Mở rộng đối tượng tham gia BHXH theo tinh thần Nghị quyết 28

Ngày 23/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi. Phát biểu tại đây, liên quan đến việc mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, ĐB Trần Thị Hiền (Đoàn Hà Nam) tán thành với dự án Luật. Nhưng còn băn khoăn việc ban hành Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 đã có những sửa đổi căn bản để mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc so với Luật năm 2006, trong đó các nhóm bổ sung, có nhóm người lao động có hợp đồng lao động theo mùa vụ có thời hạn từ đủ 3 tháng đến dưới 12 tháng, người làm việc theo hợp đồng lao động từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng.

Theo đó, dự thảo Luật trình Quốc hội lần này tiếp tục có những quy định để mở rộng đối tượng tham gia theo tinh thần của Nghị quyết số 28 và phù hợp với Bộ luật Lao động năm 2019, trong đó có nhóm người làm việc theo hợp đồng lao động xác định thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, quá trình triển khai trên thực tế cần có những điều chỉnh và có thể cân nhắc để bảo đảm hơn tính khả thi khi quy định mở động đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Theo đó, bà Hiền đưa ra phân tích: Đối với nhiều dự án, công trình cụ thể ở các vùng sâu, vùng xa, vùng miền núi nơi ít có nhà máy, công ty, ít có điều kiện để có thể có người lao động làm việc dài hạn, khi triển khai người sử dụng lao động phải huy động lao động nông nhàn theo mùa vụ và theo quy định phải đóng BHXH cho họ. Mặc khác, việc tham gia cũng trên cơ sở mức lương không cao do chủ yếu làm các công việc giản đơn, lao động chân tay. Từ 3 đến 6 tháng khi dự án, công trình kết thúc thì người lao động lại quay trở về với công việc đồng áng thường ngày và gần như rất ít có cơ hội quay lại tiếp tục tham gia thị trường lao động để có thể đóng BHXH, kể cả là tham gia tự nguyện.

Do đó, theo bà Hiền, Ban soạn thảo cần cân nhắc để có thể phân loại và quy định thêm một số điều kiện để cho phép trong một số trường hợp cụ thể nên trao quyền để người lao động được lựa chọn việc nhận tiền công bao gồm cả phần bảo hiểm xã hội để thu nhập được tốt hơn thay vì phải đóng BHXH bắt buộc.

Về BHXH tự nguyện (chương IV, chương VI), bà Hiền cho rằng, thời gian vừa qua Công đoàn các cấp đã tổ chức nhiều buổi gặp gỡ người lao động để nghe tâm tư nguyện vọng và những đề xuất của họ đối với Luật BHXH được đưa ra Quốc hội sửa đổi lần này. Tất cả những ý kiến đó đều là những lao động đã và đang tham gia BHXH bắt buộc. Trong khi mục tiêu Nghị quyết 28 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa 12 có nêu “Cải cách chính sách BHXH để BHXH thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân”. Cùng với việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì chúng ta đang tập trung cả hệ thống chính trị để vận động toàn dân tham gia BHXH tự nguyện.

“Chế độ đối với những người tham gia BHXH tự nguyện rất ít được nhắc đến. Do đó Ban soạn thảo cần tính toán giải pháp để cụ thể hóa những định hướng “mở rộng độ bao phủ” và “nghiên cứu thiết kế các gói BHXH ngắn hạn với mức đóng, mức hưởng, phương thức giao dịch phù hợp với người lao động trong khu vực phi chính thức” theo Nghị quyết 28. Trong khi BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện cùng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất là 22%. Tuy nhiên quyền lợi của người tham gia BHXH tự nguyện có phần hạn chế hơn so với người tham gia BHXH bắt buột”-bà Hiền nói.

Hiện nay đối tượng tham gia BHXH tự nguyện chỉ có 2 chính sách hưu trí và tử tuất, hiện dự thảo luật đề nghị bổ sung chính sách thai sản là 2 triệu đồng. Tại điều 65 nêu về điều kiện hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao động đối với người tham gia BHXH bắt buột. Tuy nhiên, đối với người tham gia BHXH tự nguyện thì chưa có quyền lợi này.

Để người dân lựa chọn và có chính sách phù hợp thì sự tham gia tự nguyện sẽ bền vững hơn, từng bước đáp ứng được mục tiêu mở rộng độ bao phủ tiến đến BHXH toàn dân nhanh hơn, bà Hiền đề xuất dự thảo Luật cần tính đến hướng mở rộng đối tượng và thiết kế chính sách đa tầng trong BHXH bắt buộc thì cần quan tâm đến BHXH tự nguyện đa tầng, cần cân đối phù hợp các chính sách giữa các hình thức BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện, có gói dịch vụ phù hợp để khuyến khích người dân chủ động hơn tham gia BHXH, vì BHXH là một trong những trụ cột chính trong an sinh xã hội, thiết kế nhiều gói chính sách để người lao động được quyền lựa chọn hình thức và mức độ tham gia.