Ngành thủy sản: Không thể lơ là thị trường nội địa

Khó cạnh tranh ngay trên sân nhà

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), thị trường nội địa không chỉ có quy mô lớn mà còn đang chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng của tầng lớp trung lưu – nhóm tiêu dùng có nhu cầu cao về sản phẩm chất lượng, an toàn và truy xuất được nguồn gốc. Đây chính là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp (DN) thủy sản – vốn có thế mạnh từ kinh nghiệm xuất khẩu quay trở về phục vụ người tiêu dùng trong nước với các sản phẩm đạt chuẩn quốc tế. Tuy nhiên theo Vasep, trong kênh phân phối hiện đại, tỷ trọng thủy sản nội địa mà chủ lực là các sản phẩm như tôm, mực, cá biển chiếm khoảng 60-70% và phần thủy sản nhập khẩu vẫn chiếm 30-40%.

Theo ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công thương), trong bối cảnh thị trường thế giới có nhiều biến động khó lường như hiện nay, việc xác định thị trường nội địa với gần 100 triệu dân là thị trường mục tiêu trở thành một chiến lược phát triển bền vững đối với các DN sản xuất và xuất khẩu thủy sản. “Thị trường nội địa chính là “bệ đỡ” vững chắc, giúp DN ổn định sản xuất, đa dạng hóa kênh tiêu thụ và xây dựng thương hiệu thủy sản Việt với người tiêu dùng Việt” - ông Linh khẳng định và dẫn chứng, bình quân mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 40kg thủy sản/năm – thấp hơn đáng kể so với mức 60–70kg ở các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Malaysia.

Khá nhiều DN xuất khẩu bài bản, có chỗ đứng trên thị trường quốc tế, nhưng lại khó cạnh tranh trên sân nhà. Lý do được nhiều DN nêu, là do sản phẩm của họ bán ở thị trường nội địa đạt chuẩn xuất khẩu thì giá cao hơn thông thường, khoảng hơn 20%, như vậy không thể cạnh tranh với những sản phẩm khác, đặc biệt là ở chợ truyền thống.

“Ngành hàng thủy hải sản ở thị trường nội địa, đặc biệt là kênh siêu thị, có tiềm năng tăng trưởng lớn do nhu cầu tiêu dùng trong nước ngày càng cao. Tuy nhiên, hiện tại tiêu thụ thủy sản nội địa còn thấp so với tiềm năng vì một số lý do, trong đó là khả năng cạnh tranh với các chợ truyền thống. Chất lượng thủy sản ở chợ nhỏ lẻ thường không được kiểm soát chặt, không rõ nguồn gốc nên giá bán rẻ. Người tiêu dùng có thói quen ra chợ mua tôm, cá; trong khi tại siêu thị cung cấp các mặt hàng tương tự với chất lượng được kiểm soát thì lại không được ưu tiên vì giá thường cao hơn” - ông Võ Trần Ngọc, Giám đốc kinh doanh Saigon Co.op chia sẻ.

Để doanh nghiệp khai thác hiệu quả thị trường nội địa

Trước thực trạng nêu trên, ông Trần Hữu Linh cho biết, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công thương xây dựng đề án kích cầu thị trường nội địa, trọng tâm là nâng cao tỉ trọng hàng Việt, trong đó có thủy hải sản vào các hệ thống phân phối, bán lẻ, các kênh tiêu thụ. Để làm được điều này, Bộ Công thương đã tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan, kết nối sản xuất và thị trường, hỗ trợ các mắt xích trong chuỗi ngành hàng. Tuy nhiên song hành với chính sách từ Nhà nước, các DN thủy hải sản cũng cần thay đổi tư duy, tập trung nghiên cứu và khai thác tốt hơn thị trường nội địa; trong khi các nhà phân phối ưu tiên thủy hải sản Việt Nam trong hệ thống, làm sao để gia tăng tỉ trọng thủy hải sản Việt tiêu thụ nội địa, kiểm soát tốt chất lượng.

Đại diện Vasep cho rằng, thị trường nội địa không phải là phương án tình thế, mà là hướng đi chiến lược dài hạn của ngành thủy sản. Chính vì vậy, rất cần sự hỗ trợ từ Nhà nước trong xây dựng hạ tầng chợ đầu mối chuyên biệt, giảm chi phí vận chuyển và bảo quản, đồng thời đẩy mạnh truyền thông để nâng cao nhận thức người tiêu dùng. Việc nghiên cứu thị hiếu, đa dạng hóa sản phẩm và tối ưu hóa chuỗi cung ứng cũng được xem là yếu tố then chốt để tiếp cận tầng lớp trung lưu đang gia tăng.

Còn ông Nguyễn Anh Đức - Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam (AVR) cho rằng, nên xem xét tổng thể về cơ chế sắp xếp quy hoạch thủy hải sản ở các tỉnh thành có sông, biển nhằm hoàn thiện hơn về chuỗi cung ứng. Đồng thời, ông cũng cho rằng các cơ quan, ban ngành cần hình thành chiến lược kích cầu tiêu dùng thủy hải sản nội địa.