Trình Quốc hội thành lập Tòa án chuyên biệt đặt tại TP.HCM

Báo cáo trước Quốc hội, Chánh án Nguyễn Văn Quảng cho biết, việc xây dựng Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế nhằm: Xây dựng Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế theo mô hình đặc thù thuộc hệ thống Tòa án nhân dân tương thích với chuẩn mực và thông lệ quốc tế, có chức năng giải quyết tranh chấp, yêu cầu về đầu tư, kinh doanh tại Trung tâm tài chính quốc tế. Đáp ứng yêu cầu xây dựng, vận hành Trung tâm tài chính quốc tế; góp phần thu hút đầu tư nước ngoài vào Trung tâm tài chính quốc tế; xây dựng môi trường đầu tư minh bạch, ổn định, tăng cường niềm tin của nhà đầu tư, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Dự thảo Luật gồm 43 điều, 5 chương. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án chuyên biệt gồm: Độc lập theo thẩm quyền xét xử; Thẩm phán xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; Bảo đảm quyền bình đẳng trước pháp luật và Tòa án; Giải quyết vụ việc công bằng, minh bạch, vô tư, khách quan, nhanh chóng, hiệu quả; Chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được bảo đảm; Thực hiện tranh tụng trong xét xử; Thủ tục tố tụng linh hoạt, đặc thù theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế; Tòa án xét xử công khai, trừ trường hợp xét xử kín theo quy định của pháp luật; Bảo đảm quyền tự định đoạt của các bên. 

Về tổ chức Tòa án chuyên biệt, theo ông Quảng, thành lập 1 Tòa án chuyên biệt tại TP.HCM, có thẩm quyền giải quyết đối với các tranh chấp, yêu cầu phát sinh tại Trung tâm tài chính quốc tế cả ở  TP.HCM  và thành phố Đà Nẵng. Cơ cầu tổ chức của Tòa án chuyên biệt gồm: Tòa Sơ thẩm; Tòa Phúc thẩm; Bộ máy giúp việc. Tòa án chuyên biệt có Chánh án, Phó Chánh án, Chánh tòa, Phó Chánh tòa, Thẩm phán, Thư ký Tòa án, công chức khác và người lao động. 

Thẩm phán Tòa án chuyên biệt được Chủ tịch nước bổ nhiệm từ những nguồn sau: Người nước ngoài; Công dân Việt Nam là công chức, luật sư, trọng tài viên, giảng viên đại học, nhà khoa học, chuyên gia; Thẩm phán Tòa án nhân dân. Điều kiện, tiêu chuẩn, nhiệm kỳ và những vấn đề khác được quy định cụ thể tại Điều 9 và các quy định khác của dự thảo Luật. Đối với Thẩm phán là người nước ngoài, Thẩm phán Việt Nam từ nguồn chuyên gia, luật sư sẽ làm việc tại Tòa án chuyên biệt theo chế độ hợp đồng và được trả thù lao theo vụ việc tham gia xét xử, giải quyết. 

Quy định tiếng nói, chữ viết dùng trước Tòa án chuyên biệt là tiếng Anh hoặc tiếng Anh kèm theo bản dịch tiếng Việt; quy định bên có yêu cầu không được Tòa án chấp nhận phải chịu án phí, lệ phí, chi phí tố tụng, chi phí hợp lý cho luật sư và các chi phí khác để giải quyết vụ án, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác; mức án phí, lệ phí, chi phí tố tụng, việc thu, nộp, quản lý, sử dụng án phí, lệ phí, chi phí tố tụng tại Tòa án chuyên biệt được thực hiện theo quy định của Tòa án nhân dân tối cao sau khi thống nhất với Bộ Tài chính.

Thẩm tra dự thảo Luật, ông Hoàng Thanh Tùng, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho biết, Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sự cần thiết ban hành Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế; nhất trí trình Quốc hội xem xét, thông qua dự án Luật tại Kỳ họp thứ 10 theo trình tự, thủ tục rút gọn. Dự án Luật có một số nội dung liên quan đến các nguyên tắc hiến định về thực hiện quyền tư pháp cần được hiểu và áp dụng linh hoạt phù hợp với yêu cầu đặc thù của Tòa án chuyên biệt là một Tòa án thuộc hệ thống Toà án nhân dân nhưng mô hình tổ chức và hoạt động có nhiều đặc thù riêng để phù hợp với thông lệ quốc tế. 

Ông Tùng cũng thông tin rằng Uỷ ban này nhất trí với quy định của dự thảo Luật về thành lập Tòa án chuyên biệt đặt tại  TP.HCM; các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án; cơ cấu tổ chức của Tòa án có Tòa sơ thẩm, Tòa phúc thẩm và bộ máy giúp việc; các quy định về Thẩm phán và Thư ký Tòa án chuyên biệt; về thẩm quyền của Tòa án và tiếng nói, chữ viết dùng trước Tòa án chuyên biệt; chi phí hợp lý cho luật sư và các quy định khác có liên quan.