Phòng ngừa stress do tiểu đường
Từng được xem là bệnh của người cao tuổi, đái tháo đường nay trở thành “đại dịch” tấn công mọi nhóm tuổi. Không chỉ gây tổn hại thể chất, căn bệnh này còn kéo theo lo âu, căng thẳng và trầm cảm – những yếu tố làm giảm khả năng tuân thủ điều trị và khiến người bệnh rơi vào vòng luẩn quẩn khó thoát.
Theo Bộ Y tế, trầm cảm làm tăng 37% nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2. Ngược lại, tiểu đường làm tăng 3 lần nguy cơ mắc bệnh trầm cảm, nhất là ở những người đã xuất hiện biến chứng, nguy cơ tử vong tăng lên gấp 5 lần. Bệnh nhân cao tuổi có bệnh tiểu đường type 2 và những người có biến chứng thuộc nhóm có nguy cơ cao.
BSCKI Phạm Thị Thu Hà - Trưởng Đơn vị Bàn chân – Đái tháo đường, Khoa Nội tiết – Đái tháo đường (Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh) cho biết, khi đối diện với căn bệnh mạn tính như tiểu đường, cảm giác lo âu, căng thẳng, mệt mỏi và tuyệt vọng rất dễ xuất hiện. Điều này làm giảm khả năng tự quản lý và kiểm soát bệnh, gây ra vòng xoắn tiểu đường – trầm cảm. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, người mắc tiểu đường có nguy cơ bị trầm cảm cao gấp đôi và nguy cơ lo âu cao hơn 20-30% so với người không mắc bệnh. Tình trạng “stress do bệnh tiểu đường”- tức là cảm giác quá tải, bực bội, lo lắng vì phải đối phó liên tục với việc điều trị cũng được ghi nhận ở hơn 40% người bệnh.
Dù chưa có thống kê chính thức, nhưng Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh ghi nhận trên 50% người tiểu đường tới khám có các dấu hiệu, triệu chứng của lo âu, căng thẳng, thậm chí trầm cảm như mất ngủ kéo dài, trầm buồn, u uất, ngại giao tiếp, muốn từ bỏ điều trị. BS Hà cho biết, mối quan hệ giữa tiểu đường và sức khỏe tinh thần là hai chiều. Khi người bệnh bị căng thẳng hoặc trầm cảm, họ có xu hướng ít tuân thủ điều trị, dễ bỏ thuốc, ăn uống thất thường và ít kiểm tra đường huyết hơn. Điều này dẫn đến tăng chỉ số HbA1c (đánh giá đường huyết trong ba tháng), làm tăng nguy cơ biến chứng mạch máu, tim mạch và thần kinh. Tình trạng đó tạo thành vòng luẩn quẩn khó thoát. Ngược lại, khi bệnh tiến triển nặng, xuất hiện biến chứng, người bệnh lại càng dễ rơi vào trạng thái mất động lực sống, điều trị và cảm giác bất lực.
Chuyên gia dẫn chứng, trường hợp bà Tính, 68 tuổi, ở Tây Ninh bị tiểu đường 16 năm, nhập Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh trong tình trạng hoại tử bàn chân phải, các ngón chân tím sậm dần chuyển sang màu đen, nhiễm trùng lan lên cổ chân, sốt cao, chỉ số đường huyết gấp 4 lần và HbA1c gần gấp đôi bình thường.
Con của bệnh nhân cho biết rằng từ khi phát hiện mắc tiểu đường, bà Tính luôn trong trạng thái lo lắng. Vài năm gần đây, khi tuổi cao, mức độ lo âu và sợ hãi của bà tăng dần. Bà ít nói hơn, thu mình, hạn chế giao tiếp, dễ cáu gắt và không còn chăm sóc cơ thể như trước. Nhiều lúc bà quên uống thuốc hoặc ăn uống tùy tiện, không tuân theo chế độ dành riêng cho người tiểu đường. Nhận thấy những dấu hiệu bất thường, BS Hà đã tư vấn gia đình đưa bà Tính đến khám tâm lý chuyên sâu. Kết quả cho thấy bệnh nhân bị trầm cảm.
“Khi người bệnh bị trầm cảm, gánh nặng liên quan đến tiểu đường càng nghiêm trọng hơn và sự hài lòng với việc điều trị tiểu đường sẽ thấp hơn. Bệnh nhân có trầm cảm và tiểu đường thường ít hoạt động thể lực, tăng xu hướng hút thuốc lá, thói quen ăn uống ít có lợi cho sức khỏe, tuân thủ điều trị kém dẫn đến gia tăng các biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe. Đáng lo ngại, trên 50% trường hợp trầm cảm trong tiểu đường không được chẩn đoán” - BS Hà cảnh báo.
Do các triệu chứng ban đầu khá chung chung và mơ hồ như mệt mỏi, sụt hoặc tăng cân, thay đổi cảm giác ngon miệng, rối loạn giấc ngủ… nên người bệnh không tự nhận ra các dấu hiệu trầm cảm, hoặc có biết cũng ít khi thông báo cho bác sĩ. Theo chuyên gia này, tỷ lệ rối loạn lo âu và các vấn đề về ăn uống cũng gia tăng ở bệnh nhân tiểu đường so với những người khỏe mạnh. Vì thế, việc chẩn đoán và điều trị sớm trầm cảm ở người bệnh tiểu đường là rất quan trọng.
