Thể hiện rõ hơn vai trò của MTTQ trong thực hiện dân chủ ở cơ sở

Chủ trì tại điểm cầu Trung ương có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký UBTƯ MTTQ Việt Nam Lê Tiến Châu; Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Ngô Sách Thực.

Phát huy vai trò nòng cốt của Mặt trận và các tổ chức chính trị-xã hội

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Ngô Sách Thực nhấn mạnh, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở trình Quốc hội kỳ này phải là bước thể chế quan trọng tinh thần Đại hội XIII của Đảng về phát huy quyền làm chủ của nhân dân, về trách nhiệm bảo đảm thực hiện của các cơ quan nhà nước và vai trò nòng cốt của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội để nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình ở cơ sở.

Theo ông Ngô Sách Thực, trong những năm qua nhìn chung việc thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 18/12/1998 của Bộ Chính trị về xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở và Kết luận số 120-KL/TW ngày 7/1/2016 của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả việc xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, các văn bản pháp luật về dân chủ ở cơ sở đã thúc đẩy thực hiện dân chủ ở cơ sở, tăng sự đồng thuận trong nhân dân trong thực hiện các nhiệm vụ, mục tiêu kinh tế, xã hội, giữ gìn an ninh trật tự, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện có nảy sinh nhiều hạn chế, bất cập, một số nơi thực hiện còn hình thức, thậm chí vi phạm dân chủ gây bức xúc trong bộ phận nhân dân.

Phó Chủ tịch Ngô Sách Thực đề nghị các đại biểu dự Hội nghị tập trung đóng góp ý kiến, phản biện vào một số nhóm vấn đề chính: Tính thống nhất, đồng bộ, liên thông của dự thảo Luật so với quy định của Hiến pháp năm 2013 và pháp luật hiện hành; phạm vi, đối tượng điều chỉnh của dự thảo Luật; tính đầy đủ của các nguyên tắc thực hiện dân chủ ở cơ sở được thể hiện trong dự thảo Luật; việc thể chế hóa quan điểm của Đảng về thực hiện dân chủ ở cơ sở thể hiện trong dự thảo Luật, quy định để “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”…

Đóng góp ý kiến tại hội nghị, PGS.TS Phạm Hữu Nghị, Ủy viên Hội đồng tư vấn Dân chủ - Pháp luật, UBTƯ MTTQ Việt Nam cho rằng, trong dự thảo Luật chưa đưa ra cơ chế bảo đảm MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện vai trò nòng cốt để nhân dân làm chủ. Bởi vậy, cần bổ sung các quy định xác định rõ vai trò trách nhiệm của Ủy ban MTTQ các cấp và các tổ chức chính trị - xã hội trong tổ chức, bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Nêu thực tế về việc có thể phát sinh các vi phạm pháp luật về thực hiện dân chủ trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, chẳng hạn như chậm trễ hoặc cản trở công dân thực hiện các quyền dân chủ; hoặc lợi dụng, lạm dụng việc thực hiện dân chủ ở cơ sở để kích động, gây rối làm ảnh hưởng xấu đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, làm mất tính chính danh, uy tín của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp; ông Phạm Hữu Nghị cho rằng, dự thảo Luật cần bổ sung các quy định về chế tài, về các hình thức xử lý vi phạm khi thực hiện các quy định về thực hiện dân chủ ở cơ sở như đã nêu.

Phản biện vào dự thảo Luật, ông Đỗ Duy Thường, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Dân chủ - Pháp luật cũng cho rằng, để phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ trong thực hiện dân chủ ở cơ sở, trước hết phải quán triệt chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước về MTTQ Việt Nam, về vai trò nhân dân trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Ông Đỗ Duy Thường đề xuất phải quy định rõ về vai trò, trách nhiệm của các chủ thể trong dự thảo luật, nhất là trách nhiệm của công chức, cơ quan nhà nước trong bảo đảm việc thực hiện dân chủ ở cơ sở. Cần nêu rõ trách nhiệm của các cơ quan thanh tra, kiểm tra đối với những phản ánh của nhân dân về những vụ việc có dấu hiệu tiêu cực, tham nhũng.

“Ví dụ, những vi phạm về đất đai, quy hoạch, dân biết hết. Khi dân phản ánh thì phải vào cuộc thanh tra, cùng với đó, thanh tra nhân dân cũng có thể phối hợp làm được việc này”, ông Đỗ Duy Thường nói.

Ông Đỗ Duy Thường cũng kiến nghị không quy định về cơ chế thanh tra nhân dân trong Luật này vì có những bất cập. Đây là Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở chứ không phải là Luật giám sát của nhân dân, nên chỉ có thể quy định nội dung quyền nhân dân giám sát việc thực hiện dân chủ ở cơ sở, mà quyền này đã được quy định ở mục 4 chương II, mục 3 chương III trong dự thảo Luật.

“Hiện nay, UBTƯ MTTQ Việt Nam đang chuẩn bị nội dung trình Quốc hội xây dựng Luật giám sát của nhân dân, do vậy cơ chế về tổ chức và hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân vẫn để trong Luật Thanh tra là phù hợp. Sau khi có Luật giám sát của nhân dân, sẽ bỏ cơ chế về Thanh tra nhân dân trong Luật thanh tra”, ông Thường đề xuất.

