Thị trường Halal: 'Miền đất hứa' cho nông sản xuất khẩu

Thị trường tiềm năng

Thực tế cho thấy, trong bối cảnh xuất khẩu nông lâm thuỷ sản sang Hoa Kỳ (thị trường chiếm gần 22% trong tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành năm 2024) đang gặp nhiều thách thức, việc chuyển hướng mở cửa sang các thị trường khác là hết sức cấp bách. Trong đó, Halal và khu vực Trung Đông được nhắc tới như một “miền đất hứa” cho nông sản Việt Nam.

Theo thống kê, quy mô thị trường Halal toàn cầu hiện đạt khoảng 8.000 tỷ USD và dự báo sẽ tăng lên 12.000 tỷ USD trong vòng 5 năm tới. Riêng lĩnh vực thực phẩm Halal – phân khúc lớn nhất trong ngành Halal – chiếm khoảng 65% tổng thương mại, với doanh thu đạt 2.300 tỷ USD vào năm 2023 và kỳ vọng tăng lên 5.300 tỷ USD vào năm 2030. Với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm lên tới 10,5%, thực phẩm Halal được dự báo sẽ chiếm 20% tổng thương mại thực phẩm toàn cầu trong tương lai gần.

Với vị trí địa lý chiến lược, giới chuyên gia kinh tế cho rằng, Việt Nam có điều kiện thuận lợi để trở thành cửa ngõ cung ứng sản phẩm Halal trong khu vực và trên toàn cầu. Là quốc gia nông nghiệp, Việt Nam sở hữu nguồn nguyên liệu dồi dào gồm gạo, cà phê, hạt điều, trái cây, rau củ, thủy hải sản và các loại gia vị – tất cả đều là các mặt hàng có nhu cầu cao tại các nước Hồi giáo. Nắm bắt cơ hội này, hiện đã có một số doanh nghiệp (DN) xuất khẩu nông sản tiên phong tạo dấu ấn tại thị trường Halal. Đơn cử như Công ty CP Thực phẩm Xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO) đã xây dựng riêng nhà máy đạt chuẩn Halal tại Ninh Bình để chế biến dứa, xoài đông lạnh xuất sang UAE và Oman.

Trong khi đó, Công ty Hùng Vương Group (TPHCM) đã xuất khẩu thành công cà phê rang xay vào chuỗi siêu thị Carrefour tại Qatar, sau khi hoàn tất chứng nhận Halal từ tổ chức được nhiều quốc gia Trung Đông công nhận.

Đánh giá tiềm năng từ thị trường Halal, ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, thị trường Trung Đông không đặt ra tiêu chuẩn kỹ thuật quá khắt khe như EU hay Mỹ, trong khi thủ tục thông quan lại đơn giản hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho DN Việt. Tuy nhiên, nếu coi Halal là chiến lược dài hơi, thì cần sự vào cuộc đồng bộ từ chính sách, hệ thống logistics, xúc tiến thương mại đến tư duy đầu tư bài bản của DN.

Ông Nguyên cho rằng thị trường Halal không còn là một “ngách nhỏ” mà đang trở thành xu hướng tiêu dùng toàn cầu. Nếu chuẩn bị đầy đủ và chuyên nghiệp, đây sẽ là “cánh cửa lớn” để nông sản Việt vươn ra thế giới.

Làm sao để khai thác hiệu quả?

Thực tế cho thấy, dù tiềm năng rất lớn, việc phát triển ngành Halal tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều rào cản. Để nông sản tiếp cận hệ thống phân phối lớn tại UAE, Qatar hay Ả Rập Xê Út, DN phải đáp ứng tiêu chuẩn Halal nghiêm ngặt theo từng quốc gia. Trong khi đó, Việt Nam hiện chỉ có khoảng 40 tổ chức được phép cấp chứng nhận Halal, khiến nhiều DN phải thuê dịch vụ từ Malaysia hoặc Singapore, vừa tốn kém, vừa mất thời gian. Bên cạnh đó, nhiều DN Việt vẫn chưa có sự đầu tư bài bản vào nghiên cứu thị trường Halal, thiếu hiểu biết về văn hóa tiêu dùng Hồi giáo cũng như các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về vệ sinh, đạo đức và truy xuất nguồn gốc. Hệ thống logistics Halal chưa phát triển cũng gây khó khăn trong việc kiểm soát kho lạnh, vận chuyển và trung chuyển hàng hóa đến các quốc gia như UAE hay Thổ Nhĩ Kỳ – những trung tâm phân phối Halal lớn của khu vực.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Hằng - Giám đốc marketing Văn phòng Chứng nhận Halal - HCA Việt Nam, cho biết, dân số Hồi giáo tăng nhanh tại Trung Đông và châu Phi đang mở ra cơ hội lớn cho nông sản Việt như gạo, hạt điều, trái cây, gia vị và thực phẩm chế biến sẵn. Tuy nhiên, hàng nông sản khi vào thị trường này, bên cạnh rào cản về tín ngưỡng và kỹ thuật, logistics cũng là một điểm nghẽn lớn. Hiện phần lớn hàng tươi sống, đông lạnh xuất khẩu từ Việt Nam sang UAE đều phải trung chuyển qua Singapore hoặc Thổ Nhĩ Kỳ, làm tăng chi phí vận chuyển từ 15–20%. Để vượt qua những thách thức này, bà Hằng khuyến nghị DN cần đầu tư đào tạo, nâng cao nhận thức về tiêu chuẩn Halal và văn hóa tiêu dùng Hồi giáo. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống quản lý phù hợp với các yêu cầu Halal, đảm bảo vệ sinh, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Việc hợp tác với các nhà cung cấp nguyên liệu Halal uy tín sẽ giúp DN đảm bảo chất lượng đồng nhất và xây dựng chuỗi cung ứng bền vững.

Để tận dụng tối đa lợi thế của Việt Nam khi tham gia thị trường Halal, các chuyên gia cho rằng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, DN và các tổ chức chứng nhận nhằm xây dựng một hệ sinh thái Halal bài bản, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.