Sergei Baburin: Gorbachev đã có thể bắt gọn những kẻ nổi loạn, nhưng ông ấy đã từ chối cử đặc nhiệm tới

Sergei Baburin. (Ảnh: Getty Images).

Cơn giận dữ ở Moskva

Các đại biểu của Xôviết Tối cao tháng 12/1991 thực sự đã cho rằng, thỏa ước Belovezh là nhằm chống lại Gorbachev, ông ấy đã bị mọi người thù ghét đến thế ư?

- Tôi thậm chí đã không kịp thuyết phục được hết tất cả những thành viên của nhóm nghị sĩ “Nước Nga” của mình bỏ phiếu chống lại thỏa ước Belovezh. Bởi vì đã có một sự đe dọa.

Họ đã định tước bỏ quyền nghị sĩ của ông?

- Họ tung dư luận rằng đại biểu Baburin đã ủng hộ Ủy ban Quốc gia về Tình trạng Khẩn cấp (chủ mưu trong chính biến tháng 8-1991). Nhưng tới tháng 12 thì chủ đề này đã không còn là chủ đạo nữa. Mà lý lẽ chủ đạo là: Xôviết Tối cao Ukraina đã phê chuẩn thỏa ước! Rồi người Belarus cũng đã phê chuẩn. Tất cả đều bỏ đi, hà cớ gì các anh ở lại một mình, các anh định muốn gì nào?

Điều đó đã được thể hiện như thế nào?

- Tôi đã tới người bạn vong niên, một bậc đàn anh của mình là phi hành gia vũ trụ Vitali Sevastyanov. Tôi đã nói với anh ấy: “Anh Vitali Ivanovich ơi, anh là phi hành gia vũ trụ của Liên bang Xôviết! Tại sao anh lại có thể kêu gọi bỏ phiếu ủng hộ việc phê chuẩn một hiệp ước làm tan rã Liên Xô như thế?”. Và anh ấy đã trả lời tôi: “Cái chính là chúng ta phải thoát khỏi Gorbachev rồi sau đó chúng ta sẽ họp lại và sẽ cùng quyết định!”. Khi đó bỏ phiếu ủng hộ thỏa ước Belovezh là cả những người cộng sản, tất cả những người dân chủ và gần như tất cả những người ái quốc. Đó đã là phản ứng đối với việc Gorbachev đã phá hoại đất nước. Chúng tôi khi đó đã biết quá ít về ông ấy. Chứ nếu biết thì đã buộc các cơ chế liên bang loại bỏ Gorbachev và đưa ông ấy ra tòa.

Tại sao khi đó đã không triệu tập Đại hội Các Đại biểu Nhân dân?

- Đây chính là việc mà tôi gần như đã phải gào lên kêu gọi, duy nhất chỉ mình tôi đã được xông lên phát biểu chống lại việc phê chuẩn thỏa ước. Và tôi đã cố gắng thuyết phục các Đại biểu rằng, các Xôviết Tối cao của các nước láng giềng có toàn quyền thay đổi hiến pháp. Nhưng ở nước Nga thì chỉ có đại hội (Xôviết Tối cao) mới có quyền như vậy. Chứ còn Xôviết Tối cao CHLB Nga không có cái quyền đó. Người ta đã ra sức bác bỏ tôi.

Ai?

- Shakhrai và Sobtsak. Thị trưởng Peterburg đã không phải là đại biểu Xôviết Tối cao Nga nhưng ông ấy chạy tới tham gia với tư cách đại biểu cấp Liên bang để phát biểu ủng hộ thỏa ước Belovezh. Và ông ấy dù không nêu ra tên họ của tôi nhưng nói rằng, đấy có một số người định cản trở các vị nhưng chính Xôviết Tối cao cần phải phê chuẩn thỏa ước. Ông ta đã làm ra vẻ đó chỉ là một thỏa ước bình thường mà đã nhiều lần được phê chuẩn rồi. Thế nhưng thỏa ước Belovezh là thứ đã xóa bỏ hiến pháp năm 1977.

Vì thế mà ông Yeltsin đã e ngại các đại biểu của Đại hội Xôviết Tối cao Nga?

- Ngay ở thời điểm đầu năm 1992, chúng tôi đã yêu cầu đưa thỏa ước Belovezh ra thảo luận tại Đại hội Các Đại biểu Nhân dân nước CHLB Nga. Và nhiều thành viên của Xôviết Tối cao đã ý thức được rằng họ đã phạm phải một sai lầm chí tử. Nhưng ở tháng 12-1991, cả một dàn đồng ca toàn những con khướu như Yeltsin, Kozyrev, Gaidar, Shakhrai đã đua nhau hót về việc mọi sự sẽ tốt đẹp dường nào khi chúng ta phê chuẩn thỏa ước Belovezh.

Đã là một sai lầm

Tại Belovezh người ta đã phá hủy cái gì?

- Một văn kiện lịch sử - Thỏa ước Liên bang từ năm 1922. Và tiếp theo là những văn bản khác thừa kế từ văn bản này. Cụ thể là hiến pháp năm 1937. Cho tới năm 1991, chúng ta đã sống theo hiến pháp Liên bang Xôviết năm 1977! Và tôi đã phát biểu rằng: “Các vị cứ phế bỏ hiến pháp! Nhưng những người đã đặt chữ ký của mình ở Belovezh cũng đã hiểu ra rằng, việc này không chỉ phạm pháp mà còn rất ngu ngốc. Và họ đã chuyển trọng tâm sang việc vô hiệu hóa văn bản có từ năm 1922, từ lâu đã trở thành một tài liệu lịch sử. Nhìn từ góc độ luật học thì việc này cũng giống như nếu bây giờ tại kỳ họp của Duma Quốc gia có người đưa ra những thay đổi vào việc xét xử Ivan Bạo đế…

Cuộc gặp của lãnh đạo bốn nước cộng hoà hồi mùa xuân năm 1991 là cuộc gặp gì vậy?

- Yeltsin đã định thủ tiêu Liên bang Xôviết từ mùa xuân năm 1991. Việc xảy ra ở Moskva, trong giờ giải lao tại một trong những hội nghị chính thức. Phát biểu chống lại việc này là lãnh đạo Xôviết Tối cao của Kazakhstan và Belarus: ông Nazarbayev và ông Demeentei. Hơi lưỡng lự một chút nhưng rồi cũng bày tỏ sự ủng hộ hai người này là ông Kravtsuc! Thế là Yeltsin đã đánh bài lùi và nói, tôi chỉ đùa thế thôi mà! Lẽ ra đã có thể tống giam ông ta vì một mưu toan như thế.

Gorbachev có biết về cuộc gặp đó không?

- Tôi tin chắc rằng, ở thời điểm tháng 12/1991, Gorbachev đã làm mọi việc để âm mưu của Yeltsin không bị thất bại.

Nhưng Gorbachev vì thế sẽ bị mất quyền lực?

- Thực tế là ông ta đã luôn tới cứu Yeltsin mỗi khi người này đứng bên bờ vực thảm họa. Và Yeltsin cũng đã tới giúp Gorbachev cho tới phút cuối cùng khi ông ta lâm vào thế bí và có nguy cơ bị mất chức.

Đó là những vấn đề chiến thuật, nhưng sự việc cụ thể thì như thế nào?

- Tháng 12/1991, đã có hai nhân vật có quyền lực tới gặp Gorbachev và nói: ông hãy ra lệnh và tất cả những kẻ mưu phản ở khu Rừng Belovezh sẽ bị bắt. Hai nhân vật này có quyền chỉ huy lực lượng đặc nhiệm, sẵn sàng thực hiện một mệnh lệnh như thế... Họ đã tới gặp Gorbachev vào đêm mùng 8 rạng ngày mùng 9/12/1991.

Phản ứng của Gorbachev như thế nào?

- Ông ta đã cấm họ làm bất cứ việc gì chống lại những người đang họp ở Belovezh...