Loạt bài “Hợp tác xã kiểu mới: “Cú hích” cho nông nghiệp đô thị TP Hồ Chí Minh”: Bài 3: Chuyển đổi số - Bước chuyển mình của Hợp tác xã TP Hồ Chí Minh

Khi hợp tác xã bước lên “nền tảng số”

Trong những năm trước đây, chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp còn khá xa lạ với nhiều HTX, thì hiện nay, chuyển đổi số đang được áp dụng mạnh mẽ tại các HTX nông nghiệp. Thực hiện Đề án “Phát triển kinh tế số, kinh tế chia sẻ và kinh tế tuần hoàn giai đoạn 2020–2025, tầm nhìn 2030”, TP Hồ Chí Minh đã chọn khu vực kinh tế tập thể là một trong những “mắt xích ưu tiên” để thí điểm chuyển đổi số từ sản xuất, quản lý đến tiêu thụ sản phẩm.

Theo Liên minh HTX TP Hồ Chí Minh, từ giữa năm 2025 có trên 60% HTX nông nghiệp của thành phố đã có ứng dụng số trong quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc, thương mại điện tử và kết nối khách hàng. Hơn 30% trong số đó đã sử dụng phần mềm quản trị nội bộ, lập kế hoạch mùa vụ và theo dõi tài chính điện tử.

Về tình hình sản xuất nông nghiệp, nhất là nông sản sạch, chất lượng cao trên địa bàn thành phố hiện nay, ông Nguyễn Thành Trung, Phó Chủ tịch UBMTTQVN thành phố, Chủ tịch Hội Nông dân Hồ Chí Minh đánh giá, thực tế trên địa bàn vẫn còn nhiều đơn vị sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, lạm dụng vật tư nông nghiệp vẫn xảy ra. Trong khi đó, công tác tuyên truyền gặp khó vì nhiều hộ sản xuất hoặc xã viên HTX chưa tham gia vào tổ chức Hội Nông dân. Người tiêu dùng thì như “bơi” giữa ma trận thực phẩm, khó xác định nguồn gốc rõ ràng và dễ bị mất niềm tin vào nông sản nội địa.

Cũng theo Chủ tịch Hội Nông dân TP Hồ Chí Minh, thành phố sau sáp nhập có đặc thù là một đô thị đặc biệt với hơn 14 triệu dân, vừa là trung tâm tiêu thụ thực phẩm lớn nhất cả nước, vừa đang định hình một nền nông nghiệp đô thị hiện đại. Do đó, vấn đề về an toàn thực phẩm, đặc biệt là nguồn cung nông sản sạch, đang trở nên cấp thiết và mang ý nghĩa chiến lược. Ông Trung cũng khuyến nghị đối với các HTX, bà con nông dân cần đẩy mạnh ứng dụng số trong sản xuất theo chuẩn VietGAP, GlobalGAP, nông nghiệp hữu cơ, công nghệ cao. Từ đó, hình thành các chuỗi thực phẩm an toàn, phát triển nhiều HTX, tổ hợp tác quy mô nhỏ trên địa bàn.

Đổi mới sáng tạo – động lực từ chính sách

Câu chuyện chuyển đổi số trong các HTX TP Hồ Chí Minh không chỉ xuất phát từ nhu cầu thị trường, mà còn được định hướng và thúc đẩy từ chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước.

Sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Thành ủy TP Hồ Chí Minh đã nhanh chóng cụ thể hóa bằng Kế hoạch hành động 459-KH/TU. Văn kiện này xác định rõ mục tiêu: “Lấy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính để phát triển khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã”.

Thực hiện chủ trương đó, thành phố triển khai phong trào thi đua “Cả nước thi đua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số”, tạo môi trường khuyến khích các HTX mạnh dạn áp dụng công nghệ, ứng dụng dữ liệu lớn (Big Data), tự động hóa quy trình và phát triển thương mại điện tử.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hồ Chí Minh, hiện nay nhiều HTX đã tham gia các chương trình hỗ trợ đào tạo kỹ năng số, học cách quản trị bằng dữ liệu, xây dựng thương hiệu online, quảng bá sản phẩm qua các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Lazada, ShopeeFood,...Hiện đã có gần 100 HTX nông nghiệp trên địa bàn kết nối kênh tiêu thụ trực tuyến, với doanh thu trực tiếp từ các nền tảng số đạt trên 120 tỉ đồng/năm.

Cũng trong phong trào thi đua đổi mới sáng tạo, nhiều HTX đã mạnh dạn đầu tư năng lượng tái tạo, xử lý rác hữu cơ bằng công nghệ vi sinh, từng bước tiếp cận mô hình kinh tế tuần hoàn – hướng đi được khuyến khích trong Đề án kinh tế số – chia sẻ – tuần hoàn của thành phố.

