Quảng Bình: Bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS từ nguồn vốn Chương trình MTQG 1719

Đây là một trong những nội dung trọng tâm của dự án 6 của Chương trình mà Sở Văn hóa và Thể thao Quảng Bình đã giao nhiệm vụ cho Bảo tàng Tổng hợp Quảng Bình làm công tác kiểm kê, sưu tầm di sản văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS trên địa bàn tỉnh đang được tích cực triển khai.

Nỗ lực khôi phục các di sản văn hóa truyền thống

Từ tháng 7/2023 đến nay, Bảo tàng Tổng hợp tỉnh đã tổ chức các đoàn đi thực địa để kiểm kê, sưu tầm di sản văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS thuộc 100 bản tại 14 xã vùng DTTS, gồm: Thượng Hóa, Hóa Sơn, Hóa Tiến, Dân Hóa, Trọng Hóa (Minh Hóa); Lâm Hóa, Thanh Hóa (Tuyên Hóa); Tân Trạch, Thượng Trạch (Bố Trạch); Trường Xuân, Trường Sơn (Quảng Ninh); Kim Thủy, Lâm Thủy, Ngân Thủy (Lệ Thủy).

Các di sản văn hóa truyền thống được kiểm kê, sưu tầm, gồm: Tiếng nói, chữ viết; ngữ văn dân gian (ca dao, dân ca, tục ngữ, hò, vè, câu đố, truyện cổ tích, truyện trạng, truyện cười, truyện ngụ ngôn, hát ru…); nghệ thuật trình diễn dân gian (âm nhạc, múa, hát, sân khấu và các hình thức trình diễn dân gian khác); tập quán xã hội (luật tục, hương ước, chuẩn mực đạo đức, nghi lễ và các phong tục khác); lễ hội truyền thống; nghề thủ công truyền thống; tri thức dân các hiện vật lịch sử, văn hóa… liên quan đến đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của đồng bào các DTTS trên địa bàn.

Đến nay, Bảo tàng Tổng hợp tỉnh đã sưu tầm được gần 150 hiện vật, kiểm kê 6/7 loại hình. Qua công tác sưu tầm, kiểm kê hiện vật cho thấy, đối với người Bru-Vân Kiều, các lễ hội truyền thống: Đập trống của người Ma Coong, trỉa lúa, mừng cơm mới là 3 lễ hội đã được Bộ Văn hóa-Thể thao đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia hiện đang được đồng bào gìn giữ và phát huy hiệu quả.

Bên cạnh đó, còn có một số lễ hội khác, như: Lễ cúng làng, lễ giỗ họ (lễ Đam chay), lễ cúng tổ nghề... và một số món ăn vẫn được bà con chuẩn bị trong các dịp lễ tết, cưới hỏi, như: Bánh mè đen (A Yơh), bánh nếp, bánh đòn...; phụ nữ Bru-Vân Kiều vẫn mặc váy, là trang phục truyền thống của đồng bào.

Tuy nhiên, ở một số lễ hội chỉ còn tồn tại phần lễ, phần hội không còn. Đối với người Chứt, có lễ cúng giang sơn là lễ hội lớn nhất tại xã Thượng Hóa (Minh Hóa) đang tổ chức định kỳ. Bên cạnh đó, còn có một số phong tục, tập quán tốt đẹp, như: Tục thờ thần bếp đang được toàn bộ người Sách ở xã Hóa Sơn bảo lưu. Nhìn chung, di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc Chứt hiện tồn tại ít trong các bản làng. Hơn nữa, cái khó chung trong quá trình kiểm kê đối với cả người Bru-Vân Kiều và người Chứt là hiện chỉ tồn tại tiếng nói mà không có chữ viết.

Là sứ giả của quá khứ và hiện tại

Dù gặp nhiều khó khăn trong quá trình sưu tầm, kiểm kê, nhưng với sự nỗ lực của đội ngũ cán bộ Bảo tàng Tổng hợp tỉnh, đã có gần 150 hiện vật và 6 loại hình được sưu tầm, kiểm kê với kết quả bước đầu rất khả quan. Trong quá trình sưu tầm, kiểm kê, cấp ủy, chính quyền địa phương và đồng bào các DTTS rất ủng hộ và tạo nhiều điều kiện thuận lợi; đồng thời kỳ vọng vào sự khôi phục, phát triển các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào.

Ông Mai Xuân Thành, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Quảng Bình cho biết: Những năm qua, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh luôn quan tâm thực hiện nhiệm vụ kiểm kê, sưu tầm di sản văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS trên địa bàn tỉnh. Luôn cố gắng tổ chức, phục dựng các lễ hội văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số. Trong đó, Bảo tàng Tổng hợp tỉnh là đơn vị trực tiếp thực hiện, tuy nhiên, quá trình triển khai còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế. Dự án 6 đã tiếp sức và tạo nhiều điều kiện thuận lợi để Bảo tàng Tổng hợp tỉnh tiếp tục triển khai nhiệm vụ hiệu quả.

Theo kế hoạch, vào dịp kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 tới đây, Bảo tàng Tổng hợp tỉnh sẽ tổ chức trưng bày các hiện vật để phục vụ nhân dân. Đây là dịp để người dân nâng cao hiểu biết về văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS trên địa bàn tỉnh, khơi dậy lòng tự hào và chung tay gìn giữ, phát huy, góp phần hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ của dự án 6, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của bà con, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

Anh Ngô Thanh Phương (TP Đồng Hới) chia sẻ: Việc Bảo tàng Tổng hợp tỉnh tiến hành kiểm kê, sưu tầm di sản văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS trên địa bàn tỉnh đáp ứng mong mỏi của địa phương và đồng bào. Bảo tàng là sứ giả của quá khứ và hiện tại giúp các giá trị bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS trong tỉnh từng bước được khôi phục, bảo tồn, hướng tới mục tiêu lâu dài là phát triển du lịch, góp phần nâng cao cả đời sống vật chất và tinh thần cho bà con.