Nỗ lực đưa Chầu văn đến gần hơn với người trẻ

Từ trăn trở ấy, chương trình nghệ thuật và tọa đàm “Hồn Xưa, Điệu Mới” như một nỗ lực nghiêm túc nhằm tạo nên không gian đối thoại giữa Chầu văn truyền thống và ngôn ngữ nghệ thuật hiện đại.

Sinh viên và hành trình tìm về di sản

Chầu văn, hay Hát văn, là loại hình nghệ thuật dân gian gắn liền với Thực hành tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt – di sản văn hóa phi vật thể đã được UNESCO ghi danh. Trong không gian tín ngưỡng ấy, Chầu văn giữ vai trò đặc biệt, vừa là phương tiện diễn xướng, vừa là cầu nối tâm linh, chuyển tải những giá trị đạo lý, niềm tin và khát vọng của cộng đồng. Tuy nhiên, trong đời sống hiện đại, Chầu văn vẫn thường bị nhìn nhận là loại hình “khó tiếp cận”, giới hạn trong không gian nghi lễ, xa lạ với giới trẻ.

“Hồn Xưa, Điệu Mới” được xây dựng với mong muốn tháo gỡ rào cản ấy. Thay vì tiếp cận Chầu văn như một di sản tĩnh, chương trình đặt loại hình nghệ thuật này trong một dòng chảy mở, nơi truyền thống và hiện đại không đối lập mà đối thoại, bổ sung cho nhau. 

Điểm đáng chú ý của “Hồn Xưa, Điệu Mới” là việc chương trình được khởi xướng và tổ chức bởi sinh viên – những người trẻ đang trực tiếp sống trong nhịp điệu của xã hội hiện đại. Thay vì tiếp cận Chầu văn như một giá trị xa xôi hay chỉ tồn tại trong không gian nghi lễ, ban tổ chức lựa chọn cách đặt loại hình nghệ thuật này vào bối cảnh đời sống hôm nay, từ đó gợi mở những cách nhìn mới về vai trò của di sản trong xã hội đương đại.

Theo đại diện nhóm R3VIVE Event, chương trình không nhằm mục đích “làm mới” Chầu văn một cách hình thức, mà hướng tới việc tạo ra sự kết nối thực chất giữa người trẻ và di sản. Thông qua quá trình nghiên cứu, làm việc với các nghệ nhân và cố vấn chuyên môn, sinh viên tham gia dự án có cơ hội hiểu rõ hơn về giá trị lịch sử, văn hóa và tinh thần mà Chầu văn mang lại. Đây cũng là cách để người trẻ tự đặt mình vào vị trí của những người kế tục, thay vì chỉ là khán giả thụ động.

“Hồn Xưa, Điệu Mới” có sự đồng hành của các nghệ nhân và những người am hiểu chuyên môn, nhằm bảo đảm mọi cách tiếp cận, diễn giải đều dựa trên sự tôn trọng giá trị nguyên bản của Chầu văn. Ảnh BTC.

Giữ gìn giá trị cốt lõi trong dòng chảy hiện đại

Một trong những vấn đề đặt ra khi đưa nghệ thuật truyền thống vào không gian đương đại là ranh giới giữa sáng tạo và bảo tồn. Với “Hồn Xưa, Điệu Mới”, yếu tố này được ban tổ chức đặc biệt chú trọng. Chương trình có sự đồng hành của các nghệ nhân và những người am hiểu chuyên môn, nhằm bảo đảm mọi cách tiếp cận, diễn giải đều dựa trên sự tôn trọng giá trị nguyên bản của Chầu văn.

Theo nghệ nhân Trần Xuân Thu, Chủ nhiệm CLB Hát văn và Hát Chầu văn Hà Nội, Trung tâm văn hóa thư viện Hà Nội, Nghệ thuật Hát văn là yếu tố không thể thiếu trong Thực hành Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt – di sản đã được UNESCO ghi danh là Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây vừa là niềm tự hào dân tộc, vừa là một trọng trách lớn lao trong việc bảo tồn, gìn giữ, phát triển và lan tỏa giá trị di sản.

"Trong không gian tín ngưỡng Thờ Mẫu, Chầu văn giữ vai trò như một cây cầu kết nối giữa quá khứ và hiện tại, gửi gắm khát vọng, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, giáo dục con người hướng tới các giá trị Chân – Thiện – Mỹ. Vì vậy, việc sinh viên lựa chọn Chầu văn làm trung tâm cho dự án “Hồn Xưa, Điệu Mới” là một lựa chọn đúng đắn, ý nghĩa và rất cần được lan tỏa, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi người trẻ đang tìm lại bản sắc văn hóa dân tộc." Nghệ nhân Trần Xuân Thu chia sẻ.

“Hồn Xưa, Điệu Mới” vì thế không đặt tham vọng tạo ra những tuyên ngôn lớn, mà lựa chọn con đường bền bỉ hơn: khơi gợi sự quan tâm, đối thoại và đồng cảm của công chúng, đặc biệt là giới trẻ, với nghệ thuật Chầu văn. Thông qua chương trình, Chầu văn được nhìn nhận như một di sản sống, có khả năng thích ứng và đồng hành cùng xã hội đương đại nếu được tiếp cận đúng hướng.

Trong bối cảnh văn hóa truyền thống cần những mô hình bảo tồn linh hoạt và hiệu quả, “Hồn Xưa, Điệu Mới” được kỳ vọng sẽ góp thêm một tiếng nói tích cực vào hành trình gìn giữ và phát huy di sản văn hóa dân tộc. Không chỉ dừng lại ở một sự kiện, chương trình còn mở ra những gợi ý về vai trò của người trẻ trong việc tiếp nối, làm giàu và lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống hôm nay.