Vận động dạy và học tiếng dân tộc thiểu số

Bà Hà Thị Khiết phát biểu tại Hội nghị.

Sáng 18/10, tại Hà Nội, Hội đồng Tư vấn về dân tộc - UBTƯ MTTQ Việt Nam tổ chức Hội nghị “Tọa đàm thực trạng và giải pháp về việc dạy và học tiếng nói, chữ viết của các dân tộc thiểu số”. Bà Hà Thị Khiết, nguyên Bí thư Trung ương đảng, nguyên Trưởng ban Dân vận, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn dân tộc - UBTƯ MTTQ Việt Nam chủ trì Hội nghị.

Việt Nam là quốc gia đa dân tộc, đa ngôn ngữ, chữ viết. Trong cộng đồng 54 dân tộc anh em cùng sinh sống ở nước ta được chia theo 8 nhóm ngôn ngữ gồm: Việt - Mường, Môn - Khmer, Mông - Dao, Nam Đảo, Hán - Hoa, Tạng Miến và nhóm Kadai.

Tuy nhiên, theo bà Hà Thị Khiết, qua công tác khảo sát ở các địa phương cho thấy, công tác triển khai thực hiện việc dạy và học tiếng nói, chữ viết của đồng bào dân tộc thiểu số gặp rất nhiều khó khăn và bất cập, nhất là trong việc thực hiện Nghị định 82 của Chính phủ.

Qua khảo sát cho thấy, đồng bào các dân tộc có nguyện vọng học tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình, vì thực tế hiện nay, phần lớn đồng bào chỉ biết tiếng nói nhưng mù chữ viết và một bộ phận không biết cả tiếng và chữ viết. Vấn đề đặt ra là: Nguyện vọng học tiếng nói, chữ viết có được đáp ứng không? Làm thế nào để đáp ứng nguyện vọng, nhu cầu đó? Nội dung chương trình học ra sao, khi học xong họ tiếp thu được những gì, việc sử dụng tiếng nói, chữ viết của họ trên thực tế sẽ như thế nào, thậm chí họ sẽ được học loại chữ nào.

Đối với đồng bào có nhiều loại chữ viết, ví dụ: Dân tộc Mông có 2 loại chữ và đồng bào có nguyện vọng, nhu cầu học chữ Mông Quốc tế, nên dạy loại chữ nào cũng là bài toán chưa có lời giải với Bộ Giáo dục và Đào tạo và các tỉnh nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số…

Do vậy, diễn đàn này mong nhận được những giải pháp hay nhằm gỡ khó cho việc dạy và học tiếng nói, chữ viết của các dân tộc thiểu số đang rất ngổn ngang.

Đại biểu tham gia thảo luận.

Tại Hội nghị, ông Trần Văn Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Dân tộc, Bộ GD&ĐT thông tin: Năm học 2010 -2011 là năm đầu tiên thực hiện Nghị định số 82 của Chính phủ về việc dạy tiếng dân tộc được thực hiện chính thức với 6 tiếng dân tộc: Mông, Ê đê, Jrai, Bahnar, Chăm, Khmer.

Việc dạy học được triển khai tại 20 tỉnh và thành phố. Quy mô trường lớp triển khai gồm 740 trường, 4.789 lớp, 110.862 học sinh được học tiếng dân tộc.

Liên tục các năm sau đó, việc dạy học tiếng dân tộc được mở rộng về quy mô. Tính đến năm học 2016-2017, quy mô trường lớp tăng với 782 trường, 5.515 lớp, 121.020 học sinh được học tiếng dân tộc.

Bên cạnh đó, những bất cập, hạn chế về việc dạy học tiếng dân tộc, theo ông Thủy, hiện nay chúng ta mới có khoảng 1.500 giáo viên dân tộc và mới chỉ đáp ứng nhu cầu học tiếng dân tộc của 5% số lượng học sinh dân tộc thiểu số. Muốn tăng tỷ lệ học tiếng dân tộc của học sinh thì cần phải đào tạo hàng chục ngàn giáo viên dạy tiếng dân tộc.

Bên cạnh đó, một số địa phương chưa thực sự quan tâm đến việc dạy và học tiếng dân tộc. Ngành giáo dục địa phương chưa tham mưu để đảm bảo quyền lợi học tiếng mẹ đẻ của học sinh dân tộc thiểu số dù nhu cầu là rất lớn.

Ở một góc nhìn khác, PGS.TS Nguyễn Hữu Hoành, Phó Viện trưởng Viện Ngôn ngữ, Viện Hàn lâm KH-XH Việt Nam nhấn mạnh, đặt một bộ chữ viết chung chắc chắn sẽ hết sức cồng kềnh và tốn công sức.

Cần lưu ý, xây dựng chữ viết không chỉ là vấn đề của khoa học ngôn ngữ mà nó còn là vấn đề chịu sự chi phối lớn của tâm lý dân tộc. Có chữ viết nhưng không dân tộc nào có chữ viết riêng, liệu điều này có được các dân tộc chấp nhận hay không? Đây cũng là vấn đề đặt ra cho ý tưởng các dân tộc ít người có thể sử dụng chữ viết của các dân tộc lớn hơn trong vùng…

Quang cảnh Hội nghị.

Theo TS Hoành, trong bối cảnh hiện nay, khi mà sự hội nhập quốc tế đang diễn ra một cách sâu rộng trên mọi mặt của đời sống xã hội ở nước ta thì cũng như nhiều quốc gia khác, việc bảo vệ sự đa dạng văn hóa, đa dạng ngôn ngữ đang trở thành vấn đề cấp bách. Ngôn ngữ là linh hồn của dân tộc. Mất ngôn ngữ thì sự tồn tại của dân tộc cũng không còn. Bảo tồn, duy trì và phát huy vai trò, bản sắc ngôn ngữ các dân tộc thiểu số trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế thực sự đang đặt ra cho chúng ta trách nhiệm nặng nề. Thực hiện tốt việc xây dựng chữ viết cho các ngôn ngữ có nguy cơ mai một, tiêu vong cũng như các dân tộc đang có nhu cầu sẽ là một công việc hết sức có ý nghĩa để chia sẻ trách nhiệm đặt ra.

Kiến nghị về việc tăng cường dạy và học tiếng nói, chữ viết của các dân tộc thiểu số, bà Hà Thị Khiết cho rằng: Cần tăng cường công tác phối hợp giữa các Bộ, ngành, và các tổ chức đoàn thể trong việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhân thức của toàn thể xã hội về công tác bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số.

Đổi mới, nâng cao nhận thức về phát triển giáo dục dân tộc cho cán bộ và người dân, đồng thời thấy rõ mục đích của việc dạy và học tiếng, chữ viết là nâng cao dân trí, bảo tồn và phát triển văn hóa chứ không phải chỉ để biết. Đồng thời, đa đạng hóa các loại hình dạy tiếng nói, chữ viết dân tộc tại từng gia đình, từng thôn bản, thông qua đội ngũ già làng, trưởng bản, thày mo, thày cúng, người biết viết chữ dân tộc, tránh tình trạng “cứng nhắc, hành chính hóa” trong tuyển chọn đội ngũ giáo viên.

Bà Hà Thị Khiết đặc biệt nhấn mạnh, Mặt trận Tổ quốc, tổ chức đoàn thể các cấp cần vận động các tầng lớp nhân dân hiểu đúng, hiểu rõ ích lợi và tầm quan trọng của chủ trương dạy chữ dân tộc trong trường phổ thông, để từ đó vận động học sinh tích cực tham gia học chữ viết, tiếng nói của dân tộc mình.