Thấy gì qua việc mua bán trái phiếu doanh nghiệp?

Ngân hàng vào cuộc đua phát hành trái phiếu

Dữ liệu thống kê cho biết chỉ tính riêng trong tháng 9/2020, có 27 đợt phát hành trái phiếu riêng lẻ của 14 doanh nghiệp (DN) với tổng giá trị đạt 10.905 tỷ đồng. Trong đó trái phiếu kỳ hạn 3 năm có giá trị phát hành lớn nhất, đạt 7.425 tỉ đồng, chiếm 68,1% tổng giá trị phát hành.

Đáng chú ý, tổng giá trị phát hành của các tổ chức tín dụng vẫn đứng đầu, đạt 8.490 tỷ đồng, chiếm 77,85% tổng giá trị phát hành trái phiếu.

Như vậy, lũy kế 9 tháng đầu năm 2020, thị trường trái phiếu Việt Nam có 1.089 đợt phát hành của 175 DN với giá trị phát hành đạt 290.308 tỷ đồng với kỳ hạn phát hành bình quân là 4,0 năm. Trong đó, các tổ chức tín dụng đứng đầu nhóm phát hành với 78.486 tỷ đồng sau 9 tháng năm 2020.

Theo đánh giá của các chuyên gia, động thái này xuất phát từ 2 nguyên nhân chính là áp lực tăng vốn cấp 2 của các ngân hàng thương mại, đáp ứng chuẩn Basel II.

Tích cực thu gom

Như vậy, ngân hàng phát hành nhiều trái phiếu DN nhưng chính ngân hàng cũng là khách hàng mua trái phiếu DN lớn nhất trên thị trường.

Báo cáo tài chính quý III/2020 của nhiều ngân hàng cho thấy, lượng trái phiếu DN mà các ngân hàng nắm giữ lên tới hàng trăm ngàn tỷ đồng. Chỉ riêng trong 9 tháng đầu năm nay, lượng trái phiếu mua vào của nhiều ngân hàng đã tăng gấp 2-3 lần.

Cụ thể, đến cuối tháng 9/2020, lượng trái phiếu DN mà Techcombank nắm giữ là 54.400 tỷ đồng, tăng hơn 24.000 tỷ đồng so với đầu năm, tăng 79% so với cùng kỳ năm trước. Lượng trái phiếu này chiếm 19,5% tổng dư nợ tín dụng của Techcombank.

Tại Ngân hàng MB, danh mục trái phiếu DN cũng tăng gấp đôi so với đầu năm, với tổng giá trị trái phiếu nắm giữ lên tới 27.500 tỷ đồng (cùng kỳ chỉ hơn 14.400 tỷ đồng). Hay như tại SeaBank, lượng trái phiếu DN nắm giữ tăng 3,5 lần…

Việc ngân hàng đa dạng hóa danh mục trong bối cảnh tín dụng tăng trưởng khó khăn không phải là xấu. Việc ngân hàng tăng đầu tư trái phiếu DN cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khiến cơ quan quản lý lo lắng.

Đáng chú ý hơn, điểm cần nhìn nhận là ngân hàng mua trái phiếu DN của các DN bất động sản. Việc các ngân hàng thương mại dùng khá nhiều tiền mua trái phiếu bất động sản khiến nhiều chuyên gia đặt câu hỏi liệu có phải đây là một “chiêu” mà các ngân hàng giúp DN đảo nợ. Điều đó được đặt trong bối cảnh Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các ngân hàng thương mại siết cho vay bất động sản - một lĩnh vực được cho là tiềm ẩn rủi ro.

Cụ thể, khi các DN bất động sản gặp khó khăn, không trả được nợ thì các DN này phát hành trái phiếu và ngân hàng mua; DN bất động sản sẽ dùng tiền bán trái phiếu đó để trả nợ cho ngân hàng. Điều này gây rất nhiều rủi ro cho các ngân hàng.

Trên thực tế, hiện nay các khoản nợ của DN bất động sản đang chiếm phần lớn trong nợ xấu ngân hàng. Đặc biệt, từ đầu năm đến nay, các ngân hàng liên tục bán giải chấp tài sản của các công ty bất động sản hoặc những công ty có liên quan bất động sản, rất nhiều tài sản rao bán nhiều lần vẫn không có khách mua.

Tại cuộc họp báo mới nhất của ngành ngân hàng, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng khi giải đáp vấn đề liên quan đến việc một số ngân hàng mua trái phiếu doanh nghiệp của một số DN bất động sản cũng đã nói, các ngân hàng huy động vốn có tỷ trọng cao là vốn ngắn hạn, nên các khoản đầu tư như chứng khoán và bất động sản thường là dài hạn có rủi ro nhất định về thanh khoản, đòi hỏi phải thẩm định khả năng thu hồi vốn, đánh giá dòng tiền trong tương lai chặt chẽ. Phương châm chỉ đạo chủ trương của Ngân hàng Nhà nước là tín dụng đi đôi với an toàn hiệu quả, do đó, Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo kiểm soát chặt tín dụng vào lĩnh vực bất động sản, nếu các tổ chức tín dụng mua trái phiếu DN vẫn tính vào chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng.

Hiện Ngân hàng Nhà nước đang dự thảo Thông tư quy định về tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán trái phiếu DN. Dự thảo quy định, ngân hàng thương mại chỉ được mua trái phiếu DN khi có tỷ lệ nợ xấu dưới 3% theo báo cáo tài chính đã được kiểm toán tại năm trước liền kề; không được mua trái phiếu DN phát hành trong đó có mục đích để đảo nợ; không được mua trái phiếu DN phát hành có mục đích để góp vốn, mua cổ phần tại DN khác.