Năng lực hoạt động của xã, phường sau 3 tháng thực hiện chính quyền 2 cấp: Vẫn còn những điểm nghẽn

Thứ Sáu 03/10/2025 08:08 (GMT+7)

Ba tháng sau khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào thực tiễn, từ miền núi cao đến đồng bằng, từ đô thị lớn đến vùng hải đảo, đã hiện lên những gam màu mới: thủ tục hành chính nhanh gọn, người dân hài lòng, cán bộ cơ sở nỗ lực thích ứng. Nhưng song song với những đổi thay tích cực ấy, vẫn còn đó những trăn trở về nhân lực, năng lực và cơ chế vận hành.

Những chuyển biến tích cực

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã nhanh chóng đem lại những thay đổi dễ thấy. Ở Lào Cai, Trung tâm phục vụ hành chính công xã Mường Khương vừa đi vào hoạt động sau sáp nhập và trở thành điểm đến quen thuộc của người dân. Chỉ trong 3 tháng, trung tâm đã tiếp nhận gần 3.000 hồ sơ. Con số này vượt xa so với trước, nhưng cũng cho thấy niềm tin của người dân vào bộ máy mới.

Chị Nguyễn Ngọc Thương - chuyên viên tiếp nhận hồ sơ, kể: “Có những hôm chúng tôi phải làm việc đến tối muộn. Hồ sơ nhiều, áp lực không nhỏ, nhưng khi thấy bà con cầm kết quả đúng hẹn, ánh mắt vui vẻ, mọi mệt nhọc đều tan biến”.

Phó Giám đốc Trung tâm - bà Thàng Thị Thanh, nhấn mạnh: “Điều khác biệt là sự minh bạch, công khai, rút ngắn thời gian giải quyết. Người dân đến xã không còn cảm giác bị đùn đẩy hay phải chờ đợi quá lâu”.

Không chỉ Mường Khương, ở Cao Bằng, doanh nhân Nguyễn Văn Mãi cũng ghi nhận sự thay đổi tích cực: “Thủ tục đất đai giờ sát thực tế, nhanh hơn trước. Chính quyền gần dân hơn, không còn nhiều tầng nấc trung gian”. Tại Hải Phòng, ông Nguyễn Danh Chuẩn hài lòng khi thủ tục hộ khẩu giờ chỉ cần nộp trực tuyến, theo dõi qua mạng. Và ở Lý Sơn (Quảng Ngãi), tỷ lệ giải quyết hồ sơ trước hạn đạt 99% là minh chứng thuyết phục.

Đây là bằng chứng rằng cải cách bộ máy nếu đi đúng hướng, lấy người dân làm trung tâm, thì hiệu quả sẽ lan tỏa. Niềm tin bắt đầu từ những việc nhỏ nhất: một bộ hồ sơ nhanh gọn, một nụ cười hài lòng.

Bộc lộ những hạn chế

Dù có những tín hiệu vui, nhưng khó khăn không ít. Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà thừa nhận: Đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã “chưa kịp thời khắc phục tình trạng vừa thừa vừa thiếu, đặc biệt là thiếu chuyên sâu trong công nghệ thông tin, tài chính - kinh tế, đất đai, y tế, giáo dục”.

Thực tế ở Mường Khương (Lào Cai) là ví dụ điển hình. Xã mới hợp nhất từ 5 đơn vị, dân số tăng mạnh, khối lượng công việc nhiều hơn gấp bội. Đặc biệt trong tháng 9, khi người dân chuẩn bị năm học mới, lượng hồ sơ chứng thực tăng đột biến. Nhiều người cao tuổi, đồng bào dân tộc chưa quen với công nghệ, cán bộ phải hỗ trợ nhập liệu. Trong khi đó, Cổng dịch vụ công quốc gia đôi lúc trục trặc, làm chậm tiến độ trả kết quả.

Ở xã An Khánh (Hải Phòng), Chủ tịch UBND xã Phạm Thị Hoa chia sẻ: “100% thủ tục đã đưa lên môi trường mạng. Nhưng cán bộ chưa đủ chuyên môn, biên chế thì ít. Chúng tôi nhiều khi rơi vào tình trạng quá tải”.

