Vì sao doanh nghiệp phải rời chợ mạng?

Theo Cục Thương mại điện tử (TMĐT) và Kinh tế số (Bộ Công thương), TMĐT Việt Nam tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng ở mức 18-25% mỗi năm. Năm 2024, quy mô thị trường đạt trên 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, chiếm khoảng 9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước. Điều này cho thấy, người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng các phương thức mua sắm trực tuyến. Đây cũng chính là lý do mà doanh nghiệp (DN) quan tâm và đầu tư. Theo nhận định từ một số DN, bán hàng trên sàn TMĐT, không chỉ phục vụ việc bán hàng đem về doanh thu mà còn giúp thương hiệu tiếp cận được với nhiều người dùng hơn.

Chi phí cao, doanh nghiệp bỏ sàn TMĐT

Lợi thế của bán hàng trên chợ mạng là là rất rõ ràng, song thời gian qua, cá nhân hoặc DN bán hàng ở sàn TMĐT gặp khá nhiều khó khăn. Bà Phạm Thị Thắm (trú quận Gò Vấp, TP Hồ Chí Minh) cho biết, trước kia bán quần áo qua các sàn TMĐT có doanh thu và lợi nhuận khá ổn định, mỗi tháng lời khoảng 20 - 30 triệu đồng, nhưng gần đây, phí vận chuyển, chiết khấu tăng, bỏ đơn, trả hàng tăng cao nên lợi nhuận “lao dốc”. “Bán hàng thời trang mà không thích màu, không vừa cỡ (mặc dù có hướng dẫn chọn size sản phẩm cụ thể)... là trả lại. Cuối cùng, người bán hàng lại phải gánh thêm phí đổi trả” - bà Thắm chia sẻ. Cố gắng trụ ở các sàn TMĐT một thời gian nhưng cuối cùng bà Thắm phải “bỏ chạy” khỏi các sàn TMĐT chuyển sang livestream tại Facebook, Tiktok và buôn bán trực tiếp tại cửa hàng.

Ở góc nhìn rộng hơn của một DN, ông Nguyễn Ngọc Luận - Tổng Giám đốc Công ty Meet More phân trần, phí bán hàng qua TMĐT đang tăng cao gây khó cho DN bán hàng. Trước đây, phí bán hàng TMĐT chỉ khoảng 10 - 12% nhưng giờ tăng lên thành 15 - 20%. “Tôi bán một gói cà phê qua TMĐT phải tốn 40 - 50%/giá thành sản phẩm, trong đó bao gồm chi phí cho sàn, vận hành sàn, khuyến mãi... Trong khi đó, nếu bán tại cửa hàng thì chỉ tốn khoảng 30% chi phí cho một sản phẩm” - ông Luận chia sẻ và cho biết các DN bán hàng qua sàn TMĐT đang đối diện thực tế là công nghệ của sàn, sân chơi của sàn nhưng từ chi phí, chạy quảng cáo, giảm giá là do DN chịu.

Đại diện Công ty CP Thực phẩm Quảng Thanh cho biết, hơn 1 năm trở lại đây, các sàn TMĐT có rất nhiều thay đổi. Đơn cử, từ khoảng giữa năm 2024, Shopee mở tính năng bán hàng thông qua Shopee Live và cho phép người dùng được đăng tải các video trên sàn. Các thuế phí liên tục được cập nhật 3 tháng/lần. Đặc biệt, từ cuối năm 2024, các sàn có xu hướng tập trung mạnh vào việc cải thiện trải nghiệm người mua hàng, nên các quy định thời gian gần đây được cập nhật và thay đổi liên tục. Các vấn đề về phí, thuế bán cũng được cập nhật nhiều trong năm vừa qua, tổng chi phí sàn chưa tính chi phí quảng cáo sẽ dao động từ 15% đến hơn 20% tuỳ thuộc vào người bán đăng ký các dịch vụ nào của sàn. Gần đây, một số sàn ra quy định về việc người bán phải tự chịu phí hoàn hàng (trước đây là sàn chịu) trong tình huống khách hàng đặt hàng nhưng không nhận. Điều này tiềm ẩn rủi ro nhà bán hàng phải tự chịu thêm những khoản phí phát sinh không lường trước. Từ ngày 1/4/2025, các sàn TMĐT sẽ thực hiện khấu trừ, nộp thuế thay và kê khai số thuế đã khấu trừ cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Điều này buộc cả nền tảng lẫn nhà bán hàng phải điều chỉnh chiến lược giá, làm tăng phí bán hàng và giá sản phẩm, ảnh hưởng đến sức mua của người tiêu dùng. “Sự thay đổi liên tục như vậy khiến cho các nhà bán hàng như chúng tôi không thể lường trước được hết tất cả các vấn đề xảy ra theo chiến lược đã vạch ra và kế hoạch kinh doanh liên tục phải cập nhật để linh hoạt theo những thay đổi của sàn” - đại diện Công ty Quảng Thanh than thở.

