Thách thức của da giày

Lộ trình cơ chế CBAM

Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) là một cơ chế của EU nhằm kiểm soát lượng khí nhà kính được thải ra từ hàng hóa nhập khẩu vào các quốc gia trong liên minh. CBAM điều chỉnh trực tiếp một loại thuế carbon sẽ được áp dụng cho một nhóm mặt hàng có lượng phát thải cao. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp (DN) ngành da giày của Việt Nam phải liên tục đổi mới để đáp ứng các đòi hỏi của những thị trường khó tính nếu không muốn rời khỏi “cuộc chơi”.

Theo đó, từ ngày 1/1/2026, CBAM chính thức có hiệu lực. Trong giai đoạn vận hành từ 2026 - 2034, trước ngày 31/5 hàng năm, các nhà nhập khẩu vào EU phải khai báo về số lượng hàng hóa và lượng phát thải tích hợp trong những hàng hóa được nhập khẩu của năm trước. Đồng thời, nhà nhập khẩu nộp lại số lượng chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng phát thải khí nhà kính có trong sản phẩm. Trong giai đoạn này, EU sẽ dần loại bỏ việc phân bổ miễn phí hạn ngạch phát thải khí nhà kính.

CBAM không phải là thuế, nhưng nó tạo ra các chi phí bổ sung buộc DN thay đổi công nghệ sản xuất và giảm phát thải. Theo nhận định của giới chuyên gia, đây là thách thức lớn đối với các nhà sản xuất, bao gồm Việt Nam; trong đó ngành da giày được đánh giá là lĩnh vực gây ra nhiều phát thải carbon trong quá trình sản xuất.

Theo số liệu của Hiệp hội Da - giày và túi xách Việt Nam (LEFASO), Việt Nam đứng thứ 3 thế giới về sản xuất giày dép (sau Trung Quốc và Ấn Độ) với 1,3 tỷ đôi/năm, chiếm 5,4% thị phần và đứng thứ 2 về xuất khẩu giày dép (sau Trung Quốc) với 1,276 tỷ đôi/năm, chiếm 7,3% thị phần. Năm 2023, trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu và trong nước gặp rất nhiều khó khăn, ngành da giày và túi xách của Việt Nam vẫn đứng vững và đạt kim ngạch xuất khẩu hơn 24 tỷ USD. Trong 6 tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu da giày và túi xách của Việt Nam ước đạt trên 6,5 tỷ USD, tăng 5,7% so cùng kỳ năm ngoái. Dự kiến cả năm 2024, kim ngạch xuất khẩu ước đạt khoảng 25,5 - 27 tỷ USD, đóng góp rất lớn vào tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước.

Để không bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu

Quyết định số 1643 ngày 29/12/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển ngành dệt may và da giày Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035, xác định giày dép là ngành xuất khẩu chủ lực của quốc gia với sản phẩm chất lượng và có tính cạnh tranh trên thị trường toàn cầu, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong nước, duy trì vị trí thứ 2 trên thế giới.

Phát biểu tại hội nghị quốc tế ngành da giày lần thứ 41 diễn ra mới đây, Thứ trưởng Bộ Công thương Phan Thị Thắng cho biết, Chính phủ và Bộ Công thương đặt kỳ vọng đến năm 2030, tổng kim ngạch xuất khẩu giày dép và túi xách của Việt Nam sẽ đạt 38 - 40 tỷ USD. Đến năm 2035, ngành sẽ phát triển hiệu quả và bền vững theo mô hình kinh tế tuần hoàn, hoàn thiện chuỗi giá trị sản xuất trong nước, tham gia hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu, đồng thời phát triển một số thương hiệu khu vực và thế giới.

Ông Nguyễn Đức Thuấn - Chủ tịch LEFASO khẳng định, phát triển xanh, xanh hóa ngành da giày là xu thế phát triển bền vững của thế giới trong bối cảnh hiệu ứng nhà kính làm gia tăng sự nóng dần lên của trái đất. Ngành da giày không thể đứng ngoài cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, cũng như xu thế áp dụng dây chuyền sản xuất tự động, phát triển xanh để không bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu. Để làm điều đó, theo ông Thuấn, vấn đề nghiên cứu phát triển trong thiết kế, nguyên vật phụ liệu, đầu tư ứng dụng công nghệ và phương thức phân phối, kênh phân phối cũng cần có sự thay đổi để hướng đến yếu tố chất lượng, thẩm mĩ, giảm chi phí, giảm phát thải CO2 hướng đến yếu tố phục vụ cho người tiêu dùng đầu cuối.

Theo nhận định của giới chuyên gia, có thể CBAM chưa áp dụng đồng loạt vào thời điểm hiện nay, nhưng khả năng cao là sẽ xảy ra vào năm 2030. Và như vậy, chúng ta có 6 năm cho một hành trình từ tái cấu trúc toàn bộ quy trình chuỗi cung ứng, từ nguyên phụ liệu đầu vào, đổi mới quy trình vận hành, ứng dụng công nghệ mới (nano, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, quy định Net Zero...), đến hoàn thiện sản phẩm đầu ra và xuất khẩu. Đây là khoảng thời gian không dài, đòi hỏi DN phải khẩn trương bắt tay hành động ngay từ bây giờ.

Bà Nguyễn Hoàng Thúy - Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển kiêm nhiệm Iceland, Na Uy, Latvia, Đan Mạch, cho biết, dệt may và da giày là 2 trong những mặt hàng có sự tăng trưởng xuất khẩu khá cao vào thị trường EU thời gian qua, do nhờ được hưởng ưu đãi thuế từ Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và EU (EVFTA). Vì vậy các DN ngành này cần chú ý đến những thay đổi cùng đòi hỏi của thị trường. Ví dụ, các sản phẩm ngành dệt may, giày dép xuất khẩu vào Bắc Âu cần lưu ý đến các quy định về “Nhãn sinh thái thiên nga Bắc Âu”. Tại đây người tiêu dùng không chỉ xem xét về giá, mà còn xem xét về bảo vệ môi trường, trách nhiệm xã hội của DN.

Cũng theo bà Thúy, sản xuất xanh, tuần hoàn, tiêu chuẩn Netzero và tuân thủ các yêu cầu khắt khe của thị trường nhập khẩu là yêu cầu bắt buộc của DN Việt nói chung, DN ngành da giày nói riêng. Để hàng hóa vào được các thị trường như EU, các DN da giày sẽ phải khẩn trương hoàn thiện chuỗi giá trị sản xuất trong nước, tham gia hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu.