Uỷ ban Thường vụ Quốc hội tán thành bỏ Sổ hộ khẩu

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: VGP.

Đổi mới phương thức quản lý dân cư theo hướng hiện đại

Theo Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm, dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) lần này có những nội dung mới làm thay đổi cơ bản cung cách quản lý cư trú hiện nay theo hướng hiện đại, nhanh gọn và thống nhất.

Dự thảo Luật đã sửa đổi theo hướng thay thế phương thức quản lý cư trú từ thủ công là Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú giấy bằng việc quản lý thông qua dữ liệu điện tử, ứng dụng công nghệ thông tin. Cụ thể là sử dụng mã số định danh cá nhân của công dân để truy cập, cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Cơ sở dữ liệu này chạy trên mạng được chia sẻ, kết nối với các bộ, ngành, cơ quan, đơn vị có liên quan. Đây là phương thức quản lý hiện đại, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý cư trú, giảm thủ tục hành chính, tạo thuận lợi tối đa cho nhân dân.

Dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) đã bỏ các quy định về: Sổ hộ khẩu, sổ hộ khẩu cấp cho hộ gia đình, sổ hộ khẩu cấp cho cá nhân, tách sổ hộ khẩu, giấy chuyển hộ khẩu, điều chỉnh những thay đổi trong sổ hộ khẩu tại Luật Cư trú năm 2006 (sửa đổi, bổ sung năm 2013)…

Việc quản lý thường trú, tạm trú bằng phương thức mới thông qua mã số định danh cá nhân của công dân và các thông tin về nơi thường trú, nơi tạm trú được cập nhật, điều chỉnh trên Cơ sở dữ liệu về cư trú, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư được quy định tại dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) lần này.

Về trình tự, thủ tục đăng ký cư trú theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, Tờ trình của Chính phủ cho biết việc thực hiện quản lý dân cư thông qua phương thức mới bằng mã số định danh cá nhân trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú sẽ dẫn đến việc bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ 13 nhóm thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký, quản lý thường trú, tạm trú của công dân.

Bỏ quy định riêng về đăng ký thường trú vào thành phố trực thuộc Trung ương

Đối với về điều kiện đăng ký thường trú vào thành phố trực thuộc Trung ương, Luật Cư trú hiện hành quy định các điều kiện riêng đối với việc đăng ký thường trú vào thành phố trực thuộc Trung ương so với đăng ký thường trú vào tỉnh. Việc quy định riêng này nhằm hạn chế tình trạng di dân từ nông thôn đến các thành phố lớn, giảm áp lực cho hệ thống cơ sở hạ tầng và chính sách an sinh xã hội của các đô thị này.

“Thực tế những năm qua cho thấy, quy định này không thực sự phát huy hiệu quả, tình trạng gia tăng dân số cơ học, di dân từ các tỉnh, nông thôn đến các thành phố lớn, trong đó có các thành phố trực thuộc Trung ương vẫn rất cao. Nhiều người dân mặc dù không có hộ khẩu tại đây nhưng vẫn sinh sống, làm việc, tuy nhiên họ và gia đình gặp nhiều khó khăn trong học tập, lao động, hưởng các dịch vụ xã hội. Bên cạnh đó, việc quy định riêng các điều kiện đăng ký thường trú ở các thành phố trực thuộc Trung ương đã ảnh hưởng đến quyền tự do cư trú của công dân theo quy định của Hiến pháp năm 2013”, Bộ trưởng Tô Lâm cho biết.

Do vậy, Chính phủ đã thống nhất bỏ các quy định riêng về điều kiện đăng ký thường trú tại thành phố trực thuộc Trung ương, việc đăng ký thường trú tại tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là như nhau, không có sự phân biệt và được áp dụng chung, thống nhất trên toàn quốc. Đồng thời, để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, dự thảo Luật quy định bãi bỏ Khoản 3, Khoản 4 Điều 19 Luật Thủ đô quy định về điều kiện đăng ký thường trú ở Thủ đô.

Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định công dân được đăng ký lại nơi thường trú ban đầu khi trở về địa phương sinh sống.

Trên cơ sở đó, Bộ trưởng Tô Lâm đề nghị dự án Luật này sẽ được Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ 9, thông qua vào kỳ họp thứ 10 và có hiệu lực từ 1/7/2021.

Báo cáo thẩm tra của Uỷ ban Pháp luật tán thành với Tờ trình của Chính phủ về sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Cư trú để tiếp tục thể chế hoá quan điểm, chủ trương của Đảng, Hiến pháp năm 2013 về quyền tự do cư trú của công dân, tạo hành lang pháp lý bảo đảm tốt hơn việc thực hiện quyền tự do cư trú của công dân.

Uỷ ban Pháp luật nhất trí với việc đổi mới phương thức quản lý cư trú của công dân thông qua số định danh cá nhân được cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Phương thức quản lý này sẽ giúp không chỉ đơn giản hóa thủ tục, giấy tờ, tạo thuận lợi và tiết kiệm chi phí hành chính cho công dân mà còn góp phần bảo đảm quản lý dân cư chặt chẽ, thực chất, hiệu quả hơn, khắc phục nhiều bất cập trong công tác quản lý dân cư ở nước ta hiện nay. Đây cũng là phương thức quản lý cư trú hiện đại dựa trên việc ứng dụng công nghệ thông tin, phù hợp với xu thế phát triển, được một số quốc gia trên thế giới áp dụng.

Việc hạn chế quyền của công dân cần quy định ngay trong luật

“Đa số ý kiến trong Thường trực Uỷ ban Pháp luật tán thành với Tờ trình của Chính phủ quy định công dân có chỗ ở hợp pháp ở tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nào thì được đăng ký thường trú tại tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đó (Khoản 1 Điều 21). Theo loại ý kiến này, việc bỏ các quy định riêng về điều kiện đăng ký thường trú tại thành phố trực thuộc Trung ương sẽ bảo đảm tốt hơn quyền tự do cư trú của công dân”, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết.

Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, công nghệ và môi trường Phan Xuân Dũng bày tỏ “nếu bỏ được sổ hộ khẩu là cuộc cách mạng như bỏ sổ gạo thời bao cấp trước đây”, thay bằng phương thức quản lý mới, hiện đại và thuận tiện cho người dân với số định danh cá nhân.

Bày tỏ hoan nghênh những cải cách tiến bộ của dự thảo Luật Cư trú sửa đổi lần này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhận thấy dự thảo Luật này rất tiến bộ, “vì người dân khổ sở về cái sổ hộ khẩu này lắm rồi”. Người dân đi đâu, làm gì cũng phải kè kè cái sổ hộ khẩu từ làm việc, học hành, chữa bệnh. Nhiều nước đã bỏ quản lý công dân bằng hộ khẩu, tạo thuận lợi cho người dân, ngăn ngừa được tiêu cực, nâng cao hiệu quản lý nhà nước về dân cư.

“Người dân mất sổ hộ khẩu như mất sổ gạo trước đây, bản thân tôi cũng đã từng mất sổ hộ khẩu nên rất hiểu vấn đề này”, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nói.

Chủ tịch Quốc hội tán thành cao việc bãi bỏ hình thức quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú bằng số định danh cá nhân, đơn giản hoá thủ tục, tạo điều kiện cho người dân, Luật này chính là cụ thể hoá Điều 23 của Hiến pháp 2013.

Luật cụ thể nhiều hơn nữa, rõ hơn nữa quyền tự do cư trú của công dân, rà soát kỹ những quy định hạn chế quyền cư trú của công dân, cái gì hạn chế quyền của công dân phải được quy định trong luật chứ không phải văn bản dưới luật.

Chủ tịch Quốc hội cũng tán thành việc bỏ quy định về riêng điều kiện đăng ký thường trú ở các thành phố trực thuộc Trung ương, đồng thời, tán thành việc dự án Luật này cần thiết đưa ra Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ 9, thông qua vào kỳ họp thứ 10 tới đây.