Sắc màu dân gian trong phim hoạt hình

Thấm đẫm văn hóa Việt

Mới đây, bộ phim hoạt hình “Trạng Quỳnh nhí: Truyền thuyết Kim Ngưu” đã có buổi ra mắt tại Hà Nội, mang đến cho khán giả một chuyến phiêu lưu kỳ ảo đầy màu sắc dân gian. Lấy bối cảnh làng quê Việt, câu chuyện xoay quanh hành trình của nhóm bạn nhỏ làng Khoai - dẫn đầu là Trạng Quỳnh nhí - trên con đường minh oan cho cha Quỳnh. Trong hành trình ấy, các em tình cờ phát hiện ra một bí mật chấn động: thế lực hắc ám đứng sau mọi rắc rối chính là Cửu Vĩ Hồ, kẻ từng bị Đức Lạc Long Quân và Thần Kim Ngưu phong ấn từ ngàn xưa...

Bộ phim được xây dựng dựa trên cảm hứng từ các truyền thuyết, thần tích dân gian, kết hợp với yếu tố phiêu lưu - kỳ ảo, mang đến thông điệp nhân văn về tình bạn, lòng quả cảm và tinh thần trách nhiệm. Điều đặc biệt, Trạng Quỳnh nhí không chỉ hấp dẫn bởi kỹ xảo 3D hiện đại hay âm thanh sống động, mà còn khơi gợi niềm tự hào với văn hóa truyền thống khi đưa khán giả trở lại không gian văn hóa quen thuộc - từ cây đa, sân đình đến những lễ tết cổ truyền - qua góc nhìn trẻ trung, gần gũi.

Đạo diễn Trịnh Lâm Tùng cho biết, chúng tôi muốn xây dựng một thế giới vừa kỳ ảo, vừa thân thuộc, nơi văn hóa Việt hiện diện trong từng chi tiết - từ cảnh quan, phục trang đến cách hành xử và hệ giá trị của nhân vật. Phim hoạt hình Việt hoàn toàn có thể kể những câu chuyện hấp dẫn, mang hơi thở thời đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc.

PGS.TS Đỗ Lệnh Hùng Tú - Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam đánh giá cao cách bộ phim lấy văn hóa làm trọng tâm sáng tạo. Ông bày tỏ kỳ vọng sẽ có thêm nhiều tác phẩm hoạt hình kể chuyện lịch sử, văn hóa Việt Nam như “Trạng Quỳnh nhí”, để điện ảnh nội địa vừa phát huy bản sắc, vừa vươn xa đến khán giả quốc tế.

Trước đó, bộ phim “Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội” ra mắt vào cuối tháng 5/2025 cũng dựa trên cảm hứng từ tác phẩm kinh điển của nhà văn Tô Hoài, phim không chỉ gây ấn tượng bởi tạo hình nhân vật sinh động, khung cảnh rực rỡ mà còn bởi chiều sâu văn hóa được lồng ghép khéo léo trong từng chi tiết. Từ lời thoại mang âm hưởng ca dao tục ngữ, những nét thơ Hàn Mặc Tử, đến thông điệp nhân văn thấm đẫm tinh thần Việt. Tất cả tạo nên một thế giới hoạt hình giàu bản sắc, không đánh mất cội rễ dù kể chuyện bằng công nghệ tiên tiến.

Theo nhà biên kịch Phạm Thanh Hà - Trưởng phòng Kịch bản, Hãng phim Hoạt hình Việt Nam, ra mắt vào mùa hè 2025, 2 bộ phim hoạt hình Việt Nam “Trạng Quỳnh nhí: Truyền thuyết Kim Ngưu” và “Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội” là những món quà quý giá dành cho khán giả nhỏ tuổi. Hai bộ phim hoạt hình của Việt Nam mang tới màu sắc mới lạ so với loạt phim hoạt hình nước ngoài đang trình chiếu tại các cụm rạp hiện nay.

