Quyền tự do của công dân, nhà báo có bị cản trở?
Bộ Công an đang lấy ý kiến rộng rãi về Dự thảo Nghị định quy định điều kiện kinh doanh thiết bị, phần mềm ngụy trang dùng để ghi âm, chụp hình, định vị. Trong đó, đối tượng áp dụng tại Nghị định này là cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài liên quan đến hoạt động đầu tư kinh doanh và thành lập, cấp phép, đăng ký, quản lý hoạt động kinh doanh thiết bị, phần mềm ngụy trang dùng để ghi âm, ghi hình, định vị.
Phóng viên tác nghiệp tại một buổi họp báo. (Ảnh: Báo Thanh Niên).
3 nhóm được kinh doanh thiết bị, phần mềm ngụy trang
Theo Dự thảo, các hoạt động kinh doanh thiết bị, phần mềm ngụy trang dùng để ghi âm, chụp hình, định vị gồm: sản xuất, lắp ráp, vận chuyển, tồn trữ, mua bán, cho thuê, sửa chữa thiết bị, phần mềm ngụy trang dùng để ghi âm, chụp hình, định vị là hoạt động kinh doanh có điều kiện, bắt buộc phải có giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh, trật tự do cơ quan thẩm quyền thuộc Bộ Công an hoặc Bộ Quốc phòng cấp. Nghị định đề xuất chỉ có 3 nhóm được kinh doanh thiết bị, phần mềm ngụy trang dùng để ghi âm, chụp hình, định vị là: Cơ sở kinh doanh thuộc Bộ Công an, cơ sở kinh doanh thuộc Bộ Quốc phòng phục vụ cho lực lượng quân đội nhân dân và cơ sở kinh doanh không thuộc Bộ Công an, Bộ Quốc phòng được Bộ Công an có văn bản chấp thuận.
Đáng chú ý, Dự thảo Nghị định cũng nêu rõ, chỉ cơ quan chuyên trách bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội được sử dụng thiết bị, phần mềm ngụy trang dùng để ghi âm, chụp hình, định vị phục vụ cho hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, phòng chống tội phạm và nhiệm vụ quốc phòng.
Sau khi Dự thảo Nghị định này đưa ra, nhiều ý kiến cho rằng Dự thảo gây cản trở, ảnh hưởng đến hoạt động điều tra và hạn chế vai trò của báo chí và quyền con người trong công tác đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng.
Khó khăn cho hoạt động chống tiêu cực
Luật sư (LS) Trương Anh Tú- Trưởng Văn phòng LS Trương Anh Tú cho rằng, hạn chế đối tượng sử dụng thiết bị ghi âm, ghi hình là không cần thiết. Theo LS Tú, thiết bị ghi âm, ghi hình không ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự mà còn có rất nhiều tích cực như người dân ghi lại những hình ảnh các hành vi vi phạm để cung cấp cho các cơ quan chức năng xem xét, xử lý hay nhà báo, phóng viên cần dùng để thu thập bằng chứng để phục vụ vào việc điều tra tiêu cực.
Nếu cấm sử dụng thiết bị ghi âm, ghi hình có thể gây khó khăn cho hoạt động chống tiêu cực. Còn những đối tượng sử dụng thiết bị ghi âm, ghi hình có hành vi xấu nhằm bôi nhọ danh dự của người khác thì đã có chế tài xử lý riêng. Do vậy việc đưa ra những quy định trong Dự thảo Nghị định để điều chỉnh cả đối tượng sử dụng thiết bị này là không cần thiết, không hợp lý.
Còn LS Nguyễn Ngọc Khương- Trưởng Văn phòng LS Doanh Thương (Đoàn LS Hà Nội) thì nhận định: Dự thảo Nghị định xác định phạm vi điều chỉnh là quy định về điều kiện kinh doanh thiết bị, phần mềm ngụy trang dùng để ghi âm, ghi hình, định vị nhưng Điều 4 Dự thảo Nghị định đã vô hình trung hạn chế quyền tự do của công dân trong việc sử dụng các thiết bị nói trên.
Theo Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, tổ chức, cá nhân có quyền thu thập các dữ liệu điện tử làm chứng cứ để giải quyết các vụ án dân sự, hình sự nghĩa là việc người dân sử dụng các thiết bị ghi âm, ghi hình là hợp pháp, nhất là đấu tranh chống các hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực trong xã hội hiện này. Có chăng, pháp luật chỉ nên quy định chế tài cho những hành vi cá nhân sử dụng thiết bị ghi âm, ghi hình vào mục đích không lành mạnh, hoặc ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự xã hội, quốc phòng, an ninh.
Liên quan đến vấn đề trên LS Trương Quốc Hòe- Trưởng Văn phòng LS Interla (Đoàn LS Hà Nội) cũng cho biết, việc Dự thảo Nghị định quy định về điều kiện kinh doanh thiết bị, phần mềm ngụy trang dùng để ghi âm, ghi hình, định vị là giới hạn quyền con người.
Theo LS Hòe giải thích, việc quy định về người sử dụng trong quy định về nguyên tắc hoạt động và quản lý trong Nghị định quy định về điều kiện kinh doanh thể hiện sự thiếu phù hợp về nội dung. Theo quy định trên thì có thể hiểu chỉ các cơ quan chuyên trách bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội được quyền sử dụng thiết bị, phần mềm ngụy trang ghi âm, ghi hình, định vị hoặc thậm chí là các công cụ, phương tiện khác vì mục đích an ninh, trật tự, an toàn xã hội, phòng, chống tội phạm và vì nhiệm vụ quốc phòng, còn các chủ thể khác như nhà báo, người dân sẽ không được sử dụng các thiết bị ngụy trang để ghi âm, ghi hình. Chính vì vậy, quy định này làm hạn chế quyền sử dụng các thiết bị, phần mềm ngụy trang để ghi âm, ghi hình hợp pháp, chính đáng của các chủ thể khác. LS Hòe cho biết, phòng, chống tội phạm, đảm bảo an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quốc phòng là nhiệm vụ của toàn dân, người dân cũng có quyền sử dụng thiết bị, phần mềm này vì những mục đích này và mục đích hợp pháp, chính đáng của họ.
LS Đặng Văn Sơn- Trưởng Văn phòng LS Đặng Văn Sơn cho rằng, việc cấm người dân, nhà báo ghi âm ghi hình ngụy trang là vượt quá phạm vi điều chỉnh, hạn chế vai trò của báo chí.
Theo LS Sơn, đối với các phóng viên, nhà báo thiết bị, phần mềm ngụy trang dùng để ghi âm, ghi hình có thể là những công cụ không thể thiếu để tác nghiệp và nhiều vụ việc tiêu cực được phản ánh, phanh phui cũng là nhờ vào việc ghi âm, ghi hình. Việc sử dụng các thiết bị, phần mềm ghi âm, ghi hình của LS phù hợp với các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự và Bộ luật Tố tụng dân sự. Thêm vào đó, Điểm D Khoản 2 Điều 4 Luật Báo chí quy định: nhà báo có nhiệm vụ, quyền hạn đấu tranh phòng chống các hành vi vi phạm pháp luật và các hiện tượng tiêu cực trong xã hội.
Vì vậy, thay vì chỉ cho các cơ quan chuyên trách sử dụng, pháp luật cần cho phép những đối tượng có đặc thù riêng, như nhà báo, sử dụng các sản phẩm trên với một số yêu cầu cụ thể nhằm đảm bảo sự chặt chẽ và cũng tránh được những lạm dụng, vi phạm pháp luật.