Hướng đi tất yếu của nông nghiệp đô thị

TP Hồ Chí Minh hiện là địa phương tiên phong trong việc kết hợp kinh tế tập thể với chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Theo Liên minh HTX thành phố, mục tiêu đến năm 2030, 100% HTX hoạt động hiệu quả đều có nền tảng số quản trị cơ bản; ít nhất 50% HTX nông nghiệp xây dựng được thương hiệu trực tuyến và hệ thống dữ liệu sản xuất, tiêu thụ.

Để đạt được mục tiêu đó, thành phố đã tập trung vào bốn nhóm giải pháp chính: Hỗ trợ hạ tầng số – cung cấp nền tảng quản lý dùng chung cho các HTX; Đào tạo nguồn nhân lực số – xây dựng mạng lưới “chuyên gia HTX số” hướng dẫn, tư vấn trực tiếp tại cơ sở; Tăng cường kết nối doanh nghiệp – HTX trong chuỗi cung ứng, chia sẻ dữ liệu thị trường và logistics. Đặc biệt, khuyến khích đổi mới sáng tạo, hình thành quỹ hỗ trợ các dự án ứng dụng công nghệ trong khu vực kinh tế tập thể.

Theo Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Minh Thạnh, TPHCM mới sau sáp nhập đã tăng quy mô diện tích tự nhiên lên hơn 6.722 km², dân số hơn 14 triệu người. Quy mô nông nghiệp đô thị cho phép thành phố đóng góp tới gần 25% GDP và hơn 30% ngân sách quốc gia. Hiện nay TPHCM đã được xếp vào nhóm siêu đô thị của Việt Nam – một trung tâm kinh tế, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo hàng đầu cả nước, đồng thời còn hướng tới tầm vóc thành phố dẫn đầu khu vực Đông Nam Á và châu Á. Cũng theo ông Bùi Minh Thạnh, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025–2030 vừa qua đã xác định tầm nhìn đến năm 2030–2050. Trong đó, xác định nông nghiệp đô thị – nông nghiệp công nghệ cao – nông nghiệp sinh thái, hữu cơ không chỉ là ngành sản xuất, mà là trụ cột quan trọng của không gian sinh thái – môi trường – an ninh nguồn nước – bản sắc đô thị.

Đây là thời cơ mở ra để các HTX kiểu mới ở TPHCM dần thoát khỏi hình ảnh cũ kỹ, trở thành những doanh nghiệp nhỏ nhưng thông minh và linh hoạt, đủ sức cạnh tranh trong môi trường siêu đô thị TPHCM mới. Chuyển đổi số không chỉ giúp nông dân quản lý tốt hơn, mà còn giúp HTX mở rộng thị trường, gắn kết chặt hơn với chuỗi cung ứng – từ sản xuất, chế biến, đến phân phối và tiêu dùng.

Theo ông Võ Thành Giàu, Phó Giám đốc Sở NN-MT TPHCM, hiện nay thành phố có khoảng 13.700ha trồng trọt và hơn 133ha nuôi trồng thủy sản ứng dụng công nghệ cao. Dự kiến đến năm 2025, giá trị sản phẩm đạt hơn 250 triệu đồng/ha với cây trồng và hơn 600 triệu đồng/ha với thủy sản – cao hơn đáng kể so với mặt bằng chung cả nước.

Để đạt mục tiêu này, ông Võ Thành Giàu nhìn nhận: ngành nông nghiệp thành phố cần thúc đẩy cơ giới hóa, phát triển nông nghiệp tuần hoàn, thông minh, hữu cơ; tập trung vào các vùng sản xuất chuyên canh, truy xuất nguồn gốc sản phẩm cây trồng chủ lực, thúc đẩy mô hình sử dụng hiệu quả tài nguyên và tái chế chất thải nông nghiệp. Đây là các hướng đi giúp các mô hình HTX nói riêng và ngành nông nghiệp thành phố có nhiều cơ hội bứt phá trong thời gian tới.

Từ những nỗ lực chuyển đổi số đầu tiên đến phong trào đổi mới sáng tạo toàn diện, các HTX TP Hồ Chí Minh đang từng bước khẳng định vai trò là hạt nhân phát triển kinh tế số ở cấp cơ sở. Câu chuyện số hóa không chỉ là xu thế, mà là con đường tất yếu để khu vực kinh tế tập thể thích ứng, hội nhập và phát triển bền vững trong thời đại mới. Khi mỗi HTX trở thành một “doanh nghiệp cộng đồng số hóa”, TP Hồ Chí Minh sẽ có thêm một động lực nội sinh mạnh mẽ để hiện thực hóa mục tiêu trở thành đô thị sáng tạo, tương tác cao, phát triển bền vững trong kỷ nguyên kinh tế tri thức.