Sông băng Nam Cực trước tốc độ tan chảy nhanh nhất lịch sử hiện đại
Theo một nghiên cứu mới, một sông băng Nam Cực đã thu hẹp gần 50% chỉ trong hai tháng, tốc độ tan chảy nhanh nhất được ghi nhận trong lịch sử hiện đại. Hơn nữa, cách nó tan chảy có thể có tác động lớn đến mực nước biển dâng toàn cầu.
Tốc độ tan chảy bất thường
Sông băng Hektoria, có kích thước gần bằng thành phố Philadelphia (Mỹ), nằm trên Bán đảo Nam Cực, một dãy núi mảnh khảnh nhô ra khỏi lục địa như ngón tay cái chỉ về phía Nam Mỹ. Đây là một trong những khu vực ấm lên nhanh nhất trên Trái Đất.
Theo nghiên cứu được công bố đầu tuần này trên tạp chí Nature Geoscience, các sông băng nằm trên mặt đất như Hektoria, nằm dưới đáy biển và không nổi, thường tan chảy không quá vài trăm mét mỗi năm. Nhưng từ tháng 11 đến tháng 12/2022, Hektoria đã tan chảy 8 km.
“Điều này thật đáng kinh ngạc, tốc độ tan chảy thật điên rồ”, ông Ted Scambos, tác giả nghiên cứu và nhà khoa học nghiên cứu cao cấp của Trung tâm Khoa học và Quan sát Trái đất tại Đại học Colorado Boulder, cho biết.
Việc hiểu rõ hơn về lý do tại sao điều này xảy ra là rất quan trọng, nếu các sông băng lớn hơn tan chảy với tốc độ tương tự, nó có thể gây ra "những hậu quả thảm khốc đối với mực nước biển dâng. Nam Cực chứa đủ băng để làm mực nước biển toàn cầu dâng cao khoảng 58 mét", các tác giả viết trong một tuyên bố kèm theo báo cáo.
Việc sông băng Hektoria suýt bị phá hủy được phát hiện một cách tình cờ. Các nhà nghiên cứu đã khảo sát vịnh nơi nó tọa lạc cho một nghiên cứu riêng biệt. Họ đang theo dõi chặt chẽ "băng nhanh" của khu vực - băng biển gắn chặt vào đất liền, không di chuyển theo gió hoặc thủy triều - và tin rằng nó sắp vỡ ra và trôi ra biển
Khi bà Naomi Ochwat, đồng tác giả nghiên cứu và là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại Đại học Colorado Boulder, nghiên cứu kỹ lưỡng dữ liệu, bà nhận thấy Hektoria đã mất một lượng băng khổng lồ trong một thời gian rất ngắn. Bà và các đồng tác giả bắt đầu tìm hiểu những gì đang xảy ra, xem xét hình ảnh vệ tinh và dữ liệu từ các chuyến bay qua.
Họ đã xác định được một số bước dẫn đến sự rút lui nhanh chóng của Hektoria. Năm 2011, vịnh này chứa đầy băng trôi nhanh, giúp ổn định các sông băng xung quanh, cho phép chúng tiến vào vịnh và hình thành các lưỡi băng dày, nổi. Năm 2022, lớp băng trôi nhanh này tách ra khỏi vịnh, làm mất ổn định các sông băng, khiến chúng mất lưỡi băng và rút lui.
Các nhà khoa học phát hiện ra rằng lý do Hektoria tan rã nhanh hơn nhiều so với các sông băng lân cận là do những gì nằm bên dưới nó. Hektoria nằm trên một đồng bằng băng, nơi băng trượt lướt trên lớp trầm tích phẳng dưới đáy biển. Đồng bằng băng có thể thúc đẩy sự rút lui nhanh chóng bởi vì khi sông băng mỏng đi, băng bắt đầu dâng lên và nước đẩy bên dưới vào các khe nứt của nó, tạo ra áp lực và khiến các mảng lớn vỡ ra, đây là một quá trình gọi là tách rời.
Khi một tảng băng trôi tách rời, nó sẽ khiến sông băng phía sau chịu cùng áp lực và quá trình tách rời lại diễn ra. Ông Scambos ví quá trình này như "những quân cờ domino đổ nhào, chân của chúng lần lượt trượt ra khỏi nhau".
Kiểu tan chảy đồng bằng băng này đã từng xảy ra trước đây. Các mô hình cho thấy rằng từ khoảng 15.000 đến 19.000 năm trước, trong giai đoạn ấm lên kết thúc Kỷ Băng hà cuối cùng, các sông băng có đồng bằng băng đã rút lui hàng trăm mét mỗi ngày. Nhưng "chúng ta chưa từng thấy điều này diễn ra trực tiếp trước đây, chắc chắn không phải với tốc độ này", bà Ochwat nói.
Tác động từ biến đổi khí hậu
Theo bà Ochwat, sự rút lui của sông băng Hektoria chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu. Việc mất băng biển ở đại dương gần Hektoria, được cho là do sự ấm lên của đại dương, đã cho phép sóng biển tràn vào lớp băng nhanh và phá vỡ nó, khiến sông băng tiếp xúc với các lực của đại dương.
“Khi biến đổi khí hậu tăng tốc, chúng ta có thể sẽ thấy nhiều sự suy giảm băng biển hơn nữa ở khu vực này", ông Bethan Davies, một nhà địa chất băng hà tại Đại học Newcastle, người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết. Điều này có thể dẫn đến việc các sông băng khác mất đi lớp băng biển hiện đang chống đỡ chúng.
Theo tiêu chuẩn của Nam Cực, Hektoria là một sông băng tương đối nhỏ, và sự biến mất một phần của nó sẽ không gây thiệt hại đáng kể cho hành tinh về mặt mực nước biển dâng. Tuy nhiên, một số sông băng thực sự khổng lồ ở Nam Cực có thể sẽ trải qua quá trình tương tự, vì toàn bộ quá trình tiến hóa của các khối băng trên Trái Đất diễn ra cùng với sự nóng lên toàn cầu", ông Davies nói thêm.
Giai đoạn tiếp theo là xác định rõ hơn những khu vực nào ở Nam Cực dễ bị ảnh hưởng bởi quá trình tương tự. Nếu một sông băng khổng lồ tan rã nhanh chóng, "điều đó có nghĩa là chúng ta có thể có một bước thay đổi trong mực nước biển dâng", bà Ochwat nói.
Ông Rob Larter, một nhà địa vật lý biển tại Cơ quan Khảo sát Nam Cực của Anh, người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết những phát hiện mới "nâng cao hiểu biết của chúng ta về tốc độ tan chảy của các sông băng Nam Cực". Những sông băng này, đặc biệt là các hốc bên dưới thềm băng và lưỡi băng, là một trong những môi trường khó tiếp cận nhất trên Trái Đất, nhưng việc hiểu biết thêm về chúng là rất quan trọng để dự đoán chính xác hơn cách chúng sẽ phản ứng với biến đổi khí hậu. Nghiên cứu này làm dấy lên lo ngại rằng tình trạng mất băng ở Nam Cực, vốn góp phần làm mực nước biển dâng cao, có thể xảy ra nhanh hơn dự kiến.
Đây là một dấu hiệu nữa cho thấy nhân loại vẫn còn nhiều điều phải tìm hiểu về lục địa rộng lớn và biệt lập này.