Hoành Mô (Quảng Ninh) cũng đối mặt với thực trạng tương tự. Sau sáp nhập, xã rộng 137 km², dân số gần 9.000, đồng bào dân tộc chiếm hơn 94%. Trụ sở làm việc phân tán ở 5 điểm, có nơi cách trung tâm 8 km. Trang thiết bị CNTT thì cũ kỹ, chưa được nâng cấp. Bí thư xã Phạm Đức Thắng thẳng thắn: “Khối lượng công việc lớn hơn trước, yêu cầu chất lượng cao hơn, nhưng cán bộ đa phần vẫn là cấp xã cũ, chưa kịp thích ứng”.

Câu chuyện từ Lào Cai, Hải Phòng, Quảng Ninh phản ánh một thực tế: cải cách bộ máy chưa đồng hành kịp với nâng cao chất lượng nhân lực. Nếu không tháo gỡ điểm nghẽn này, mô hình mới khó phát huy hiệu quả.

Những điểm nghẽn

Ông Nguyễn Văn Huy, Chủ tịch UBND Đặc khu Lý Sơn, nhìn nhận: “Thừa cán bộ chung chung, nhưng thiếu chuyên sâu. Đó là hệ quả của việc văn bản hướng dẫn chưa đủ rõ, tuyển dụng trước đây chưa sát với thực tế”.

Bí thư Hoành Mô Phạm Đức Thắng cũng khẳng định: “Khối lượng công việc nhiều hơn, yêu cầu cao hơn, nhưng cán bộ chưa kịp thích nghi. Đây là thách thức lớn”.

Nhìn từ tổng thể, mô hình 2 cấp mới chỉ đi những bước đầu tiên. Thành công bước đầu là rõ rệt, nhưng cũng bộc lộ những điểm nghẽn. Những điểm nghẽn về nhân lực, cơ chế và công nghệ cần sớm được tháo gỡ. Bởi nếu người dân còn phiền hà, còn cảm thấy thủ tục rườm rà, thì cải cách sẽ mất đi ý nghĩa cốt lõi của nó.

Tại phiên họp Chính phủ ngày 1/10, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ ra: “Chừng nào người dân còn kêu ca, phàn nàn, chừng đó công việc của Chính phủ còn gian nan, đòi hỏi phải có giải pháp hiệu quả”. Theo Thủ tướng, chính quyền 2 cấp không chỉ là đổi mới mô hình tổ chức, mà phải tạo ra sự thay đổi thực chất trong phục vụ người dân. Thước đo của cải cách chính là sự hài lòng của nhân dân.

Giải pháp tháo gỡ: Từ quyết tâm đến hành động

Các giải pháp đã được đưa ra từ cả cơ sở lẫn Trung ương. Bà Phạm Thị Hoa – Chủ tịch UBND xã An Khánh (Hải Phòng) đề xuất Bộ Nội vụ sớm ban hành Đề án vị trí việc làm để sắp xếp cán bộ hợp lý. Bí thư xã Hoành Mô Phạm Đức Thắng kiến nghị tăng cường cán bộ có năng lực cho vùng khó khăn. Bà Thàng Thị Thanh (xã Mường Khương) mong muốn bổ sung biên chế, chế độ cho cán bộ “một cửa”, cùng với đầu tư trang thiết bị hiện đại. Ông Liễu Anh Minh (Đình Lập, Lạng Sơn) nhấn mạnh: “Cần rà soát lại vị trí công tác, đào tạo cán bộ ngắn hạn, dài hạn. Khi biên chế ổn định, cán bộ phải đủ sức đáp ứng yêu cầu công việc.”

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nêu rõ: “Sẽ tăng cường cán bộ về xã, nhất là các lĩnh vực chuyên sâu. Đồng thời, chúng tôi sẽ tiến hành rà soát, phân loại cán bộ, cho nghỉ những người không đáp ứng yêu cầu, tuyển dụng mới, đào tạo liên tục để bảo đảm chất lượng. Đây không phải là việc làm ngắn hạn, mà là một chiến lược dài hơi để chính quyền địa phương thực sự trở thành chính quyền phục vụ nhân dân”.