Thị trường EAEU: Dễ mà khó

Xuất khẩu sang thị trường EAEU các DN cần phải cẩn trọng trước những quy định “không giống ai”.

Thị trường tiềm năng

Cho đến thời điểm này, Việt Nam đã tham gia 16 hiệp định thương mại tự do, trong đó có 10 hiệp định đã ký và có hiệu lực. FTA có hiệu lực gần đây nhất là FTA Việt Nam- Liên minh Kinh tế Á- Âu (EAEU). Theo đánh giá của giới chuyên gia, cơ hội cho các DN Việt Nam khi hiệp định này có hiệu lực (từ ngày 5/10/2016) rất lớn bởi tổng dân số của khối liên minh này là gần 200 triệu người, giá trị tổng sản phẩm - GDP hơn 2.200 tỷ USD.

Đặc biệt, khi thuế quan giảm về 0% thì một loạt các mặt hàng của Việt Nam như thủy sản, đồ gỗ, dệt may… sẽ được hưởng lợi ngay lập tức. Một trong những ngành hàng được coi là rất lợi thế của Việt Nam đó là thủy sản. Theo ông Trương Hoàng Hải, Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ TP Hà Nội (HANSIBA) , thủy sản của Việt Nam có lợi ngay khi thuế bằng 0% bởi đây là thị trường tiềm năng lớn đối với ngành này. “Chỉ cần đảm bảo tôm, cá… không có dư lượng kháng sinh, đảm bảo vệ sinh, giao hàng chuẩn, chất lượng ổn định thì chắc chắn chúng ta có thể xuất khẩu vững chắc vào thị trường này”, ông Hải nói.

Tuy nhiên, “đây là một hiệp định khá đặc biệt khi thời gian đàm phán “siêu tốc”, chỉ trong vòng 1 năm (trung bình đàm phán một FTA phải mất 3 năm) và đối tác có cách tiếp cận không giống Mỹ hay EU…”, ông Ngô Chung Khanh, Phó vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương) .

“Bởi lẽ, ngoài những nguyên tắc như đối xử quốc gia, cắt giảm, xóa bỏ thuế quan… thì FTA Việt Nam- EAEU còn có những nguyên tắc riêng và DN cần phải chú ý vì tất cả những quy tắc đó đều sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến DN” - ông Khanh nhấn mạnh.

Dễ mà khó!

Theo ông Khanh, cái quan trọng và đáng chú ý trong FTA Việt Nam với EAEU là cơ chế phòng vệ được đưa ra đối với dệt may, đồ gỗ. Họ đồng ý thuế về 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực. Với lĩnh vực dệt may, họ không yêu cầu quy tắc xuất xứ dệt, sợi. Như vậy, chúng ta có thể xuất khẩu ngay lập tức với mức thuế đang từ trên 20% xuống còn 0%. “1 chiếc áo đang từ 10 USD giảm còn 8 USD, mức này mới nhìn thì rất “sướng” nhưng lại tiềm ẩn nhiều bất ổn”, ông Khanh cảnh báo.

Với khả năng của Việt Nam, chúng ta đang xuất khẩu vào Hoa Kỳ với thuế suất 18%-25% mà vươn từ vị trí thứ 6 lên thứ 2, làm giảm thị phần của Trung Quốc từ 60% xuống còn 42%. Nên các nước EAEU sẽ lo sợ rằng, nếu họ mở toang thị trường cho dệt may, đồ gỗ của Việt Nam thì họ “chết”. “Vì thế họ yêu cầu, nếu giá trị kim ngạch XK Việt Nam sang Á Âu tăng gấp 2 lần kim ngạch của 3 năm (2011, 2012, 2013) cộng lại thì ngay lập tức họ cho mức ngưỡng. Đề nghị kiềm chế, nếu không sẽ ngừng ưu đãi và quay trở lại mức thuế cũ 20%. Đó là điều DN cần chú ý” - ông Khanh nhấn mạnh khi cho rằng “doanh nghiệp Việt Nam làm gì cũng ít khi nhìn nhau, mạnh ai người ấy làm. Nếu cứ “hò” nhau xuất khi đến ngưỡng cảnh báo thì tất cả doanh nghiệp đều thiệt, dẫn tới nguy cơ vỡ đơn hàng, vỡ kế hoạch”.

Không chỉ đưa ra cơ chế ngưỡng, khối liên minh này còn đưa ra những nguyên tắc về quy tắc xuất xứ “không giống ai”. Theo ông Khanh, do lo sợ DN Việt Nam lợi dụng quy tắc xuất xứ hoặc sử dụng “thủ thuật” để thay đổi quy tắc xuất xứ nên họ đưa ra quy tắc chặt hơn cả Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Theo đó, EAEU chỉ cho phép vận chuyển trực tiếp không cho phép chia nhỏ lô hàng. Cùng với đó, phía đối tác còn yêu cầu chặt về chứng nhận xuất xứ buộc DN phải lưu ý vấn đề này, nếu không sẽ bị tạm ngừng ưu đãi khi bị phát hiện có gian lận xuất xứ có hệ thống.

Đơn cử, một DN khi xuất khẩu sang Nga tự thực hiện chứng nhận xuất xứ nhưng có thể do thông tin chưa đầy đủ, nghiệp vụ chưa tốt, hoặc có sự chủ quan đưa ra chứng nhận xuất xứ không chính xác và bị hải quan phía Nga phát hiện. Khi đó, phía đối tác sẽ nhắc nhở lần đầu nhưng nếu họ tiếp tục phát hiện thì doanh nghiệp này sẽ bị ngừng xuất khẩu ngay tức khắc. “Và nếu tiếp tục có doanh nghiệp cùng ngành bị phát hiện lỗi tương tự, cả ngành hàng đó sẽ bị cấm xuất khẩu” – ông Khanh khuyến cáo.