Tìm hiểu ‘mảnh ghép quan trọng’ của dòng nghệ thuật minh họa Việt Nam

Bộ tranh "Grande Tenue de la Cour d’Annam" do họa sĩ Nguyễn Văn Nhân vẽ vào tháng 12/1902, dưới triều vua Thành Thái, gồm 54 bức vẽ minh họa bằng màu nước trên giấy khổ 23,1x31,8cm đóng thành một cuốn album, hiện đang thuộc quyền sở hữu của National Gallery Singapore.

“Nghệ thuật minh họa áo mũ thời Nguyễn đầu thế kỷ XX” dày 264 trang của tác giả Trần Minh Nhựt là công trình nghiên cứu nghệ thuật với trọng tâm là khảo cứu bộ tác phẩm nghệ thuật công phu "Grande Tenue de la Cour d’Annam", nhằm giải mã ngôn ngữ tạo hình nghệ thuật đặc trưng, hay sự tác động của nghệ thuật phương Tây trong giai đoạn giao thoa văn hóa Đông - Tây đầu thế kỷ XX. Qua đó, tôn vinh tài năng vẽ tranh điêu luyện của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân; củng cố và đánh giá những giá trị nghệ thuật của bộ tranh khi soi chiếu đến trang phục triều Nguyễn, đồng thời đề cao những đóng góp của họa sĩ cho nền mỹ thuật nước nhà.

Cũng cần dừng lại đôi chút để nói về tác giả cuốn sách. Trần Minh tốt nghiệp Thạc sĩ chuyên ngành Lý luận và Lịch sử Mỹ thuật, Trường ĐH Mỹ thuật TPHCM (2019), hiện là giảng viên Trường ĐH Hoa Sen.

Theo Thạc sĩ Trần Minh Nhựt, bộ tranh của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân mang 3 giá trị lớn. Thứ nhất, về giá trị mỹ thuật: tranh minh họa đã tạo ra một hệ thống tham chiếu các yếu tố mỹ thuật của trang phục thời Nguyễn, gồm những ý nghĩa tâm linh, đồ án hoa văn trang trí, màu sắc và bố cục. Thứ hai, về giá trị lịch sử: việc tái hiện lịch sử trên tranh vẽ có tác dụng phô bày những thứ đẹp đẽ nhất của triều Nguyễn như nghệ thuật tạo tác áo mũ, nghệ thuật thêu thùa, nghệ thuật thư họa, hay các nghi lễ trong hoàng cung. Và thứ ba, giá trị văn hóa - xã hội: tác phẩm phản ánh văn hóa mặc và một số khía cạnh phổ quát về triều đình Huế, hay một xã hội An Nam trong thời kỳ đầu tiếp cận nghệ thuật phương Tây.

Theo tác giả Trần Minh Nhựt, đứng trước thành tựu còn hạn chế về tranh minh họa thời cận - hiện đại, tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân trở thành một mảnh ghép quan trọng mới cho dòng nghệ thuật minh họa Việt Nam đã từng một thời rực rỡ. Phía sau bộ tranh ấy là cả một nền văn hóa áo mũ tuyệt vời.

Trải qua hành trình hơn 120 năm ra đời và lưu lạc xứ người, giá trị của bộ tranh minh họa trang phục cung đình Huế "Grande Tenue de la Cour d’Annam" của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân, và những đóng góp của người họa sĩ tài hoa này cho dòng nghệ thuật minh họa Việt Nam, cuối cùng cũng được hậu thế biết đến, được nghiên cứu bài bản và công phu, được thưởng lãm và đặt ở vị trí quan trọng trong lịch sử trang phục Việt Nam.