Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của MTTQ Việt Nam, vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh (Phần 3)

Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của MTTQ Việt Nam, vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh (Phần 1)
Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của MTTQ Việt Nam, vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh (Phần 2)

(Tiếp theo phần 2)

Đại hội MTTQ Việt Nam tỉnh Phú Thọ lần thứ XIV tổ chức ngày 25/7/2019.

5. Hoàn thiện cơ chế, nâng cao năng lực hoạt động của hệ thống MTTQ Việt Nam đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới

Nhiệm kỳ 2014 - 2019 là giai đoạn có nhiều đổi mới mạnh mẽ về nội dung và phương thức hoạt động, bổ sung, hoàn thiện các cơ chế, chính sách, pháp luật của Nhà nước đối với công tác Mặt trận, phát huy vai trò chủ động, sáng tạo và sự đóng góp của các tổ chức thành viên, nâng cao năng lực hoạt động của toàn hệ thống Mặt trận đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng, củng cố và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới.

Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Mặt trận đã chủ động tham mưu, đề xuất Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng và các cấp ủy địa phương kịp thời ban hành các chỉ thị, nghị quyết, quy chế, quy định cụ thể tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác Mặt trận. Đề xuất Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, các sở, ngành địa phương ban hành nhiều chính sách, ký kết các nghị quyết liên tịch, quy chế, chương trình phối hợp… góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý, đảm bảo các điều kiện, nâng cao năng lực cho hoạt động của Mặt trận. Các lĩnh vực công tác quan trọng của Mặt trận như: giám sát và phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, phản ánh ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân; triển khai cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”, phong trào thi đua “Đoàn kết sáng tạo, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, hội nhập quốc tế”; hoạt động của Hội đồng tư vấn, Ban tư vấn, Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư, Ban Thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng; hoạt động thăm hỏi, tiếp xúc nhân sỹ, trí thức, đồng bào dân tộc, tôn giáo… cơ bản được đảm bảo bởi các văn bản quy phạm pháp luật, quy chế, quy định và cơ chế tài chính để thực hiện.

Công tác phối hợp giữa Mặt trận với cơ quan nhà nước cùng cấp ngày càng chặt chẽ và hiệu quả, góp phần tạo điều kiện thuận lợi để Mặt trận triển khai các nhiệm vụ, đặc biệt là sự phối hợp trong triển khai các chương trình giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền. Công tác phối hợp giữa các thành viên trong Mặt trận được đổi mới, thể hiện rõ hơn vai trò chủ trì, tính chất liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của Mặt trận và phát huy đặc thù, thế mạnh của các tổ chức thành viên. Tính đến cuối nhiệm kỳ, Mặt trận ở cấp Trung ương đang duy trì 05 quy chế phối hợp, 02 nghị quyết liên tịch, 27 chương trình phối hợp với Chủ tịch Nước, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, các ban, bộ, ngành và thành viên. Ủy ban Mặt trận 63 tỉnh, thành phố đã triển khai tổng số 683 chương trình phối hợp (bình quân 11 chương trình/1 tỉnh, thành phố).

Ủy ban Mặt trận các cấp thường xuyên được củng cố, kiện toàn, thu hút thêm nhiều thành viên mới, tăng thêm số lượng người tiêu biểu, đại diện các tầng lớp Nhân dân, các dân tộc, các tôn giáo, người Việt Nam ở nước ngoài, chuyên gia trên các lĩnh vực. Ủy viên Ủy ban Mặt trận các cấp gắn bó sâu sát hơn với địa bàn, đối tượng và cơ quan chuyên trách, kịp thời phản ánh ý kiến, nguyện vọng của Nhân dân, tích cực tham gia xây dựng và triển khai các chương trình công tác Mặt trận. Trong nhiệm kỳ, Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam là Ủy viên Bộ Chính trị và hiện nay là Bí thư Trung ương Đảng. Ở địa phương, số lượng Chủ tịch Ủy ban Mặt trận các cấp tham gia thường vụ cấp ủy tăng lên. Các tổ chức thành viên của Mặt trận ở Trung ương và địa phương thực hiện tốt việc kiện toàn các chức danh lãnh đạo chủ chốt và tổ chức thành công đại hội các cấp. Ủy ban Mặt trận các cấp đã chú trọng củng cố và phát huy hiệu quả hoạt động của các Hội đồng tư vấn, Ban Tư vấn và lực lượng cộng tác viên. Hệ thống tổ chức bộ máy, cán bộ cơ quan chuyên trách của Mặt trận từ Trung ương đến cơ sở được củng cố, nâng lên về chất lượng, đảm bảo tinh gọn, hoạt động hiệu quả hơn. Ban Công tác Mặt trận đã được quy định cụ thể trong Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã ban hành quy chế tổ chức, hoạt động, tiêu chí đánh giá và xếp loại Ban công tác Mặt trận, là cơ sở quan trọng để kiện toàn tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động của Ban công tác Mặt trận ở khu dân cư.

Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về chuyên môn, nghiệp vụ công tác Mặt trận, Ủy ban Mặt trận các cấp đã tăng cường đầu tư, phối hợp tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Cấp Trung ương đã đưa trụ sở Trung tâm Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học Mặt trận Tổ quốc Việt Nam vào hoạt động, lựa chọn nội dung thiết thực để triển khai các khóa bồi dưỡng, tập huấn; tăng cường hình thức giao ban trực tuyến để kịp thời phổ biến, quán triệt các yêu cầu nhiệm vụ đến đông đảo cán bộ Mặt trận cấp tỉnh, cấp huyện trong cả nước. Ủy ban Mặt trận cấp tỉnh, cấp huyện phối hợp chặt chẽ với Trường Chính trị cấp tỉnh, Trung tâm Bồi dưỡng chính trị cấp huyện tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ Mặt trận cơ sở và Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư. Công tác nghiên cứu khoa học và các hoạt động điều tra, khảo sát, tọa đàm, hội thảo chuyên đề được tăng cường, làm rõ hơn những vấn đề lý luận và thực tiễn của công tác Mặt trận.

Công tác thi đua, khen thưởng trong hệ thống Mặt trận có nhiều giải pháp đổi mới, tạo động lực quan trọng thúc đẩy phong trào từ địa phương, cơ sở. Nổi bật là đổi mới hoạt động của cụm thi đua Ủy ban Mặt trận các tỉnh, thành phố gắn với các tiêu chí thi đua và hình thức khen thưởng cụ thể; hình thành hoạt động cụm thi đua các tổ chức thành viên của Mặt trận ở Trung ương. Trong nhiệm kỳ, Ủy ban Mặt trận các cấp đã phối hợp tổng kết, tổ chức hội nghị biểu dương, tôn vinh hàng chục nghìn điển hình tiên tiến, cán bộ Mặt trận cơ sở, Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư, người có uy tín tiêu biểu trong đồng bào các dân tộc, tôn giáo, những tập thể, cá nhân có nhiều đóng góp cho cộng đồng.

Tuy nhiên, việc củng cố tổ chức, nâng cao năng lực hoạt động ở cấp địa phương, cơ sở còn nhiều khó khăn và bất cập; không ít cán bộ Mặt trận và các đoàn thể, Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư hoạt động chủ yếu bằng kinh nghiệm, chưa được bồi dưỡng, đào tạo bài bản để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới của Mặt trận như công tác giám sát và phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền. Chưa phát huy có hiệu quả vai trò của các vị Ủy viên Ủy ban Mặt trận các cấp trong tập hợp, phản ánh ý kiến, kiến nghị của Nhân dân và tham gia các hoạt động của Mặt trận. Ở nhiều địa phương, cơ sở việc phát huy vai trò của lực lượng tư vấn và cộng tác viên còn hạn chế. Việc củng cố, kiện toàn bộ máy cơ quan chuyên trách của Mặt trận ở các cấp còn lúng túng, chưa thống nhất và đồng bộ trong toàn hệ thống.

III. ĐÁNH GIÁ CHUNG

1. Kết quả đạt được và nguyên nhân

Năm năm qua, MTTQ Việt Nam đã chú trọng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, triển khai thực hiện thắng lợi nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2014 - 2019 đã đề ra. Khối đại đoàn kết toàn dân tộc không ngừng được củng cố và phát huy, tăng cường đồng thuận xã hội, xây dựng nền tảng vững chắc cho sự ổn định và phát triển đất nước. Các cuộc vận động, phong trào thi đua được triển khai có trọng tâm, trọng điểm, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần thi đua, lao động sáng tạo của Nhân dân và sự chung sức của cả cộng đồng tham gia phát triển kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, giảm nghèo bền vững. Công tác giám sát và phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước được quan tâm; vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí được tăng cường. Hoạt động đối ngoại Nhân dân của Mặt trận và các tổ chức thành viên ngày càng mở rộng và đa dạng, đóng góp hiệu quả cho công tác đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước, tăng cường tin cậy chính trị, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Hoạt động của Mặt trận ngày càng đổi mới và hướng mạnh về cơ sở. Việc hoàn thiện cơ chế, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động tạo tiền đề quan trọng để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Mặt trận trong thời kỳ mới. Kết quả đạt được trong nhiệm kỳ có ý nghĩa to lớn và quan trọng, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Đạt được những kết quả trên là nhờ có sự quan tâm lãnh đạo thường xuyên, sâu sát của Đảng đối với công tác Mặt trận, nhất là việc kịp thời ban hành các chủ trương lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng đối với công tác Mặt trận; sự phối hợp ngày càng chặt chẽ, hiệu quả của Nhà nước và các cấp chính quyền; sự chủ động, sáng tạo và tích cực của các tổ chức thành viên; xác định đúng trọng tâm, trọng điểm trong triển khai nhiệm vụ của Ủy ban Mặt trận các cấp; sự nỗ lực, tâm huyết của đội ngũ cán bộ làm công tác Mặt trận từ Trung ương đến cơ sở, đặc biệt là sự đồng tâm, hiệp lực của các tầng lớp nhân dân; hoạt động của Mặt trận ngày càng thiết thực, gắn với lợi ích trực tiếp của Nhân dân, nhận được sự quan tâm và hưởng ứng của toàn xã hội.

