Nghệ thuật xiếc kết hợp cải lương: Làn gió mới cho sân khấu

Vở diễn “Cây gậy thần” là tác phẩm kết hợp đầu tiên giữa 2 ngôn ngữ nghệ thuật là xiếc và cải lương. Vở diễn được xây dựng trên kịch bản của cố tác giả Hoàng Luyện và được nhà biên kịch Lê Thế Song chỉnh lý. Bên cạnh đó, “Cây gậy thần” còn có sự tham gia của “cây đa, cây đề”, “ngôi sao” hàng đầu của sân khấu Việt Nam hiện nay như bộ đôi đạo diễn NSND Triệu Trung Kiên và NSND Tống Toàn Thắng; âm nhạc NSND Đào Trung; thiết kế mỹ thuật NSND Doãn Bằng; thể hiện ca khúc NSƯT Thanh Thanh Hiền… cùng hơn 100 nghệ sĩ, diễn viên của Nhà hát Cải lương Việt Nam và Liên đoàn Xiếc Việt Nam. Trong đó, thể hiện nhân vật Chử Đồng Tử và Tiên Dung sẽ có hai ê kíp diễn viên của cải lương và xiếc là cặp nghệ sĩ tài năng trẻ cải lương Minh Hải và Như Quỳnh và cặp nghệ sĩ trẻ tài năng xiếc Thanh Tuấn và Thu Hương.

Bằng tinh thần “bắt tay cùng nhau vượt khó” của 2 đơn vị, ngay từ buổi tổng duyệt vở diễn đã gây ấn tượng mạnh khi mang đến cho khán giả nhiều cảm xúc. Ở đó, “Cây gậy thần” đã mang đến cho khán giả cả sự bi ai, da diết của ngôn ngữ cải lương cùng sự kịch tích, vui nhộn, hài hước của nghệ thuật xiếc… Bên cạnh sự pha trộn trên nền nhạc ngũ cung biến ảo cùng nhạc Jazz, Rap và Bolero tưởng như “lệch nhịp” với một câu chuyện về huyền tích nhưng lại mang đến cho người xem cảm giác gần gũi. Ngoài ra, với sự tận dụng triệt để sân khấu tròn đã tạo không gian cho diễn viên đi từ nhiều phía sân khấu và cả từ phía khán giả để biểu diễn. Đặc biệt hơn là sự dám mạo hiểm của các nghệ sĩ cải lương trong các tiết mục nhào lộn, đu dây, cưỡi ngựa… đã mang đến những bất ngờ cho khán giả.

Theo nghệ sĩ Minh Hải- người nhận vai Chử Đồng Tử chia sẻ, được tham gia vở diễn là sự khám phá đổi mới, thăng hoa với chính bản thân người nghệ sĩ. Với một nghệ sĩ cải lương khi đảm nhận một vai diễn vừa hát, vừa diễn, vừa làm động tác xiếc ban đầu tôi cũng rất sợ. Tuy nhiên, nhờ đạo diễn Tống Toàn Thắng huấn luyện trong 2 tuần cảm giác sợ đó đã giảm đi và thay vào đó là sự thăng hoa, cố gắng hết mình vì thành công của vở diễn.

Còn nghệ sĩ cải lương Như Quỳnh- người đảm nhận vai Tiên Dung cho biết, được đảm nhận vai chính trong vở diễn với bản thân tôi là sự vượt qua chính mình. Tôi là người vốn sợ độ cao nhưng sau tất cả với sự hướng dẫn của các nghệ sĩ Liên đoàn Xiếc Việt Nam tất cả những gì lo lắng, áp lực tâm lý đã được giải toả… Với một người nghệ sĩ cải lương được hát, được diễn trong tình trạng bay lơ lửng trên cao có lẽ là trải nghiệm tuyệt vời nhất mà bản thân được trải nghiệm.

Với những gì đã thể hiện trên sân khấu, vở diễn “Cây gậy thần” đang tạo ra một nguồn sinh khí mới cho sân khấu Việt. Ở đó, sự kết hợp này không phải là một “nồi lẩu thập cẩm” mà còn mang đến những sự thích thú cho nhiều đối tượng khán giả khác nhau.

Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông đánh giá: Đây là một dự án rất đáng trân trọng trong sự tìm tòi và nỗ lực đổi mới. Vở diễn cũng là một mô hình thử nghiệm các loại hình sân khấu cùng phối hợp dàn dựng một tác phẩm để cho những người làm nghệ thuật cùng suy ngẫm, gợi mở những hướng đi mới cho sân khấu.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng, cần nghiên cứu giữa hai hình thức thì phải có một loại hình chủ đạo để tập trung, chủ trì mới ra được. Đơn cử, trong thử nghiệm này phần xiếc cần tăng cường thêm kỹ thuật, bố trí các hình thức hợp lý, cần giảm bớt một số phần như đu bay. Còn về phần cải lương, các nghệ sĩ làm được những động tác xiếc là điều vô cùng đáng mừng. Sân khấu khác, không gian khác, diễn theo xiếc là vô cùng khó khăn nhưng các nghệ sĩ đã rất nỗ lực làm khá hoàn chỉnh. Nếu có thời gian chắc chắn sẽ còn trau chuốt, tinh tế hơn sau khi ra mắt. Với sân khấu cách điệu hóa, cần xác định xem tác phẩm gianh cho đối tượng nào? Bởi khi trình diễn ở rạp xiếc thì 70 đến 80% là khán giả thiếu nhi.

Đồng quan điểm, NSND Lưu Phúc- nguyên Phó Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam nhìn nhận: Vở diễn nhìn chung có sự kết hợp giữa xiếc và cải lương. Chính kết hợp này đã tạo nên sự thăng hoa từng loại hình nghệ thuật. Đây là xu hướng dàn dựng hiện đại, khi hai nhà hát cùng hợp tác dàn dựng khiến tác phẩm có quy mô hoành tráng và được đầu tư.

Đặc biệt sự hợp lực của hai đạo diễn của 2 loại hình sân khấu tạo nên sự phong phú trong phong cách dàn dựng, đây chính là sự bắt nhịp của những người làm nghệ thuật sân khấu hiện đại khi đi tìm những hình thức mới mẻ, đa dạng cho sân khấu, làm thay đổi lối dàn dựng nghèo nàn quen thuộc của nghệ thuật lâu nay.

Cũng theo NSND Lưu Phúc, diễn viên cải lương mà làm được những động tác trên cao lại còn hát, sử dụng mái chèo là sự cố gắng, nghệ sĩ và đạo diễn phải nỗ lực lắm mới đạt hiệu quả như thế. Hợp lý vô cùng khi kết hợp giữa xiếc và cải lương, cần phát huy hơn nữa, càng làm nhiều sẽ phát huy sự tinh tế và gọn gàng hơn.