Phát hiện dấu vết người cổ đại sớm nhất chủ động tạo ra lửa
Một phát hiện khảo cổ tại Barnham, hạt Suffolk, miền đông nước Anh vừa hé lộ bằng chứng sớm nhất cho thấy, con người cổ đại tự tạo và kiểm soát lửa từ khoảng 400.000 năm trước. Đây là mốc thời gian sớm hơn khoảng 350.000 năm so với những ghi nhận trước đây, đánh dấu một bước ngoặt lớn trong hành trình tiến hóa của loài người.
Trong quá trình khai quật, các nhà khoa học tìm thấy lớp đất bị nung đỏ tạo thành hố lửa, hai rìu đá lửa vỡ do tác động nhiệt, và đặc biệt là 2 mảnh khoáng vật pyrit. Pyrit khi được đánh vào đá lửa, có thể tạo ra tia lửa để mồi lửa. Khoáng vật này không xuất hiện tự nhiên ở khu vực Barnham, cho thấy cư dân cổ đã mang nó từ nơi khác đến và biết chủ động tạo lửa.
Ông Nick Ashton - Chuyên gia Thời Đồ Đá cũ tại Bảo tàng Anh và tác giả chính của nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature cho biết: “Đây là bằng chứng sớm nhất về việc con người tạo lửa từng được biết đến trên thế giới”.
Phân tích hóa học lớp trầm tích bị nung tại Barnham cho thấy, đám cháy có nhiệt độ cao, tập trung và lặp lại nhiều lần, khác hoàn toàn với cháy rừng tự nhiên. Điều này xác nhận nguồn gốc nhân tạo của hố lửa cổ xưa.
Trước đây, các địa điểm ở Israel, Kenya và Nam Phi từng ghi nhận dấu vết cháy sớm tới 800.000 – 1 triệu năm. Tuy nhiên, khó có thể khẳng định những đám cháy đó do con người tạo ra, vì chúng có thể chỉ là cháy tự nhiên được tận dụng. Vì vậy, phát hiện tại Barnham trở thành bằng chứng rõ ràng nhất cho đến nay về khả năng chủ động tạo lửa.
Theo các nhà nghiên cứu, việc làm chủ lửa mang lại lợi thế sống còn: giữ ấm, xua đuổi thú dữ, nấu chín thức ăn giúp cơ thể hấp thụ tốt hơn, mở rộng thời gian sinh hoạt sau khi trời tối và tạo môi trường cho giao tiếp, kể chuyện, gắn kết cộng đồng. Lửa cũng giúp con người chế tạo keo dán và nhiều công cụ khác.
Dù chưa tìm thấy xương người trong khu vực, các công cụ và dấu vết sinh hoạt tại Barnham cho thấy nơi đây từng có sự hiện diện của người Neanderthal sơ kỳ. Dựa trên các phát hiện cùng thời ở Swanscombe (Kent), các nhà nghiên cứu cho rằng người Neanderthal nhiều khả năng là chủ nhân của bếp lửa 400.000 năm tuổi này.
Các nhà khảo cổ hy vọng phương pháp nghiên cứu tại Barnham sẽ hỗ trợ việc tìm kiếm dấu vết tương tự ở những địa điểm khác tại Anh và châu Âu, từ đó làm sáng tỏ quá trình loài người học cách chinh phục và làm chủ ngọn lửa, một trong những kỹ năng quan trọng nhất trong lịch sử tiến hóa.
