Số hoá giao dịch bất động sản: Bảo đảm an toàn pháp lý là điều kiện tiên quyết
Trong bối cảnh chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực, số hoá giao dịch bất động sản và công chứng điện tử được xem là xu hướng tất yếu. Đây không chỉ là bước đi nhằm đơn giản thủ tục, minh bạch thông tin, mà còn góp phần thúc đẩy thị trường bất động sản phát triển bền vững.
Tuy nhiên, để người dân và doanh nghiệp thực sự an tâm tham gia, yếu tố an toàn pháp lý cần được đặt lên hàng đầu, với sự chuẩn bị đồng bộ về thể chế, công nghệ và nhân lực.
Đơn giản thủ tục, minh bạch thông tin
Thị trường bất động sản giữ vai trò quan trọng đối với nền kinh tế, đang từng bước hòa nhịp cùng tiến trình phát triển kinh tế số. Việc hoàn thiện hệ thống dữ liệu đất đai, nhà ở, triển khai giao dịch điện tử, xây dựng hành lang pháp lý cho hợp đồng điện tử là những nền tảng quan trọng hướng tới số hoá toàn diện.
Tuy nhiên, bất động sản là loại tài sản đặc thù, giá trị lớn, gắn trực tiếp với quyền sở hữu và quyền sử dụng đất, nên tính minh bạch, an toàn và tin cậy trong giao dịch là điều kiện bắt buộc. Trong môi trường số, rủi ro pháp lý vẫn hiện hữu: giả mạo danh tính, hợp đồng thiếu xác thực, thông tin sai lệch, tranh chấp khó chứng minh… Do đó, yêu cầu bảo đảm an toàn pháp lý phải song hành với cải cách thủ tục hành chính để vừa tạo sự thuận tiện, vừa củng cố niềm tin cho người dân và doanh nghiệp khi chuyển đổi từ cách thức truyền thống sang số hoá.
Luật Công chứng 2024 (sửa đổi) cùng Nghị định 104/2025/NĐ-CP hướng dẫn thi hành đã mở đường cho công chứng điện tử trực tiếp và trực tuyến. Đây được đánh giá là giải pháp quan trọng giúp bảo đảm an toàn pháp lý cho giao dịch bất động sản trên môi trường số. Nhưng để triển khai hiệu quả, vẫn còn nhiều thách thức cần tháo gỡ, từ xác thực thông tin, liên thông dữ liệu, bảo mật đến việc bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia. Điều đó đòi hỏi một khung pháp lý đồng bộ, giải pháp công nghệ phù hợp và sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành.
Giải quyết vướng mắc
Ông Bùi Văn Doanh – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bất động sản Việt Nam cho biết, Chính phủ và các bộ, ngành đã chủ trương đẩy mạnh số hoá trong lĩnh vực công chứng, chứng thực và giao dịch đất đai, coi dữ liệu số là tài nguyên quốc gia. Thủ tướng Chính phủ từng nhấn mạnh yêu cầu “đẩy mạnh số hóa giao dịch bất động sản, làm sạch dữ liệu” để mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và doanh nghiệp.
Tuy vậy, theo ông Doanh, hiện công chứng điện tử mới được thực hiện với các giao dịch dân sự nói chung, chưa có quy định cụ thể riêng đối với giao dịch bất động sản. Nhiều thủ tục vẫn chưa đồng bộ giữa Luật Đất đai, Luật Công chứng và các luật liên quan. Hệ sinh thái dữ liệu số thống nhất cũng chưa hình thành, thiếu cơ chế liên thông giữa các cơ quan quản lý đất đai, xây dựng, tư pháp và tổ chức hành nghề công chứng. Chính vì vậy, việc triển khai đồng bộ công chứng điện tử còn cần thêm thời gian để hoàn thiện nền tảng kỹ thuật, tích hợp dữ liệu đất đai, thuế và các lĩnh vực liên quan.
Theo ông Doanh, để thuận tiện nhất cho người dân và doanh nghiệp, cần mở rộng áp dụng công chứng điện tử, phát triển nền tảng chứng thực số, đồng thời liên thông cơ sở dữ liệu đất đai – dân cư – thuế – tín dụng. Đây là bước đi quyết định để chuyển giao dịch bất động sản từ “tư duy giấy” sang “tư duy số”.
Ở góc độ thể chế, bà Phạm Thúy Hạnh – Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) – nhận định các quy định về đất đai và công chứng hiện còn chồng lấn, dễ dẫn tới cách hiểu khác nhau. Do đó, trong kỳ họp tháng 10 tới, Quốc hội sẽ xem xét sửa Luật Đất đai, cùng với kế hoạch sửa đổi Luật Công chứng, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản… “Theo tôi, cần thống nhất theo Luật Công chứng, đồng thời xác định rõ đâu là văn bản bắt buộc công chứng, đâu là khuyến khích, đâu là tự nguyện” - bà Hạnh nhấn mạnh.
Từ góc nhìn của giới nghề nghiệp, bà Nguyễn Thị Thơ – Phó Chủ tịch Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam – cho rằng cần rà soát kỹ các quy định hiện hành để xác định vướng mắc, từ đó có kiến nghị hoàn thiện chính sách pháp luật về công chứng bất động sản, trong đó có công chứng điện tử. Theo bà Thơ, mục tiêu phải song hành: vừa tăng tính an toàn, minh bạch cho giao dịch, vừa giảm tối đa thủ tục hành chính, đáp ứng nhu cầu của người dân, doanh nghiệp trong kỷ nguyên số.
