Rút đề xuất thu hẹp vùng đệm Vịnh Hạ Long?

Vịnh Hạ Long.

Trong khuôn khổ phiên họp thứ nhất vừa diễn ra tại Hà Nội, Hội đồng di sản văn hóa Quốc gia (nhiệm kỳ 2015 - 2019) đã bàn chương trình hoạt động của trong năm 2015- tập trung vào mục tiêu “Bảo tồn di sản văn hóa vì sự phát triển bền vững”. Và tại hội nghị lần này, Hội đồng cũng đã thảo luận về đề nghị của tỉnh Quảng Ninh xung quanh việc thu hẹp vùng đệm của di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long.

Theo đó, các chuyên gia của Hội đồng di sản quốc gia đã đưa những ý kiến tư vấn, thuyết phục để tỉnh Quảng Ninh rút đề xuất thu hẹp vùng đệm của di sản. Đây cũng là cái đích hướng tới để bảo tồn di sản vì sự phát triển bền vững.

Hồi đầu năm 2015, Quảng Ninh có chủ trương đề xuất thu hẹp vùng đệm của Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long. Theo phân tích từ địa phương, các quy hoạch vùng đệm Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long đã có từ hơn chục năm trước, khi đó TP Hạ Long còn chưa phát triển. Từ đó đến nay, việc quản lý vùng đệm của Di sản thiên nhiên thế giới này gặp rất nhiều khó khăn, thậm chí không thể quản lý được. Vì vậy mà UBND tỉnh Quảng Ninh sẽ xem xét để đưa những diện tích đang phát triển đô thị, du lịch ra khỏi vùng đệm.

Địa phương này cũng cho hay, sau khi rà soát lại, hiện vùng lõi di sản có diện tích tăng hơn 19km2 so với diện tích khoảng 430km2 của Hồ sơ di sản. Và đối với vùng lõi đã được quản lý tốt thì nay cần phát huy, quản lý tốt hơn nữa. Riêng với vùng đệm, phải rà soát, điều chỉnh lại tính khả thi và thực tiễn; bảo vệ vùng đệm phải có tính khả thi, cái gì quản lý được thì quản lý nghiêm túc, cái gì phát triển rồi thì phải chấp thuận, đưa ra khỏi quy hoạch vùng đệm.

Trước nguy cơ quy hoạch vùng đệm của di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long có thể sẽ giảm về diện tích. Đặc biệt là việc Tập đoàn Tuần Châu đã đề xuất dự án đổ 20 triệu m3 đất, đá, cát xuống Vịnh Hạ Long để xây dựng khu biệt thự hình 3 đóa hoa trên biển nhằm tạo ra sự khác biệt. Rồi trước nhiều diện tích của các dự án phát triển đô thị, du lịch đang được triển khai của Sun Group... trong phạm vi vùng đệm, không chỉ chuyên gia, mà người dân cũng thấy lo lắng cho số phận của di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long. Nhiều câu hỏi được đặt ra: liệu thu hẹp vùng đệm của di sản có thực là nhằm bảo tồn tốt hơn, hay là để phục vụ cho những mục tiêu phát triển “nóng” kinh tế- xã hội, phục vụ cho một số đại gia…?

Tất nhiên, đó mới là đề xuất của Quảng Ninh. UBND tỉnh cho biết, việc điều chỉnh quy hoạch vùng đệm này sẽ được thực hiện theo quy trình. Theo đó, địa phương sẽ rà soát hồ sơ, dự kiến tọa độ cụ thể ranh giới vùng đệm của di sản (dùng bản đồ hệ tọa độ VN 2000). Tiếp đó phải có ý kiến từ Hội đồng Di sản quốc gia, Bộ VHTT&DL, rồi sau đó trình UNESCO xem xét quyết định.

Theo quy định của UNESCO, việc điều chỉnh nhỏ về ranh giới của một di sản đã có tên trong danh sách di sản thế giới bắt buộc phải thông qua Ban Thư ký và các cơ quan Tư vấn có liên quan cho Ủy ban Di sản thế giới. Vịnh Hạ Long đã hai lần được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên thế giới (năm 1994 và 2000). Do đó, việc xác định lại ranh giới vùng đệm của Vịnh Hạ Long không còn là của riêng tỉnh Quảng Ninh, mà còn phụ thuộc nhiều vào tổ chức UNESCO.

Tại phiên họp của Hội đồng di sản quốc gia vừa qua, các chuyên gia đã không tán thành chủ trương thu hẹp vùng đệm di sản Vịnh Hạ Long. Hơn thế, hiện Di sản thiên nhiên thế giới này cũng đang trong quá trình nỗ lực ra khỏi diện khuyến nghị bảo tồn. Nhiều năm trở lại đây, UNESCO luôn đưa ra những khuyến nghị đối với công tác quản lý, bảo tồn Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long. Cụ thể, tại các kỳ họp lần thứ 33, 35, 37, 38 của Ủy ban Di sản thế giới, UNESCO đã đề nghị Việt Nam giải trình những vấn đề làm ảnh hưởng tới giá trị nổi bật toàn cầu của Vịnh Hạ Long. Trong đó bao gồm tác động của du lịch, của làng chài Cửa Vạn, việc nuôi trồng thủy sản bên trong và xung quanh Vịnh, tác động của các dự án xây dựng đổ đất lấn biển, việc bảo vệ môi trường...

Được biết, đến thời điểm này, tỉnh Quảng Ninh cũng chưa có phản hồi cụ thể về việc rút đề xuất thu hẹp vùng đệm Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, như tư vấn của các chuyên gia di sản. Báo Đại Đoàn Kết sẽ tiếp tục thông tin về vấn đề này.

Dẫu vậy, câu chuyện “lấn cấn” trong quản lý khai thác Vịnh Hạ Long và khuyến nghị của UNESCO đang là một bài học cho nhiều di sản thế giới khác tại Việt Nam. Bởi theo các chuyên gia di sản, không chỉ có Huế, Vịnh Hạ Long mà một số di sản khác như VQG Phong Nha - Kẻ Bàng, hay Hoàng thành Thăng Long… cũng đang tiềm ẩn nguy cơ bị “tuýt còi” bất cứ lúc nào.

Bài học về gìn giữ và phát huy danh hiệu di sản sau vinh danh có lẽ chưa bao giờ là chuyện cũ. Đáng tiếc là một trong những khuyến cáo chung nhất của UNESCO với tất cả những di sản thế giới tại Việt Nam là phải nâng cao năng lực quản lý – lại chưa mấy được chú trọng.