Thủ tục thuế - hải quan: Không 'bôi trơn', không xong việc

DN mong muốn không bị “hành” bởi thủ tục thuế - hải quan.

Ngày 14/10, tại TP Hồ Chí Minh, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (Ủy ban TW MTTQ VN) phối hợp với Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI) tổ chức tọa đàm về việc thực hiện Nghị quyết 19 đối với lĩnh vực thuế - hải quan. Nhiều ý kiến cho rằng, thuế và hải quan đã có những bước tiến tích cực về thủ tục. Tuy nhiên vẫn còn tình trạng nhũng nhiễu buộc doanh nghiệp (DN) phải chung chi.

Vẫn nhức nhối nạn chung chi, “bôi trơn”

GS Trần Đình Bút cho rằng, bệnh quan liêu và tham nhũng đang kiềm hãm sự phát triển của đất nước, đang từng ngày từ giờ hành hạ DN. DN khó có thể cạnh tranh bình đẳng với các đối thủ nếu hai căn bệnh này cứ “kề vai sát cánh”. “DN nào biết bôi trơn sẽ có điều kiện thuận lợi cạnh tranh, DN nào không biết “chiều ý” thì khó khăn lắm”, GS Trần Đình Bút lý giải.

Đại diện cho hàng trăm DN trên địa bàn TP HCM, ông Nguyễn Văn Bé, Chủ tịch hiệp hội các DN khu công nghiệp TP HCM khẳng định, thủ tục thuế - hải quan có tiến bộ nhưng tiếp tục “hành” DN. Để thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh DN phải chung chi, “hữu hảo” rất nhiều.

“Rõ lạ khi DN nhập khẩu máy móc nhằm đổi mới công nghệ mà cũng phải “bôi trơn”. Thôi thì chung chi đi cho xong chuyện”, ông Nguyễn Văn Bé bức xúc nói. Vẫn theo ông Bé, việc “bôi trơn” không chỉ được thực hiện trong thông quan mà cả ngay thông quan xong DN vẫn phải chi những loại phí không chính thức. DN cho biết, sau thông quan việc kiểm tra vẫn chồng chéo và hải quan không chấp nhận những giải thích chính đáng của DN. Cuối cùng nhân viên hải quan thường đưa ra các mức phạt tối đa buộc DN phải thực hiện phương án “hữu hảo”.

Phía hiệp hội các DN khu công nghiệp TP HCM chứng minh tiếp, khảo sát mới đây nhất từ 62 DN trong khu về thủ tục hải quan, có 41/62 DN cho rằng, có một số thủ tục hải quan được đưa ra không đúng như Luật quy định hoặc không nằm trong Luật. Chưa dừng lại ở đó, một bộ tờ khai chỉ có 20.000 ngàn đồng nhưng chi phí hải quan mà DN phải chịu cho một container dao động ở mức 150.000 – 200.000 đồng/container hàng hóa (tùy từng chi cục hải quan).

Rõ ràng mức phí hải quan nêu trên không đúng và không đáng là bao so với DN song trung bình một ngày có hàng ngàn container thì tổng số tiền thu không hề nhỏ. Chưa hết, ám ảnh cảnh làm thủ tục hải quan, chờ thông quan nên 25 DN cho hay, trong 5 khâu làm việc của hải quan khâu chờ kiểm tra hồ sơ và đề xuất tỷ lệ kiểm là lâu nhất. Hải quan không để lại cảm tình tốt cho DN, vì vậy mà ông Nguyễn Văn Bé nhận định, nhìn chung hải quan đang xem DN là đối đầu chứ không phải đối tác.

Cải cách thủ tục gắn với đạo đức cán bộ

Tương tự, việc kê khai thuế hiện nay sai sót quá nhiều nếu không muốn nói là 100%. Thường DN lớn với nhiều hoạt động thì mức độ rủi ro càng cao dẫn đến tình trạng tăng chi phí. Nhiều ý kiến cho rằng, nên có biểu mẫu hướng dẫn cụ thể về cách nộp và biểu giá cụ thể tránh những sai sót không đáng có, đồng thời quy định rõ trách nhiệm của cán bộ.

Trước tình trạng rườm rà thủ tục thuế - hải quan, không ít người quan ngại, sắp tới đây khi Cộng đồng ASEAN chính thức thành lập và có hiệu lực, cùng với TPP thì hàng hóa xuất nhập khẩu sẽ tăng cao. Trường hợp Việt Nam chậm cải cách chắc chắn sẽ không thể cạnh tranh nổi với các đối thủ khác trên thương trường đầy khắc nghiệt.

GS Trần Đình Bút băn khoăn: “TPP đưa Việt Nam đứng trước thách thức lớn vì hệ thống pháp luật Việt Nam chỉ nằm gọn trong hình thức buôn bán nhỏ, khác xa với các nước. TPP tạo điều kiện cho kinh tế Việt Nam phát triển nhưng không cải cách kịp thời Việt Nam sẽ bỏ lỡ thời cơ”.

GS Bút đặt câu hỏi, liệu cơ chế vĩ mô có sửa kịp so với TPP không? Đại diện một DN nêu quan điểm, về lâu dài cần sự cải cách đồng bộ. Còn trước mắt, cần chấn chỉnh lại việc thực hiện các Thông tư liên quan. Theo đó, khi ra Thông tư mới ra đời cần bỏ ngay Thông tư cũ. Đừng nhập nhằng giữa mới và cũ vì điều này vô hình trung tạo điều kiện để cán bộ thuế - hải quan làm khó DN. Song song đó là đội ngũ cán bộ làm việc không trách nhiệm toàn theo kiểu tùy theo, tùy hứng.

Về vấn đề cải cách đạo đức cán bộ bà Hoàng Thị Lan Anh, Phó trưởng ban Cải cách và Hiện đại thuế, Tổng cục Thuế đính chính, lỗi của việc chung chi không hoàn toàn do cán bộ. Cộng đồng DN không thực hiện chung chi chắc chắn không có chuyện cán bộ nhũng nhiễu DN.

Trước những quan ngại về đạo đức cán bộ trong thực hiện quy định, chỉ đạo của Trung ương về đơn giản hóa thủ tục hành chính đối với lĩnh vực thuế - hải quan, bà Phạm Thu Hương, Phó Trưởng ban Dân chủ và Pháp luật, Ủy ban TW MTTQ VN đánh giá, cơ quan thuế - hải quan có những chuyển biến tích cực.

Bản thân DN cũng hòa mình theo chuyển biến đó, khoảng cách thuế - hải quan – DN đang xích lại gần nhau. Nhưng việc thực hiện còn hạn chế khi Trung ương nóng chuyện cải cách môi trường đầu tư, còn cơ sở lại có phần triển khai chậm. Rõ ràng, chính sách hoàn thiện nhưng con người nhũng nhiễu sẽ không có kết quả như ý muốn.

Ủy ban TW MTTQ VN và các đơn vị tiếp tục giám sát, lắng nghe DN và mong muốn cộng đồng DN có ý thức tốt trong thực hiện chính sách, pháp luật. Đồng thời có ý kiến với các cơ quan chức năng để có định hướng nâng cao chất lượng cán bộ công chức.