Về chiếc máy bay lớn nhất thế giới bị phá hủy tại Ukraine

Những hình ảnh về tàn dư của chiếc máy bay Antonov AN-225 giờ đã trở thành ký ức không thể phai mờ đối với toàn thế giới.

Được chế tạo vào những năm 1980 để chở tàu con thoi của Liên Xô, Antonov AN-225 ra đời sau Chiến tranh Lạnh với tư cách là phương tiện vận chuyển hàng hóa lớn nhất thế giới, đồng thời đạt vô số kỷ lục trước khi bị phá hủy vào cuối tháng 2/2022 tại căn cứ quê hương ở sân bay Hostomel gần thủ đô Kiev, Ukraine.

“Giấc mơ sẽ không bao giờ chết”, Hãng hàng không chế tạo Antonov đã khẳng định. Ít người biến đến, biệt danh của máy bay Antonov AN-225 là ‘Mriya’, có nghĩa là ‘Giấc mơ’ trong tiếng Ukraina. Nhưng liệu AN-225 có thể bay trở lại hay không?

Để trả lời câu hỏi này, trước hết cần đánh giá mức độ thiệt hại của máy bay Antonov AN-225.

Sân bay Hostomel đã trở thành nơi giao tranh dữ dội giữa Nga và Ukraine kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt. Chính vì thế, tình trạng của chiếc máy bay này không có nghi ngờ gì về khả năng sửa chữa.

“Phần mũi của chiếc máy bay đã bị phá hủy hoàn toàn, có vẻ như AN-225 là nạn nhân của một vụ pháo kích trực tiếp”, Vasco Cotovio, một nhà báo của CNN nói.

“Thêm vào đó, cánh và một số động cơ cũng đã bị hư hại nghiêm trọng. Phần cuối đuôi máy bay không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ tác động lớn nào và có một vài lỗ thủng do mảnh đạn gây ra”. Đồng thời nhấn mạnh: “Nếu không phải do bị tấn công trực diện vào phần mũi, máy bay AN-225 có thể đã được sửa chữa”.

Quá khứ huy hoàng

Máy bay AN-225 được chế tạo ra như một phần của chương trình không gian Liên Xô, với nhiệm vụ mang trên lưng tàu con thoi của Liên Xô ‘Burane’.

Andrii Sovenko, một kỹ sư và chuyên gia hàng không ở thủ đô Kiev, người đã làm việc cho Hãng hàng không Antonov từ năm 1987 và đã bay trên chiếc AN-225 như một phần của phi hành đoàn kỹ thuật, đã lập một danh sách chi tiết về thiệt hại, bằng cách xem xét một số lượng lớn video và hình ảnh về tàn dư của chiếc máy bay. Ông chỉ có thể quan sát từ xa do lo ngại về an toàn ở Ukraine.

Sovenko đã xác nhận rằng, phần trung tâm của thân máy bay và phần mũi của máy bay - bao gồm buồng lái và các khoang nghỉ ngơi của phi hành đoàn - đã bị phá hủy, nhưng các hệ thống và thiết bị trên máy bay mới là các bộ phận chịu thiệt hại nghiêm trọng nhất.

Ông nói: “Hồi sinh AN-225 sẽ là thử thách khó nhất. Điều này là do hầu hết các hệ thống điện, máy bơm và bộ lọc được sử dụng trên AN-225 đều được sản xuất từ những năm 1980”.

“Đơn giản là chúng không còn được chế tạo nữa, chính vì vậy không một ai có thể chắc chắn rằng AN-225 sẽ được khôi phục lại chính xác như cũ”.

Nhưng đó chưa phải là tất cả tin xấu. Các phần của cánh máy bay, bao gồm các bề mặt khí động học như cánh tà và cánh quạt, dường như đã bị hư hại nhẹ và có thể sửa chữa được. Hầu hết sáu động cơ dường như còn nguyên vẹn, và toàn bộ phần đuôi của máy bay bị ảnh hưởng bởi mảnh đạn, tuy nhiên, tình trạng của AN-225 vẫn có thể chấp nhận được.

Hồi sinh lịch sử

Ông Sovenko, người đã viết một cuốn sách về lịch sử của Hãng hàng không Antonov, đồng thời có rất nhiều kinh nghiệm bay trên máy bay ‘Mriya’, thừa nhận rằng chiếc máy bay đang nằm lại ở sân bay Hostomel hầu như không thể sửa chữa được.

“Chúng ta không thể nói về việc sửa chữa hoặc phục hồi chiếc máy bay này. Chúng ta chỉ có thể nói về việc chế tạo một chiếc ‘Mriya’ khác, sử dụng các bộ phận riêng lẻ có thể được trục vớt từ đống đổ nát và kết hợp chúng với những bộ phận đã có từ những năm 1980 để chế tạo một bản sao thứ hai”.

Điều mà Sovenko nói đến chính là khung máy bay AN-225 thứ hai mà Hãng hàng không Antonov đã bảo quản cho đến ngày nay trong một xưởng lớn ở Kiev. Đó là một phần trong kế hoạch ban đầu để chế tạo hai chiếc AN-225, vốn không bao giờ bị hỏng hóc.

“Đây là một thân máy bay đã hoàn thiện hoàn toàn, với phần trung tâm mới đã được lắp đặt, cũng như cấu trúc chịu tải của cánh và bộ phận đuôi. Nói cách khác, gần như là một khung máy bay hoàn chỉnh. Theo tôi biết, trên thực tế, phần khung này đã không bị hư hại gì trong cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine”, ông Sovenko nhấn mạnh.