Giải tỏa các thách thức, rào cản

Theo báo cáo toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến năm 2024 và dự báo năm 2025 do nền tảng khai thác dữ liệu Metric công bố mới đây, tổng doanh số của 5 sàn TMĐT phổ biến nhất tại Việt Nam (Shopee, Lazada, TikTok Shop, Tiki và Sendo) năm 2024 đạt 318.900 tỷ đồng, tăng 37,36% so với năm 2023. Tuy nhiên, số cửa hàng có phát sinh đơn hàng lại giảm 20,25% (tương đương 165.000 shop rời bỏ sàn). Đặc biệt, chỉ riêng trên sàn Shopee, trong năm qua, đã xuất hiện thêm 31.500 gian hàng của người nước ngoài. Những con số trên phần nào cho thấy sự cạnh tranh khốc liệt trên sàn TMĐT. Theo Metric, 165.000 gian hàng rời sàn là do hoạt động không hiệu quả, phải nhường chỗ cho những thương hiệu có chiến lược kinh doanh rõ ràng, danh mục sản phẩm phù hợp với thị hiếu và khả năng vận hành linh hoạt hơn.

Đối diện với vấn đề các sàn TMĐT ngày càng siết chặt hơn, Công ty CP Thực phẩm Quảng Thanh liên tục chuẩn hoá lại quy trình làm việc, tối ưu lại để theo quy định mà sàn đưa ra. Ngoài ra, Công ty cũng đã dần tính đến các phương án khác như bán hàng thông qua các kênh social, website. Sắp tới sẽ triển khai đa kênh hơn (bán lẻ tại cửa hàng, nhà phân phối, siêu thị, xuất khẩu, xây dựng website bán hàng trực tuyến và tăng cường truyền thông để tiếp cận khách hàng), đa dạng hơn để phòng trừ các trường hợp rủi ro mà nhà bán có thể gặp phải trong thời gian tới.

Tương tự, ông Nguyễn Ngọc Luận cho rằng, bên cạnh bán hàng tại các chuỗi riêng, bán hàng qua các sàn, DN còn cần đẩy mạnh đưa hàng hóa vào siêu thị và xuất khẩu sang thị trường các nước. Theo ông Luận, luật về TMĐT chưa chặt chẽ trong khi thị trường này đang phát triển nóng nên DN đang phải chịu toàn bộ các quy định mà sàn TMĐT đưa ra. “Ở các nước phát triển, họ có hàng rào tốt nên không xảy ra tình trạng các sàn TMĐT muốn làm gì thì làm” – ông Luận nhấn mạnh.

Đề cập đến thị trường TMĐT hiện nay, Cục TMĐT và Kinh tế số khẳng định, TMĐT vẫn còn nhiều thách thức cần sự chung tay hợp tác từ DN đến cơ quan quản lý. Đầu tiên là hạ tầng logistics chưa đồng bộ. Mặc dù, đã có cải thiện, nhưng hệ thống logistics tại các khu vực nông thôn vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển TMĐT. Vấn đề niềm tin của người tiêu dùng đối với chất lượng sản phẩm, dịch vụ hậu mãi và bảo mật thông tin cá nhân vẫn là rào cản lớn đối với sự phát triển của TMĐT. Ngoài ra, sự tham gia của nhiều DN cả trong và ngoài nước tạo ra áp lực không nhỏ về giá cả và chất lượng dịch vụ cho cả thị trường nói chung. Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, bên cạnh các sàn TMĐT, TMĐT xã hội (Social Commerce) cũng là mô hình có nhiều “đất diễn” cho DN và là lựa chọn của nhiều người tiêu dùng. Các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Instagram và TikTok tích cực tham gia vào cuộc chơi TMĐT. Người tiêu dùng có thể mua sắm trực tiếp thông qua các quảng cáo hoặc gian hàng ảo trên mạng xã hội, mang lại sự tiện lợi và cá nhân hóa cao. Xu hướng này được dự đoán sẽ tiếp tục phát triển mạnh trong những năm tới.

Ông Trần Lâm- chuyên gia bán hàng trực tuyến, CEO của Julyhouse: Doanh nghiệp cần có sản phẩm khác biệt

TMĐT thời gian qua phát triển tốt và trở thành địa điểm quen thuộc để DN kinh doanh hiệu quả. Tuy nhiên, gần đây số lượng DN tham gia bán hàng ngày càng nhiều nên doanh nghiệp bước vào cuộc cạnh tranh khốc liệt, cùng với chi phí cao dẫn đến một cuộc đào thải không hề nhẹ. Bằng chứng, có nhiều DN bán hàng đã tự động rời sàn TMĐT. DN nước ngoài sẽ có những nhóm sản phẩm có lợi thế riêng, DN Việt cũng có những nhóm sản phẩm cạnh tranh tốt. Các shop bán hàng cần linh hoạt và sáng tạo trong cách quản lý chi phí, tối ưu hóa quy trình, nâng cao trải nghiệm khách hàng để có thể duy trì và phát triển trong môi trường TMĐT ngày càng khắc nghiệt. Nghĩa là cần có sản phẩm khác biệt nhưng vẫn đảm bảo giá cả cạnh tranh. Bên cạnh đó phải có sự chuyển đổi về công nghệ theo xu hướng chung của thị trường như: chạy quảng cáo tốt, livestream hay, video ngắn...