Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam: 68 năm đồng hành cùng sự nghiệp Giáo dục

Tiền thân là Trại Tu thư (1950) và Ban Tu thư (1956) thuộc Bộ Giáo dục, NXBGDVN đã phát triển vượt bậc, trở thành nhà xuất bản lớn nhất cả nước với gần 40 công ty thành viên và có vốn góp.

Trong suốt quá trình hoạt động, NXBGDVN luôn tiên phong trong việc biên soạn, biên tập, thiết kế, in ấn và phát hành sách giáo khoa (SGK), đáp ứng kịp thời các yêu cầu cải cách và đổi mới giáo dục theo chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT).

Các dấu mốc đổi mới chương trình và SGK

Đổi mới lần thứ nhất (1956 – 1975), chuyển đổi hệ giáo dục từ 9 năm lên 10 năm.

Đổi mới lần thứ hai (1976 – 2000), hợp nhất hệ thống giáo dục hai miền Bắc – Nam sau thống nhất đất nước.

Đổi mới lần thứ ba (2002 – 2008), triển khai theo Nghị quyết 40/2000/QH10 của Quốc hội, nhằm "Đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước".

Đổi mới lần thứ tư (biên soạn SGK theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018), thực hiện theo Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội, theo phát triển năng lực và phẩm chất người học.

Mỗi lần thay sách, dù đối mặt với không ít trở ngại, NXBGDVN luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đảm bảo chất lượng và cung ứng đầy đủ, kịp thời SGK đến học sinh, giáo viên trên mọi miền Tổ quốc, không để xảy ra tình trạng thiếu sách hay "sốt" sách.

Giai đoạn cạnh tranh thị trường và những nỗ lực vượt khó

Trong lần đổi mới thứ tư, SGK được biên soạn theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 của Bộ GDĐT với phương châm "một chương trình, nhiều SGK" và chủ trương xã hội hóa SGK. Từ đây, NXBGDVN bước vào một giai đoạn mới - xuất bản SGK theo cơ chế thị trường.

Là một doanh nghiệp nhà nước, NXBGDVN hoạt động dựa trên nguyên tắc thị trường, phải tự chủ tài chính và vay vốn ngân hàng để đảm bảo nguồn lực, tiến độ và chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, NXBGDVN vẫn phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về mua sắm, đấu thầu, điều này đôi khi ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất so với các doanh nghiệp tư nhân.

Với tinh thần chủ động, vượt khó và luôn đề cao chất lượng sản phẩm, tập thể lãnh đạo cùng cán bộ NXBGDVN đã đoàn kết, sáng tạo để đối mặt với những thách thức, cạnh tranh lành mạnh.

Đến nay, NXBGDVN đã hoàn thành việc biên soạn SGK từ lớp 1 đến lớp 12 theo chương trình mới. Hai bộ sách tiêu biểu là Kết nối tri thức với cuộc sống và Chân trời sáng tạo theo phương châm chuẩn mực – khoa học – hiện đại với đầy đủ các môn học đã được đông đảo học sinh và giáo viên lựa chọn trong quá trình học tập và giảng dạy, chiếm thị phần lớn của cả nước. Đó chính là thước đo chính xác nhất cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của toàn thể cán bộ NXBGDVN.

Nỗ lực bình ổn giá sách và trách nhiệm xã hội của NXBGDVN

NXBGDVN luôn nghiêm túc tuân thủ các quy định về giá, đảm bảo quyền lợi cho học sinh và phụ huynh trên cả nước. Năm 2024, NXBGDVN đã chủ động tiết giảm chi phí, tối ưu hóa hoạt động sản xuất kinh doanh để giảm giá SGK, dù mức giá đã thấp hơn nhiều so với các đơn vị khác. Cụ thể, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống giảm 9,6% và bộ Chân trời sáng tạo giảm 11,2%. Việc giảm giá này được các cơ quan thẩm quyền và dư luận xã hội đánh giá cao, góp phần ổn định chỉ số CPI.

Với mục tiêu không để học sinh thiếu SGK, từ nhiều năm nay, NXBGDVN luôn thực hiện tích cực các hoạt động xã hội – từ thiện và coi việc chia sẻ, hỗ trợ cộng đồng là trách nhiệm của đơn vị. Hàng năm, NXBGDVN thường tổ chức các hoạt động tặng SGK, tặng học bổng cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn, con thương binh liệt sĩ, học sinh vùng bão lũ; hỗ trợ sách, thiết bị cho các thư viện trường học, thư viện cộng đồng; xây nhà tình nghĩa, phụng dưỡng bà mẹ Việt Nam anh hùng… với nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Riêng năm 2024, số tiền dành cho các hoạt động từ thiện – xã hội là 31 tỉ đồng.

Sáng kiến "Tủ sách Tiếng Việt ở nước ngoài"

Từ năm 2022 đến nay, NXBGDVN còn tích cực phối hợp với Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài xây dựng Tủ sách Tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài nhằm góp phần gìn giữ và phát huy tiếng Việt cho cộng đồng người Việt ở nước ngoài, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Hoạt động này đã được bà con kiều bào đón nhận tích cực. Hiện tại đã xây dựng được 11 Tủ sách ở 9 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Với những kết quả bước đầu và tiềm năng to lớn trong việc góp phần tôn vinh, giữ gìn và phát huy sự trong sáng, giá trị ngôn ngữ dân tộc, sáng kiến Tủ sách tiếng Việt đã vinh dự đạt giải Nhì Giải thưởng toàn quốc về thông tin đối ngoại lần thứ X năm 2024 do Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban chỉ đạo Công tác thông tin đối ngoại, Đài Truyền hình Việt Nam các các cơ quan liên quan phối hợp tổ chức.

