Nâng cao giá trị cho 'lúa thơm, tôm sạch'

Mô hình “thuận thiên”

Cà Mau đã tích cực đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế và chuyển đổi sản xuất, trong đó có phát triển mô hình lúa - tôm. Đây được xác định là mô hình sản xuất bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu, giúp nông dân làm giàu từ con tôm và cây lúa.

Hiện diện tích sản xuất tôm - lúa toàn tỉnh khoảng 93.000 ha. Trong đó, khu vực phía Bắc của tỉnh sản xuất trên 47.160 ha, còn lại khu vực phía Nam của tỉnh Cà Mau sản xuất hơn 43.100 ha.

Những ngày này, tại các địa phương có mô hình sản xuất lúa – tôm có mưa to, đây là điều kiện thuận lợi để nông dân tháo nước ra khỏi vuông, rửa mặn xuống giống theo lịch thời vụ của ngành nông nghiệp và môi trường.

Tại phường Giá Rai, dự kiến sản xuất trên 5.000 ha vụ lúa trên đất tôm vụ mùa năm 2025 - 2026. Hơn 7 năm nay, ông Huỳnh Văn Bé ngụ tại phường Láng Tròn chuyển đổi 4ha mặt nước nuôi tôm quảng canh cải tiến sang mô hình luân canh lúa - tôm càng xanh - tôm thẻ chân trắng, thu nhập từ 300 triệu đồng/năm. Ông Bé nhận thấy nuôi tôm trong thời gian dài dẫn đến tích tụ nhiều chất độc trong đất, ô nhiễm nguồn nước, tôm nuôi dễ nhiễm bệnh. Vì vậy, ông quyết định chuyển hướng sản xuất. Trong những năm gần đây, ông Bé cũng như nông dân Giá Rai chủ yếu chọn các giống lúa như: ST24, ST25, các giống lúa OM, BL9 để gieo sạ. Các giống lúa này có đặc điểm nổi trội là đẻ nhánh nhanh, cứng cây, chịu phèn mặn tốt, ít sâu bệnh và cho năng suất khá cao.

“Mùa mưa, tôi tranh thủ rửa mặn, tiến hành gieo sạ lúa. Sau một vụ tôm, chất thải trong đất trở thành nguồn chất dinh dưỡng dồi dào cho cây lúa, không cần thêm phân bón. Rơm rạ sau khi thu hoạch lúa bị phân hủy sẽ tạo môi trường sống và nguồn thức ăn tự nhiên giàu dinh dưỡng cho tôm trong vụ nuôi tiếp theo. Nhờ cách làm này, tôi vừa giảm được chi phí sản xuất, tăng hiệu quả kinh tế trên cùng một diện tích canh tác” - ông Bé nói.

Thời gian này, nông dân HTX Nông nghiệp tổng hợp Ba Đình, xã Hồng Dân, tỉnh Cà Mau tranh thủ mưa đầu vụ nguồn, tập trung cải tạo rửa mặn ngay từ tháng 7 - 8/2025, đảm bảo độ mặn giảm dần trong ruộng và giảm ở mức dưới 2% trước khi xuống giống. Ông Nguyễn Văn Nghị, thành viên HTX nông nghiệp tổng hợp Ba Đình (xã Vĩnh Lộc, tỉnh Cà Mau) cho biết, vùng này thường xuyên bị mặn xâm nhập nên bà con đã chuyển đổi nhiều diện tích lúa 2 vụ sang sản xuất tôm - lúa. Tùy theo thời tiết, tình hình hạn, mặn từng năm, nông dân sẽ thực hiện điều chỉnh lịch thời vụ thả nuôi tôm và sản xuất lúa cho phù hợp. Nhờ phương pháp canh tác thuận thiên này, nông dân vùng hạn, mặn thu nhập ổn định hơn. “Mùa mưa, tôi canh tác lúa, đến mùa hạn thì thả tôm. Trung bình, mỗi vụ canh tác lúa thu hoạch từ 5 - 6 tấn/ha, còn vụ tôm sú luân canh thu hoạch từ 300 - 400 kg/ha. Gia đình thu nhập ổn định, không lo thất thu vì hạn, mặn”.

Hướng đến phát triển bền vững

Mô hình tôm - lúa không chỉ giúp nông dân sản xuất hiệu quả mà còn đang tạo ra nông sản sạch, thân thiện với môi trường. Với hình thức canh tác thuận thiên, ít sử dụng hóa chất trong canh tác, nông dân đang tạo ra những sản phẩm lúa gạo đạt chuẩn hữu cơ, VietGAP, GlobalGAP, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường xuất khẩu nước ngoài.

Tiên phong trong lĩnh vực này phải kể đến một số HTX như: HTX Lúa - tôm Trí Lực (xã Trí Phải), HTX Nông nghiệp tổng hợp Ba Đình (xã Vĩnh Lộc), Liên hiệp HTX Lúa thơm - Tôm sạch Bạc Liêu (xã Hoà Bình)... giúp con tôm từ ruộng lúa có thêm trợ lực để “bơi ra biển lớn”, vào được các thị trường nhập khẩu khó tính.

Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau đã ban hành Hướng dẫn lịch thời vụ xuống giống và cơ cấu giống lúa cho sản xuất lúa tôm năm 2025-2026. Để đảm bảo sản xuất thắng lợi, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau khuyến cáo nông dân thường xuyên kiểm tra độ mặn trong ruộng, đặc biệt là thời điểm chuẩn bị xuống giống, chỉ gieo sạ hoặc cấy mạ khi độ mặn trong ruộng dưới 2% để đảm bảo lúa phát triển bình thường.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Cà Mau Phạm Văn Mười cho biết: Mô hình sản xuất lúa - tôm được tỉnh Cà Mau triển khai thực hiện từ những năm 2000, đây được xem là mô hình sản xuất thông minh, thích ứng với biến đổi khó hậu, mang lại hiệu quả bền vững. Việc luân canh kết hợp giữa “cây lúa - con tôm” không chỉ giúp nông dân nâng cao thu nhập trên cùng một đơn vị diện tích đất canh tác mà còn tạo môi trường thuận lợi cho tôm nuôi phát triển tốt. Để nâng cao giá trị lúa mô hình lúa - tôm, tỉnh Cà Mau đang triển khai các giải pháp phát triển sản xuất theo hướng sinh thái, hữu cơ, đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm.

Cùng với đó, đẩy mạnh thực hiện liên kết sản xuất chuỗi, trong đó, phát huy vai trò của hợp tác xã nông nghiệp là đầu mối liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp tiêu thụ. Tỉnh Cà Mau kêu gọi và tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp tham gia các khâu trong liên kết sản xuất lúa tôm. Đồng thời, củng cố hoạt động của các tổ hợp tác, hợp tác xã trong tổ chức sản xuất, kết nối, tiêu thụ sản phẩm lúa tôm cũng như đẩy mạnh quảng bá hình ảnh, kết nối tiêu thụ sản phẩm “lúa thơm – tôm sạch” thông qua các sự kiện, các hội chợ triễn lãm, đặc biệt là trên các nền tảng số.