Nhà biên kịch Phạm Thanh Hà cho rằng, nổi bật ở hai bộ phim này là yếu tố dân gian, bản sắc Việt được thể hiện rõ nét. Đặc biệt, với bộ phim “Truyền thuyết Kim Ngưu” yếu tố văn hóa truyền thống được khai thác triệt để cả về mặt nội dung và hình thức phim, từ nhân vật đến câu chuyện, phong tục tập quán, thói quen sinh hoạt, phục trang đến bối cảnh, đạo cụ... tạo nên cảm giác vừa gần gũi, quen thuộc lại vừa thú vị, lạ lẫm qua con mắt của các nhà làm phim hoạt hình. Nhờ những yếu tố văn hóa dân gian này, khán giả có những trải nghiệm trọn vẹn về đất nước, con người, tinh thần và bản sắc Việt, chạm đến nguồn mạch cảm xúc, khơi gợi tình yêu và niềm tự hào dân tộc.

Hoạt hình không chỉ là giải trí

Điều đáng mừng là công chúng, đặc biệt là khán giả trẻ, ngày càng dành sự quan tâm tích cực đến phim hoạt hình Việt, nhất là khi yếu tố văn hóa dân tộc được thể hiện sâu sắc. Một bộ phim có thể khiến khán giả bật cười, nhưng cũng có thể khiến họ lặng đi vì nhận ra những câu ca dao, giai thoại dân gian, hình ảnh làng quê hay giá trị đạo lý đã được kể lại bằng hình thức hấp dẫn, gần gũi.

Khi ấy, điện ảnh hoạt hình không chỉ giải trí mà còn trở thành cầu nối với ký ức văn hóa, với tinh thần dân tộc.

Không khó để hình dung, trong tương lai gần, những nhân vật như Trạng Quỳnh hay Dế Mèn hoàn toàn có thể xuất hiện tại các liên hoan phim quốc tế, trên nền tảng streaming toàn cầu, như cách Nhật Bản đã làm với Doraemon, Trung Quốc với Na Tra hay Hàn Quốc với Pororo.

Đạo diễn Trịnh Lâm Tùng cũng chia sẻ một góc nhìn về điều này: “Giữ gìn bản sắc là điều thiết yếu với mỗi dân tộc khi bước ra thế giới. Dù điện ảnh nước ngoài rất phát triển, nhưng nếu nhìn kỹ, ta sẽ thấy mỗi tác phẩm đều thấm đẫm văn hóa bản địa - từ bối cảnh, phục trang, ngôn ngữ cho đến hệ giá trị. Đó là điều khiến họ khác biệt và được nhận diện, cũng là điều mà hoạt hình Việt cần tiếp tục nuôi dưỡng”.

Nhà biên kịch Phạm Thanh Hà cho rằng, trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh quốc tế, phim hoạt hình Việt Nam muốn vươn mình và khẳng định vị trí, phải vừa học hỏi vừa phát triển. Học hỏi để khắc phục những hạn chế trong công nghệ làm phim, trong tư duy nghệ thuật, trong việc nâng cao trình độ chuyên môn ở tất cả các khâu từ sản xuất, đến truyền thông, đến phát hành…

Theo bà Hà, cần có sự đầu tư nhiều hơn nữa để có thêm nhiều bộ phim hoạt hình Việt Nam ra rạp, từ đó mới có cơ hội để phát triển. Việc phát triển ở đây dựa trên chính thế mạnh của chúng ta. Đó là nguồn nhân lực, sự lao động bền bỉ, sáng tạo của người Việt. Là nguồn chất liệu văn hóa dồi dào, vẻ đẹp của lịch sử, truyền thống của đất nước, con người Việt Nam.

“Với tôi, nói một cách dễ hiểu, hãy học hỏi người ta cách làm để kể câu chuyện của chúng ta, điều đó sẽ tạo nên những bộ phim hoạt hình hấp dẫn, mang bản sắc riêng trong dòng chảy hoạt hình quốc tế” - nhà biên kịch Phạm Thanh Hà chia sẻ.

Phạm Sỹ