chăm sóc người phụ nữ sau sinh, đặc biệt là người chồng cần phải luôn luôn lắng nghe cảm thông và tạo điều kiện cho người vợ có thời gian thư giãn, nghỉ ngơi, chế độ dinh dưỡng hợp lý.