Ở một góc nhìn khác, GS Hoàng Chí Bảo, nguyên chuyên gia cao cấp Hội đồng Lý luận Trung ương nêu rõ, việc có được đạo luật về dân chủ ở cơ sở là bước đột phá, là bước tiến rất quan trong trong việc xây dựng nền dân chủ Việt Nam.

Đây là một chính sách lớn và rất thuận với xu thế phát triển của dân chủ hiện đại thế giới, thuận với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của nước ta hiện nay

Khẳng định dân chủ phải chịu sự kiểm soát, điều chỉnh của luật pháp, Luật pháp là tối cao, nhất là trong Nhà nước pháp quyền, GS Hoàng Chí Bảo cho rằng, dự thảo luật phải chú trọng làm rõ mối quan hệ giữa luật pháp và dân chủ. Nguyên tắc hàng đầu phải chú ý là dân chủ phải thuận với pháp luật, đúng với pháp luật và pháp luật bảo vệ quyền dân chủ của người dân.

Nêu lên 3 chủ thể thực hiện quyền dân chủ là người dân, doanh nghiệp, công chức, viên chức các cơ quan, đơn vị hành chính sự nghiệp, GS Hoàng Chí Bảo đề nghị, dự thảo Luật phải đặc biệt chú trọng vào người dân ở xã (địa bàn nông thôn, chiếm tỉ lệ lớn trong cộng đồng dân cư). Cùng với dân chủ ở xã thì cũng không xem nhẹ dân chủ ở đô thị khi mà hiện nay một số nơi không còn tổ chức mô hình HĐND phường, HĐND quận.

“Nếu chúng ta thành công chống tham nhũng, quan liêu, thực hiện cho được các quyền của dân thì luật này sẽ có bước đột phá trong xây dựng nền dân chủ ở Việt Nam. Đây sẽ là công cụ hữu hiệu để nhân dân tham gia cùng Nhà nước xây dựng và phát triển đất nước.”, GS Hoàng Chí Bảo nói.

Chủ động đề xuất các vấn đề dân bàn, dân quyết định

Phát biểu kết luận hội nghị, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu nhấn mạnh, việc xây dựng, ban hành Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở là hết sức cần thiết để thể chế hóa quan điểm chỉ đạo của Đảng, trực tiếp và gần nhất là Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về “ phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa”; “Tiếp tục hoàn thiện, cụ thể hóa, thực hiện tốt cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ” và phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Mặt khác, đây cũng là yêu cầu khách quan để cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 về xây dựng “Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân”.

“Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở khi được thông qua và được tổ chức thực hiện tốt sẽ không chỉ là kết quả thể chế hóa đường lối của Đảng, cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, các văn bản hiện hành về thực hiện dân chủ ở các loại hình cơ sở mà còn là cơ sở chính trị, pháp lý để thúc đẩy đại đoàn kết toàn dân tộc và tăng cường, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa” Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu nhấn mạnh.

Để thể hiện quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước trong từng quy định của dự thảo Luật, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật cần tiếp tục chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan tổ chức nghiên cứu thấu đáo, tổng rà soát kỹ để dự án Luật đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất, liên thông với quan điểm chỉ đạo của Đảng về mở rộng và phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa; với Hiến pháp và các đạo luật quy định về quyền làm chủ của Nhân dân, về quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân.

Về các ý kiến đều nhấn mạnh dự thảo luật cần quy định rõ hơn nữa cơ chế để phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội theo đúng quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ”, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu khẳng định đây là vấn đề cốt lõi, rất cơ bản để thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Do đó, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo thể hiện rõ hơn nữa vai trò của MTTQ và các tổ chức chính trị-xã hội thực hiện dân chủ ở cơ sở, nhất là các vấn đề “dân bàn, dân kiểm tra”.

Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu cho rằng, vai trò của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội phải được nhấn mạnh ở khâu chủ động đề xuất các vấn đề dân bàn, dân quyết định, dân được tham gia ý kiến; phải làm rõ hơn nữa vai trò của Mặt trận trong giám sát việc thực hiện các vấn đề dân quyết định, dân kiến nghị, yêu cầu; các phương thức để thực hiện các hoạt động giám sát xã hội theo các kiến nghị, đề xuất, yêu cầu của nhân dân; trong việc hỗ trợ nhân dân thực hiện kiểm tra chính quyền địa phương cấp xã thực hiện các nội dung được kiểm tra; trong việc hỗ trợ nhân dân tham gia đối thoại với người đứng đầu cấp ủy, chính quyền với nhân dân đi vào thực chất và có hiệu quả…

Từ những ý kiến phát biểu tại Hội nghị, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần nghiên cứu và làm rõ hơn về các quy định của dự thảo Luật về thanh tra nhân dân, về tổ chức Ban thanh tra nhân dân ở xã phường thị trấn; Ban thanh tra nhân dân tại các cơ quan nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước; bổ sung các quy định về điều kiện đảm bảo thực hiện dân chủ ở cơ sở; quy định việc xử lý hành vi lợi dụng dân chủ….

Nhấn mạnh Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở là rất cần thiết, rất quan trọng, song cũng rất khó và phức tạp, nhạy cảm, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu khẳng định, UBTƯ MTTQ Việt Nam không chỉ chia sẻ với những khó khăn, vất vả và áp lực của cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật mà còn luôn sẵn sàng đồng hành cùng cơ quan chủ trì để có được dự thảo tốt nhất có thể trình Kỳ họp thứ 3, Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV xem xét, quyết định.