Từ vụ xây resort giữa VQG: Các vườn quốc gia có được phép làm du lịch?

Tại buổi tọa đàm về hiện trạng các vườn quốc gia (VQG) và khu bảo tồn Việt Nam trước sức ép phát triển do Trung tâm con người và thiên nhiên (PanNature) tổ chức ngày 2/3 tại Hà Nội, các chuyên gia về quản lý rừng cho rằng, tình trạng xâm hại đất rừng, đe dọa đa dạng sinh học của rừng ngày càng phức tạp.

Có nên làm du lịch trong VQG?

Tại buổi tọa đàm, nêu dẫn chứng vụ việc Công ty TNHH phát triển công nghệ (CFTD) xây resort giữa VQG Ba Vì, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Lung, Viện Quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng cho rằng, VQG Ba Vì và Công ty CFTD tự tiện ký hợp đồng liên kết đầu tư khai thác du lịch mà chưa được sự cho phép của Bộ NN&PTNT là sai. Lẽ ra theo quy trình, chủ đầu tư resort phải có quyết định phê duyệt của Bộ NN&PTNT và trong trường hợp xảy ra sai sót, Bộ NN&PTNT sẽ là đơn vị chịu trách nhiệm.

Từ trường hợp vi phạm nghiêm trọng tại VQG Ba Vì, vấn đề được dư luận quan tâm là VQG và khu bảo tồn có được khai thác du lịch? Nêu quan điểm, ông Hứa Đức Nhị, nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT cho biết, theo quy định tại Nghị định số 117/2010/NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức và quản lý hệ thống rừng đặc dụng thì vẫn cho phép quy hoạch phân khu trong VQG và khu bảo tồn phục vụ hoạt động du lịch sinh thái.

Còn theo Tiến sĩ Nguyễn Cử- chuyên gia quy hoạch bảo tồn thiên nhiên cho rằng, mỗi khu bảo tồn và VQG gồm có vùng đệm và vùng lõi. Trong vùng lõi được quy hoạch gồm một hoặc nhiều khu bảo tồn nghiêm ngặt, khu chức năng hành chính và khu phục hồi sinh thái. Song diện tích khai thác kinh doanh du lịch tối đa chỉ được phép bằng hoặc dưới 20% tổng diện tích khu phục hồi sinh thái.

Về vấn đề trên, ông Trịnh Lê Nguyên-Giám đốc Trung tâm con người và thiên nhiên tỏ ra băn khoăn là liệu việc cho phép các VQG và khu bảo tồn được phép quy hoạch khai thác kinh doanh du lịch có gây những hệ lụy và xâm hại mục tiêu bảo vệ rừng, đa dạng sinh học và môi trường sinh thái?

Tệ hơn là trước xu thế du lịch hóa các VQG, khu bảo tồn thông qua hình thức liên kết hoặc cho phép quy hoạch làm du lịch là kẽ hở để tư nhân sở hữu đất công, chuyển đổi sai mục đích sử dụng đất rừng thành các dự án bất động sản. Mặt khác, cũng cần phải làm rõ khái niệm “du lịch sinh thái” không phải là việc cho phép đầu tư làm đường giao thông, xây dựng resort, bể bơi, biệt thự... trong vùng lõi VQG như hiện nay.

Nêu quan điểm của mình, Tiến sĩ Vũ Ngọc Thành - Trường Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) bày tỏ lo lắng về trường hợp Khu Bảo tồn thiên nhiên Sơn Trà (Đà Nẵng) hiện là nơi đang bảo tồn loài voọc chà vá quý hiếm của Việt Nam và thế giới. Trước đây, tổng diện tích là hơn 4.000ha nhưng do tốc độ đô thị hóa, du lịch hóa nay chỉ còn lại 2.000ha trong đó chỉ còn 1.000ha rừng. Cũng tại khu vực 1.000ha có rừng, hiện nay một công ty thương mại đã có dự án xây khu resort rộng 142ha.

Trên diện tích 142ha xây dựng resort là nơi sinh sống của 7 đàn chà vá với 100 cá thể. Ngoài ra, khoảng 200ha ở phía biển bán đảo Sơn Trà là nguồn thức ăn của voọc chà vá hiện cũng được quy hoạch làm khách sạn và resort. Tiến sĩ Vũ Ngọc Thành lo lắng, rồi không hiểu các loài vật quý hiếm trên sẽ đi đâu về đâu…?

Chưa được cấp phép, nhưng resort của Công ty CFTD
lại ngang nhiên “mọc” giữa VQG Ba Vì.

Có sự chồng chéo trong quản lý?

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Lung thuộc Viện Quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng cho rằng, vụ việc xây dựng resort ở VQG Ba Vì không phải là trường hợp đầu tiên mà chỉ lần đầu tiên được bung ra, còn trên thực tế đã và đang xảy ra ở nhiều khu bảo tồn và VQG khác.

Cũng từ việc xây dựng resort không phép tại VQG Ba Vì, Tiến sĩ Nguyễn Cử, chuyên gia quy hoạch bảo tồn thiên nhiên cho biết, không thể có chuyện một công trình lớn mọc lên giữa vườn quốc gia mà lại không biết. Bởi VQG và rừng đã được giao cho lực lượng kiểm lâm chịu trách nhiệm quản lý, mỗi trạm phụ trách riêng một khu vực, hàng ngày đều tổ chức tuần tra…

Theo Tiến sĩ Nguyễn Cử, nguyên nhân dẫn đến những bất cập xảy ra không chỉ tại VQG Ba Vì mà ở hàng loạt khu bảo tồn trong thời gian qua như tại York Đôn (Kon Tum), Sơn Trà (Đà Nẵng), Cát Tiên (Lâm Đồng)... là do hiện nay đang có sự chồng chéo về trách nhiệm quản lý giữa Bộ TN&MT và Bộ NN&PTNT. Tiến sĩ Cử cho rằng, giữa hai Bộ không phối hợp được với nhau, mỗi bên làm theo một hướng.

Đồng thời cũng không xác định được rõ mục đích của các VQG và khu bảo tồn là vì đa dạng sinh học và môi trường sinh thái hay làm kinh tế.

Cuối cùng các chuyên gia cũng thống nhất đề nghị, để việc quản lý thực sự hiệu quả, cần quy trách nhiệm về một đầu mối thuộc cơ quan nào, tránh chồng chéo và phải xác định rõ chức năng của khu bảo tồn, VQG là để đảm bảo đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường hay mục đích kinh tế.