2. Hạn chế, yếu kém và nguyên nhân

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác Mặt trận trong nhiệm kỳ qua vẫn còn những hạn chế, yếu kém. Nội dung và phương thức vận động, tập hợp xây dựng và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc còn chậm được đổi mới, hiệu quả chưa sâu rộng và toàn diện, chưa đáp ứng kịp thời trước những yêu cầu mới của xã hội. Các cuộc vận động và phong trào thi đua yêu nước có nơi còn hình thức; kết quả vận động Nhân dân tham gia phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng đời sống văn hóa, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh chưa đồng bộ, giảm nghèo chưa bền vững. Công tác giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền ở một số địa phương, cơ sở còn hình thức, chất lượng không cao; vai trò Mặt trận đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân chưa được phát huy đầy đủ. Kết quả hoạt động đối ngoại Nhân dân chưa tướng xứng với tiềm năng và vị thế của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; công tác thông tin, tuyên truyền đối ngoại kết quả chưa rõ nét. Hoạt động của Ủy ban Mặt trận ở một số nơi chậm đổi mới, hiệu quả không cao.

Nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế, yếu kém là:

Về khách quan: Trước những yêu cầu nhiệm vụ mới, vai trò, trách nhiệm của Mặt trận ngày càng cao, có những việc trong quá trình thực hiện nhiệm vừa triển khai vừa rút kinh nghiệm. Mặt khác, điều kiện hoạt động của Mặt trận còn hạn chế, chưa thu hút và hấp dẫn người có năng lực và trình độ tham gia công tác Mặt trận và đoàn thể, nhất là ở cơ sở. Có những nơi tổ chức Đảng, chính quyền chưa nhận thức đầy đủ, còn coi nhẹ vị trí, vai trò của Mặt trận, chưa bố trí cán bộ phù hợp, chưa quan tâm lãnh đạo và tạo điều kiện thỏa đáng cho công tác Mặt trận. Việc sắp xếp tổ chức bộ máy cơ quan Ủy ban Mặt trận ở cấp tỉnh, cấp huyện chưa có sự thống nhất, còn bị động, lúng túng ít nhiều ảnh hưởng đến hiệu quả công việc của Mặt trận.

Về chủ quan: Có lúc, có nơi Ủy ban Mặt trận thiếu chủ động trong tham mưu cho cấp ủy, phối hợp với chính quyền để tăng cường các giải pháp công tác, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về tổ chức bộ máy, cán bộ và điều kiện hoạt động. Năng lực tổ chức thực hiện của một bộ phận đội ngũ cán bộ Mặt trận còn hạn chế, chậm cập nhật thông tin, thiếu kỹ năng ứng dụng khoa học và công nghệ thông tin trong công tác, chưa đáp ứng yêu cầu mới đặt ra cho công tác Mặt trận. Ủy ban Mặt trận nhiều nơi chưa chú trọng tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ Mặt trận và đoàn thể, nhất là cán bộ cơ sở. Một bộ phận cán bộ của Mặt trận và đoàn thể chưa thực sự tâm huyết, thiếu gắn bó sâu sát với đời sống Nhân dân.

IV. BÀI HỌC KINH NGHIỆM

Từ thực tiễn của công tác Mặt trận nhiệm kỳ qua có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm cơ bản sau:

Thứ nhất, hoạt động của Mặt trận phải bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhất là chủ trương, đường lối về đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần thực hiện thành công các nhiệm vụ chính trị, kinh tế - xã hội của địa phương và đất nước.

Thứ hai, hoạt động của Mặt trận phải xuất phát từ nhu cầu, nguyện vọng và hướng tới bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân. Cán bộ Mặt trận phải gắn bó sâu sát với nhân dân để lắng nghe và phản ánh ý kiến, kiến nghị của nhân dân. Ủy ban Mặt trận các cấp phải thực sự là người đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân.

Thứ ba, phải không ngừng đổi mới nội dung, đa dạng, linh hoạt về phương thức hoạt động; xác định nhiệm vụ phải có trọng tâm, trọng điểm, rõ địa bàn và đối tượng; lấy địa bàn dân cư làm nơi chủ yếu để hoạt động; chú trọng phát triển, nhân rộng các điển hình, nhân tố mới.

Thứ tư, phối hợp chặt chẽ với cơ quan nhà nước để đảm bảo về cơ chế, chính sách và điều kiện hoạt động; hiệp thương, thống nhất, phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của các tổ chức thành viên để tăng cường sức mạnh cho công tác Mặt trận.

Thứ năm, nâng cao năng lực hoạt động và uy tín của đội ngũ cán bộ là nhân tố quan trọng, quyết định việc hoàn thành nhiệm vụ chính trị của Mặt trận. Xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ chủ chốt gương mẫu, trách nhiệm, tâm huyết, bản lĩnh; xây dựng và phát huy lực lượng công tác viên, chuyên gia... sẽ góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác Mặt trận.

(còn nữa)