Thuốc lá 'thế hệ mới' vẫn khó kiểm soát

Bán công khai trên trang thương mại điện tử

Chia sẻ về mối nguy hại của thuốc lá thế hệ mới (THM), ông Nguyễn Tuấn Lâm- Đại diện Tổ chức Y tế thế giới cho biết, thuốc lá THM gồm các loại như: Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung làm nóng (ENDS) và Shisha. Cả 3 loại thuốc lá này đều chứa nhiều chất độc hại, gây nghiện, gây bệnh tật, tử vong.

Đáng lo ngại với ENDS, người hút dễ bị gây nghiện và tăng nguy cơ bắt đầu sử dụng thuốc lá thông thường. Nghiên cứu cho thấy những người trẻ tuổi đã thử sử dụng ENDS thì có nguy cơ bắt đầu sử dụng thuốc lá thông thường cao hơn 3,5 lần so với nhóm người không dùng ENDS. Mặc dù là mặt hàng gây nguy hại cho người sử dụng, tuy nhiên theo các đại biểu, toàn bộ tiêu chuẩn Việt Nam về thuốc lá hiện hành đều mới chỉ được áp dụng cho sản phẩm thuốc lá truyền thống.

Đối với các mặt hàng thuốc lá THM hiện vẫn đang chưa được phân loại hàng hóa, chưa có tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật để nhập khẩu. “Các sản phẩm của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hầu hết được đưa về Việt Nam theo đường xách tay, nhập lậu. Nạn buôn lậu thuốc lá xảy ra tràn lan, liên tiếp các vụ buôn lậu thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng với số lượng lớn được Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan bắt giữ”, bà Hoàng Thị Thu Hương, chuyên viên Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết.

Cũng theo bà Hương, dù số vụ bắt giữ nhiều, song vì lợi nhuận cao nên tình trạng buôn bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vẫn diễn ra công khai trên mạng xã hội và các trang thương mại điện tử. Bên cạnh đó, mặc dù quảng cáo thuốc lá là hành vị bị cấm theo các quy định về quảng cáo tại Việt Nam, tuy nhiên ngành công nghiệp thuốc lá vẫn tận dụng những chiêu trò nhằm quảng cáo thuốc lá thế hệ mới, đặc biệt là nhằm vào giới trẻ thông qua các kênh quảng cáo như sử dụng người nổi tiếng, quảng cáo tại các sự kiện thể thao, âm nhạc, in quảng cáo trên các sản phẩm như mũ, quần áo…

Nói về các chiêu thức quảng cáo, tiếp cận giới trẻ nhằm mở rộng thị trường thuốc lá thế hệ mới, ông Bùi Minh Tuấn- quản lý truyền thông Tổ chức Chiến dịch vì Trẻ em không thuốc lá cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2020 có 4.381 tin, bài về quảng cáo thuốc lá THM. Trong đó mạng xã hội facebook là kênh tập trung nhiều tin bài nhất chiếm 92,58%, tiếp đến là báo điện tử chiếm 1,96% và blog 1,89%, các kênh khác như forum, Youtobe, thương mại điện tử chiếm ít.

Cấm sử dụng hoàn toàn

Mặc dù theo Khoản 4, Điều 109 Luật Thương mại năm 2019 quy định về các quảng cáo thương mại bị cấm trong đó sản phẩm thuốc lá cũng là danh mục sản phẩm bị cấm hoàn toàn, nhưng theo các đại biểu, việc xử lý rất khó vì không có sự kiểm soát và ngăn chặn kịp thời. Rõ ràng mối nguy hại của thuốc lá THM khá rõ nhưng theo các đại biểu tại hội thảo, hiện nay ở Việt Nam chưa có một cơ quan nào đứng ra giám sát chất lượng và sự lưu hành của các loại thuốc lá điện tử trên thị trường. Thuốc lá điện tử vẫn thuộc diện quản lý giống như thuốc lá truyền thống nhưng nó lại được quảng cáo và bán công khai trên mạng xã hội.

Trước những nguy hại của các sản phẩm “thuốc lá mới”, Bộ Y tế dự kiến sẽ xây dựng hệ thống văn bản để trình lên Chính phủ và Quốc hội trong việc cấm sử dụng thuốc lá thế hệ mới trên lãnh thổ Việt Nam nhằm bảo vệ sức khỏe cho người Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Đánh giá đề xuất này, các chuyên gia đều cho rằng, Việt Nam cần khung pháp lý nhằm kiểm soát các sản phẩm này. Cơ quan chức năng cần kiểm soát các hoạt động quảng cáo, buôn bán các sản phẩm này khi các sản phẩm này chưa được phép lưu hành trên thị trường. Việc cho phép thuốc lá THM được lưu hành tại Việt Nam là không phù hợp với các nguyên tắc phòng chống tác hại thuốc lá đã được quy định trong Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá và mục tiêu của Chiến lược Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Theo đó Nhà nước nên cấm hoàn toàn thuốc lá THM.