Thu hút nguồn nhân lực tinh hoa
Mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 tuyển dụng ít nhất 2.000 giảng viên giỏi từ nước ngoài cho giáo dục đại học đang đặt ra những cơ hội và thách thức, đòi hỏi Việt Nam phải giải quyết đồng thời nhiều vấn đề về chính sách đãi ngộ, điều kiện làm việc, cơ chế tài chính, thủ tục hành chính và môi trường nghiên cứu.
Nhiều chính sách mới
Đại học Quốc gia TPHCM thời gian qua đã tuyển dụng được 69 nhà khoa học xuất sắc tốt nghiệp từ các đại học top 100 thế giới đã về làm việc theo Chương trình VNU350 sau 5 đợt tuyển dụng đầu tiên.
Tương tự, một số cơ sở giáo dục đại học khác cũng đang đẩy mạnh thu hút chuyên gia giỏi về làm việc thông qua các đề án, chính sách đãi ngộ khác nhau. Ở cấp quốc gia, những năm qua, Việt Nam đã có nhiều chính sách nhằm thu hút nguồn chất xám từ nước ngoài, bao gồm cả chuyên gia quốc tế lẫn trí thức Việt kiều. Tuy nhiên, kết quả vẫn chưa tương xứng với tiềm năng.
Thực tế, nhiều chuyên gia cũng chỉ ra hiện nay chủ trương của Đảng và Nhà nước rất cởi mở trong việc thu hút đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài song khi triển khai tại các cơ sở giáo dục đại học vẫn gặp nhiều rào cản. Một trong những nguyên nhân chính là các văn bản quy phạm pháp luật hiện nay còn nhiều bất cập, chưa có cơ chế hướng dẫn cụ thể, khiến việc áp dụng tại các trường chưa tự chủ về tài chính trở nên khó khăn.
Gần đây, trong 4 nhóm giải pháp thu hút vốn đầu tư cho TPHCM Chính phủ đang đề xuất có nội dung miễn thuế thu nhập cá nhân trong 12 tháng đầu và giảm 50% trong 29 tháng tiếp theo cho chuyên gia nước ngoài. Đây được kỳ vọng là chính sách đột phá, tạo lợi thế cạnh tranh rõ rệt cho TPHCM trong việc thu hút chuyên gia quốc tế chất lượng cao, đồng thời góp phần hình thành môi trường làm việc hấp dẫn hơn cho đội ngũ nhân lực trình độ cao đến sinh sống và làm việc lâu dài.
Cần tạo môi trường mở và hệ sinh thái đồng bộ
Trao đổi với phóng viên Báo Đại đoàn kết, GS.TS Đỗ Ngọc Minh - Đại học Illinois Urbana - Champaign đồng thời đảm nhận vị trí Phó Hiệu trưởng danh dự Trường Đại học VinUni cho biết, ông và nhiều đồng nghiệp ở nước ngoài đang cảm thấy rất hào hứng với nhiều chính sách mở rộng thu hút chuyên gia ở nước ngoài về công tác tại Việt Nam. GS. Minh cho rằng đối với nhà khoa học, họ chỉ cần một môi trường thuận lợi để tập trung nghiên cứu, để họ làm ra được những sản phẩm đóng góp cho xã hội.
“Từ trải nghiệm của tôi và trong quá trình làm việc với các giảng viên trẻ, tôi thấy rằng về Việt Nam mọi người quan tâm nhất là 2 vấn đề. Trước hết là bản thân họ phải có được môi trường và cơ hội làm việc rất tốt, từ đó tạo ra kết quả phục vụ cộng đồng. Vấn đề thứ hai là mỗi người đều có gia đình. Mọi người có thể quan tâm đến môi trường học tập cho con, công tác chăm sóc sức khỏe thế nào… Đó là một trong những điều họ quan tâm và cân nhắc khi quyết định chọn sống và làm việc ở đâu” – GS Minh chia sẻ và cho rằng hiện nhiều chuyên gia sẵn sàng về Việt Nam làm việc. Mức lương ngày nay ở nhiều đơn vị đã không còn là vấn đề nhưng môi trường cũng cần được đảm bảo tốt nhất để nhà khoa học yên tâm gắn bó lâu dài với Việt Nam. Chính phủ cần có các chính sách đồng bộ, tạo dựng một hệ sinh thái thuận lợi và minh bạch để thu hút chuyên gia quốc tế cũng như đội ngũ trí thức Việt Nam ở nước ngoài về làm việc, đóng góp cho sự phát triển của đất nước.
Ông Nguyễn Quang Huân - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần HALCOM Việt Nam cũng đồng tình rằng để người tài trở về và ở lại, Việt Nam cần tạo ra một “hệ sinh thái trọng dụng nhân tài” đầy đủ về đãi ngộ, trả công, môi trường làm việc, quyền tự chủ và cơ hội phát triển. Chỉ khi người tài giỏi có được sự tôn trọng và cơ hội cống hiến thật sự, chúng ta mới có thể xây dựng được đội ngũ trí thức đủ mạnh để đưa đất nước bứt phá trong giai đoạn mới.
Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội lần thứ XIV của Đảng yêu cầu có cơ chế, chính sách đặc biệt để phát hiện, thu hút, đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng nhân tài; chú trọng thu hút các nhà khoa học giỏi, chuyên gia đầu ngành trong và ngoài nước. Ông Huân cho rằng chuyên gia Việt Nam ở nước ngoài là nguồn tài nguyên trí tuệ đặc biệt. Muốn thu hút họ, nhà nước cần cơ chế hợp tác linh hoạt hơn như hợp đồng ngắn hạn, làm việc từ xa, thỉnh giảng, tư vấn hoặc tham gia đề tài quốc gia theo hình thức linh hoạt, chứ không nhất thiết phải yêu cầu họ về nước dài hạn.
Trao quyền cho người tài cũng là nội dung được nhiều chuyên gia nhấn mạnh để thực sự tạo động lực cho người tài cống hiến, phát huy khả năng của mình. Nếu môi trường nghiên cứu còn nặng tính thủ tục thì dù đãi ngộ tốt cũng khó thuyết phục chuyên gia đến và gắn bó lâu dài với Việt Nam.