Đa dạng hóa sản phẩm trí tuệ và những thành tựu nổi bật

Ngoài các sản phẩm SGK, NXBGDVN còn phát triển nhiều sản phẩm khác có hàm lượng chất xám cao, có tác dụng nâng cao dân trí và thúc đẩy xã hội học tập như sách chất lượng cao, sách điện tử, bản đồ, tranh ảnh, đĩa….

Mảng sách chất lượng cao đã tạo cho NXB nguồn sách quý, dự thi các Giải thưởng sách Việt Nam đạt giải Vàng, giải Bạc sách hay như bộ: Đại Nam thực lục, Việt Nam đất nước con người, Tinh hoa văn hoá Phương Đông, Bác Hồ với Giáo dục, Từ điển bách khoa Britannica, Từ điển Việt-Lào, Từ điển Lào-Việt...

Có những bộ sách của NXBGDVN khi được xuất bản đã trở thành 1 trong 10 sự kiện văn hóa đất nước. Đó là sự ra đời của bộ sách "La Sơn Yên Hồ Hoàng Xuân Hãn" (3 tập) được bình chọn là một trong 10 sự kiện văn hóa nổi bật năm 1999. Đặc biệt gần đây có bộ sách Chào Tiếng Việt (tập 1 và 2) đã đạt giải A - Giải thưởng sách Quốc gia năm 2023.

Trong năm 2025, NXBGDVN đã cho ra mắt hai cuốn sách có giá trị về Bác Hồ. Đó là cuốn: Bác Hồ ở Thái Lan (song ngữ Việt - Thái) và Bác là Hồ Chí Minh.

Cuốn sách Bác Hồ ở Thái Lan đã được NXBGDVN và Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Khon Kaen (Thái Lan) tổ chức giới thiệu tại Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đường Thầu Chín, Udon Thani (Thái Lan) nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Cuốn sách không chỉ có ý nghĩa giáo dục đối với thế hệ trẻ mà còn vun đắp tình hữu nghị truyền thống tốt đẹp giữa hai dân tộc Việt Nam và Thái Lan.

Không dừng lại ở những sản phẩm truyền thống, NXBGDVN đang đẩy mạnh phát triển các sản phẩm số mà trước hết là SGK theo chương trình phổ thông 2018. Hiện tại trên trang https://taphuan.nxbgd.vn/ đã đăng tải đầy đủ phiên bản điện tử SGK và các tài liệu phục vụ giáo viên của hai bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống và Chân trời sáng tạo.

Các tài liệu này được sử dụng miễn phí cho mọi đối tượng, truy cập nhanh và dễ sử dụng nhằm tạo thuận lợi cho việc học tập và giảng dạy. Đó là một nỗ lực tự nguyện, xuất phát từ trách nhiệm xã hội và mong muốn đóng góp thiết thực vào sự nghiệp giáo dục của đất nước.

Ngoài ra, để phục vụ cho sự phát triển của giáo dục miền núi, trong 68 năm qua, NXBGDVN luôn chăm lo đến mảng sách dân tộc. Nhiều bộ sách học tiếng dân tộc đã được xuất bản như tiếng Mông, tiếng Khmer, tiếng Thái, tiếng Bahnar, tiếng Chăm.

Bên cạnh đó là các bộ từ điển tiếng Việt dành cho học sinh dân tộc và nhiều bộ từ điển song ngữ quý như: Từ điển Việt-Mông, Từ điển Việt-Tày-Nùng, Từ điển Việt-Chăm... Trong số đó, cuốn Từ điển Việt-Khmer được giải Bạc mục sách hay Giải thưởng Sách Việt Nam, Từ điển Việt-Chăm đạt giải Đồng mục sách hay Giải thưởng Sách Việt Nam.

Bên cạnh hoạt động làm sách giáo dục, NXBGDVN còn triển khai các hoạt động hợp tác quốc tế theo hướng thiết thực, hiệu quả, giúp hình thành và mở rộng mối quan hệ hợp tác, trao đổi kinh nghiệm trong lĩnh vực xuất bản, in, phát hành…

Nhìn lại chặng đường đã qua, NXBGDVN thấy tự hào vì đã đóng góp một phần công sức vào sự nghiệp giáo dục nước nhà, để lại những dấu ấn sâu đậm trong các thế hệ học sinh, giáo viên, bạn đọc. Ghi nhận những kết quả trên, Đảng và Nhà nước trao tặng cho NXBGDVN nhiều huân chương cao quý, cờ thi đua, bằng khen, trong đó có Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập hạng nhất, Huân chương Lao động hạng nhất, Huy chương của Nhà nước và Chính phủ Lào...

Bước vào kỷ nguyên 4.0, để đáp ứng nhu cầu đa dạng của bạn đọc ngày càng tăng, NXBGDVN đang thực hiện việc chuyển đổi số mạnh mẽ. Hiện tại, NXBGDVN đã ký thỏa thuận hợp tác với một số đơn vị như MobiFone, Viettel Solutions… để xây dựng hệ sinh thái giáo dục số, số hóa SGK và học liệu, triển khai hệ thống quản lý giáo dục thông minh, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập trên cả nước.

Bên cạnh trang https://taphuan.nxbgd.vn/ cung cấp SGK điện tử miễn phí, NXBGDVN cũng đang đầu tư nghiên cứu và phát triển thêm những nền tảng học liệu số mới, hiện đại và hữu ích. Dự kiến, các nền tảng mới (hoàn toàn miễn phí) như: dulieuso.nxbgd.vn và hoclieuso.nxbgd.vn sẽ sớm được ra mắt, hứa hẹn mang đến một hệ sinh thái tài nguyên giáo dục số phong phú, chất lượng cao phục vụ cho học sinh, giáo viên trên cả nước.