Thách thức khi mức sinh sụt giảm
Chiều 23/9, Viện Xã hội học và Tâm lý học (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức hội thảo "Mức sinh ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp chính sách".
Theo PGS.TS Nguyễn Đức Minh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, những năm 1970, phụ nữ Việt Nam trung bình sinh 5 con. Sau nhiều nỗ lực thực hiện chính sách giảm sinh, đến năm 2006, Việt Nam đã bước vào giai đoạn mức sinh thay thế (2,01 con/phụ nữ) và duy trì ổn định trong nhiều năm.
Tuy nhiên, đến năm 2023, mức sinh chỉ còn 1,96 con/phụ nữ. Đây là con số thấp nhất trong 63 năm, đánh dấu sự sụt giảm mạnh về mức sinh, đưa Việt Nam trở thành quốc gia có mức sinh thấp nhất Đông Nam Á.
PGS.TS Nguyễn Đức Minh nhấn mạnh, tại nhiều đô thị và tỉnh phát triển, mức sinh đã giảm dưới mức thay thế, có nơi chỉ còn dưới 1,5 con/phụ nữ; trong khi nhiều tỉnh miền núi phía Bắc lại trên 2,5 con/phụ nữ.
"Sự chênh lệch này, cùng với già hóa dân số, mất cân bằng giới tính khi sinh và chất lượng dân số chưa cao, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải điều chỉnh chính sách theo hướng toàn diện, bền vững", PGS Minh cho biết.
Đồng quan điểm, PGS.TS Chu Minh Tuấn, Viện trưởng Viện Xã hội học và Tâm lý học, cảnh báo xu hướng mức sinh thấp kéo dài có thể kéo theo suy giảm dân số, thiếu hụt lao động, đẩy nhanh già hóa và gia tăng áp lực an sinh xã hội.
Theo PGS Tuấn, ở nhiều tỉnh, thành phố, mức sinh đã giảm dưới mức thay thế, trong khi một số nơi vẫn cao hơn trung bình cả nước, gây chênh lệch đáng kể giữa các vùng miền.
Xu hướng mức sinh thấp kéo dài dẫn đến suy giảm quy mô dân số trong tương lai, suy giảm nguồn nhân lực, đẩy nhanh quá trình già hoá dân số, gây áp lực với an sinh xã hội và phát triển kinh tế. Vì vậy, việc nghiên cứu tình trạng mức sinh để đề xuất giải pháp phù hợp là vấn đề cấp thiết.
Thực tế cho thấy, công tác dân số đang đối mặt với những khó khăn nhất định. Mức sinh hiện nay ở một số tỉnh, thành phố giảm rất thấp. Thực trạng tảo hôn, mang thai ở thanh thiếu niên tăng cao. Ngoài ra, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tồn tại lâu, nhưng chưa có dấu hiệu giảm. Đồng thời, già hoá dân số đặt ra thách thức nghiêm trọng về tăng trưởng kinh tế, an sinh xã hội, chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi... Những thách thức này đòi hỏi phải có nghiên cứu thực tiễn để tìm ra giải pháp hiệu quả, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội và nhất là yêu cầu phát triển đất nước.
Tại hội thảo, nhiều chuyên gia đề xuất cần bãi bỏ các quy định về giảm sinh, thay vào đó tập trung tăng cường chính sách hỗ trợ, khuyến khích sinh con và chăm sóc gia đình.
