Siết chặt việc buôn bán thuốc lá trên nền tảng thương mại điện tử
Theo quy định, từ ngày 1/1/2025, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, cùng các loại khí và chất gây nghiện bị cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng. Tuy nhiên, hoạt động buôn bán thuốc lá điện tử vẫn diễn ra trên các nền tảng mạng xã hội.
Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173/2024/QH15, cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ ngày 1/1/2025. Đây được đánh giá là một bước đi quyết liệt, mạnh mẽ thể hiện sự cam kết của Nhà nước trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng - đặc biệt là thế hệ trẻ - những người nắm giữ tương lai.
Tuy nhiên hiện nay chỉ cần gõ từ khóa “vape”, “pod”, “thuốc lá điện tử”, “tinh dầu” trên Facebook, TikTok, ZaLo hàng loạt bài đăng rao bán sẽ hiện ra. Không chỉ dừng ở những bài viết riêng lẻ, nhiều fanpage, hội nhóm còn được lập ra chuyên để trao đổi, mua bán. Có những nhóm lên tới hàng nghìn thành viên,hình ảnh sản phẩm, bảng giá, chính sách “ship tận nơi” được công khai như các mặt hàng tiêu dùng thông thường, thậm chí có nơi còn không yêu cầu đặt cọc trước.
Đáng chú ý, cách quảng bá sản phẩm cũng được thiết kế để đánh trúng tâm lý của giới trẻ. Với kiểu dáng bắt mắt, nhiều màu sắc, hương vị đa dạng từ trái cây, kẹo ngọt cho đến bạc hà, cà phê…, thuốc lá điện tử được giới thiệu như một món “thời trang”, một phụ kiện phong cách. Nhiều quảng cáo sử dụng những lời lẽ hấp dẫn như “ship hỏa tốc”, “giá rẻ nhất thị trường”, “bảo mật tuyệt đối”, khiến việc tiếp cận trở nên vô cùng dễ dàng và thuận tiện. Đặc biệt để tránh bị các nền tảng quét và khóa nội dung vi phạm, người bán thường dùng các từ khóa "lách luật" như "Máy xông hoa quả", "V4pe thơm" hay "máy thở". Mọi giao dịch đều diễn ra bí mật qua tin nhắn riêng tư và được thanh toán bằng hình thức chuyển khoản. Sau đó, hàng được gửi qua các dịch vụ giao hàng nhanh, với thông tin gói hàng được ngụy trang thành những mặt hàng vô hại như "đồng hồ", "dầu tràm", "mỹ phẩm" hay "xịt khoáng".
Trao đổi với báo chí, ông Phạm Bá Dục, Phó Chủ tịch Hội chống Hàng giả và Bảo vệ thương hiệu TP Hà Nội nhận định, một trong những lỗ hổng lớn là việc chế tài xử phạt đối với người sử dụng. Chính vì vậy, dù có quy định cấm bán nhưng do nhu cầu tiêu thụ cao, thị trường vẫn tồn tại và hoạt động, bất chấp các biện pháp kiểm soát.
Thực tế theo Nghị định số 98/2020/NĐ-CP, người buôn bán thuốc lá điện tử, với danh nghĩa là hàng cấm, sẽ bị tịch thu hàng và có thể bị phạt từ 1 đến 100 triệu đồng. Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự hiện hành lại chưa có tội danh nào đối với hành vi sử dụng. Người sử dụng chỉ có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định số 144/2021/NĐ-CP với mức phạt từ 1 đến 2 triệu đồng nếu có hành vi gây rối trật tự công cộng. Mức phạt này được đánh giá là chưa đủ sức răn đe để ngăn chặn hành vi sử dụng, từ đó không thể giải quyết triệt để vấn đề từ gốc rễ.
Theo thống kê của Bộ Y tế, tình hình sử dụng thuốc lá điện tử trong những năm qua gia tăng nhanh chóng ở các nhóm tuổi. Đặc biệt, xu hướng trẻ em gái sử dụng loại sản phẩm độc hại này càng nhiều. Theo Bộ Y tế, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở người trưởng thành (15 tuổi trở lên) tăng 18 lần (từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020); ở nhóm tuổi 13 - 15, tăng hơn gấp đôi từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Chính vì vậy, việc thực thi các giải pháp để hạn chế tình trạng bán thuốc lá điện tử sẽ là giải pháp hữu hiệu giảm số trẻ hút thuốc lá. Bởi khi nguồn cung khó tiếp cận khi đó số trẻ giảm sử dụng thuốc lá điện tử mới gia tăng.
“Bên cạnh việc tăng cường kiểm tra, xử lý các đường dây cung cấp trái phép, cần có sự phối hợp chặt chẽ với các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội. Các nền tảng này cần có trách nhiệm chặn đứng các nội dung quảng bá, rao bán sản phẩm bị cấm”, ông Nguyễn Đăng Sinh, Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam nhấn mạnh.