Có một vấn đề chính đối với ý tưởng tận dụng lại khung máy bay không được sử dụng với các bộ phận có thể trục vớt từ sân bay Hostomel: chúng vẫn không đủ 100% các bộ phận cần thiết để tái sinh một máy bay Antonov AN-225 thứ hai.

Sovenko khẳng định: “Sẽ không thể chế tạo được những chiếc máy bay giống hệt nhau, với thiết kế và thiết bị giống hệt nhau. Nếu có thể như vậy, Hãng hàng không Antonov sẽ phải đối mặt với hai trở ngại: làm cho các bộ phận mới và cũ hoạt động cùng nhau và có khả năng phải trải qua quá trình chứng nhận lại máy bay, để xác nhận khả năng bay và tuân thủ các quy định hiện hành”.

Antonov đã có kinh nghiệm dày dặn trong vấn đề đầu tiên, khi thường xuyên phải cập nhật nhiều hệ thống của AN-225 suốt nhiều năm và thay thế công nghệ cũ của Liên Xô bằng các thiết bị tương đương hiện đại của Ukraine, nhưng việc cấp chứng chỉ đầy đủ sẽ đòi hỏi thời gian và chi phí lớn.

Thách thức ‘không thể tránh’

Thật không may, điều đó dường như là không thể tránh khỏi. “Thật vô nghĩa khi chế tạo một chiếc máy bay ngày nay với thiết kế đã 40 năm tuổi”, Sovenko nói thêm. “Cũng có thể là việc thực hiện các thay đổi bổ sung đối với thiết kế máy bay, dựa trên kinh nghiệm vận hành của chiếc máy bay nguyên bản được coi là phù hợp”.

Máy bay AN-225 chưa từng được thiết kế để chở hàng hóa thương mại, và nó đã được điều chỉnh cho phù hợp với công việc này thông qua nhiều sửa chữa từ Antonov thực hiện vào cuối những năm 1990.

Tuy nhiên, bất chấp sức chứa khổng lồ, chiếc máy bay này vẫn không thuận tiện khi vận hành theo quan điểm của phi hành đoàn. AN-225 buộc phải được hạ thấp phần mũi - một động tác được gọi là “quỳ voi” - để có thể tải hàng hóa, được lăn trên tàu bằng cách sử dụng các rãnh và ròng rọc tùy chỉnh.

Do thiết kế độc đáo của máy bay AN-225, chỉ có phần mũi của máy bay mở ra và không có đường dốc ở phía sau như người anh em nhỏ hơn nhưng thực dụng hơn, máy bay AN-124.

Việc tái sinh một máy bay ‘Myria’ thứ hai sẽ không hề rẻ, nhưng rất khó để xác định chính xác chi phí của nó. Ukrinform, hãng thông tấn quốc gia Ukraine, đã đưa ra tuyên bố rằng, chi phí của hoạt động này sẽ ngốn mất 3 tỷ USD.

Vào năm 2018, Hãng hàng không Antonov cũng từng ước tính rằng việc hoàn thành khung máy bay thứ hai sẽ tiêu tốn tới 350 triệu USD , mặc dù con số đó có thể cần được điều chỉnh ngay bây giờ.

Sovenko nói: “Không có gì là chắc chắn vào ngay lúc này. Chi phí sẽ phụ thuộc vào mức độ hư hỏng đối với các bộ phận còn sót lại của máy bay, cũng như cần bao nhiêu sửa đổi và thiết bị mới. Một phần lớn chi phí sẽ phụ thuộc vào số lượng thử nghiệm chứng nhận được cho là cần thiết. Nhưng trong mọi trường hợp, chúng tôi có thể đoán rằng số tiền cuối cùng sẽ là hàng trăm triệu đô la thay vì hàng tỷ”.

Richard Aboulafia, một nhà phân tích hàng không tại Aerodynamic Advisory, đồng ý: “Chi phí sẽ phụ thuộc vào việc liệu chiếc máy bay sẽ chỉ là một nguyên mẫu, hay nếu họ muốn đưa vào dịch vụ thương mại, với đầy đủ chứng nhận. Chắc chắn 500 triệu USD hoặc con số lớn hơn sẽ hợp lý hơn, thậm chí để có được chứng nhận, con số sẽ rơi vào khoảng hơn 3 tỷ USD”.

Câu hỏi thực sự, theo ông Aboulafia, là ai sẽ trả tiền cho việc tái sinh AN-225? “Thực sự là không có nhiều ứng dụng thương mại cho chiếc máy bay này, và nếu không có điều đó, tiền sẽ đến từ đâu?”

Thật dễ dàng để nghĩ rằng hầu hết các chi phí sẽ do Hãng hàng không Antonov chi trả, nhưng công ty này đã chịu thiệt hại lớn khi bị phá hủy một số máy bay và cơ sở khác; mặc dù sân bay vẫn đang hoạt động, nhưng tương lai lại không chắc chắn.

Ông Sovenko nhấn mạnh: “Tôi là một người lạc quan. Tôi chân thành và sâu sắc mong muốn rằng máy bay Antonov AN-225 sẽ tiếp tục bay trên bầu trời trong tương lai”.

“Nhưng tôi đồng thời cũng là một người theo chủ nghĩa thực tế. Và tôi hoàn toàn hiểu rằng chi phí cần thiết để chế tạo chiếc ‘Mriya’ thứ hai sẽ phải tương quan với khả năng tài chính của Hãng hàng không Antonov sau xung đột, cũng như với thu nhập dự kiến ​​từ hoạt động của chiếc máy bay này”.