Việt Nam đang trong thời kỳ dân số vàng

Những thông tin trên được Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn cung cấp tại Hội thảo Dân số và phát triển hưởng ứng Ngày Dân số Việt Nam 26/12 vừa diễn ra tại Hà Nội.

PGS. TS Nguyễn Trưởng Sơn cho biết thêm, từ năm 2007, nước ta bước vào thời kỳ dân số vàng, cơ cấu dân số chuyển dịch tích cực, dân số trong độ tuổi lao động tăng mạnh chiếm 68%. Chất lượng dân số được cải thiện về nhiều mặt, tuổi thọ trung bình tăng nhanh, đạt 73,6 tuổi năm 2019, cao hơn nhiều nước có cùng mức thu nhập bình quân đầu người. Tình trạng suy dinh dưỡng, tử vong bà mẹ, trẻ em đều giảm mạnh. Tầm vóc, thể lực người Việt Nam có bước cải thiện. Dân số đã có sự phân bố hợp lý hơn, gắn với các quá trình đô thị hoá, công nghiệp hóa và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của các địa phương và đất nước.

Công tác tuyên truyền, giáo dục, nhận thức về dân số và kế hoạch hóa gia đình của các cấp, các ngành và toàn dân có bước đột phá. Mỗi cặp vợ chồng có 2 con đã trở thành chuẩn mực, lan tỏa, thấm sâu trong toàn xã hội. Dịch vụ dân số và kế hoạch hóa gia đình được mở rộng, chất lượng ngày càng cao…

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn: Mặc dù đã đạt được nhiều thành tích quan trọng, đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của đất nước, song công tác dân số đang gặp nhiều khó khăn, thách thức lớn. Mức sinh chênh lệch đáng kể giữa các vùng, miền, tỉnh, thành phố; thậm chí có những nơi mức sinh đã xuống thấp như một số tỉnh, thành phố vùng Đông Nam bộ, Đồng bằng sông Cửu Long. Trong khi đó, các tỉnh miền núi phía Bắc, Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung, Tây Nguyên mức sinh còn rất cao.

Bên cạnh đó, mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn diễn ra ở mức nghiêm trọng và ngày càng lan rộng. Lợi thế của dân số vàng chưa thực sự được khai thác và phát huy hiệu quả do chưa có giải pháp đồng bộ. Tốc độ già hóa dân số nhanh nhưng chưa có hệ thống giải pháp thích ứng chủ động với già hóa dân số. Chất lượng dân số, chất lượng nguồn nhân lực còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Số liệu thực tế cho thấy, từ năm 2011, Việt Nam đã bắt đầu bước vào già hoá dân số khi tỉ lệ người trên 60 tuổi chiếm xấp xỉ 10%. Đến 2018 đã tăng lên 11,95%. Năm 2019, tỉ lệ này tiếp tục chạm mốc 14%, trong đó người trên 65 tuổi xấp xỉ 8%.

Tính toán cho thấy, nếu không có các chính sách can thiệp, đến năm 2038, tỉ lệ người trên 60 tuổi ở nước ta sẽ tăng lên trên 20%, tương đương 21 triệu người, trong đó người trên 65 tuổi chiếm trên 14%. Khi đó, Việt Nam chính thức bước sang giai đoạn dân số già. Như vậy, Việt Nam chỉ mất 30 năm chuyển từ thời kỳ dân số vàng sang dân số già trong khi các nước có nền kinh tế phát triển mất nhiều thập kỷ, chậm chí hơn 1 thế kỷ.

Về chất lượng dân số, dù lực lượng trẻ vẫn đang chiếm gần 70% nhưng chất lượng nguồn nhân lực còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của phát triển đất nước. Tuổi thọ người Việt tăng nhanh nhưng có tới hơn 43% người trên 60 tuổi có vấn đề sức khoẻ, khuyết tật. Trung bình số năm đau ốm là 7,3 năm (chiếm 10% tuổi thọ).

Bên cạnh đó, Thứ trưởng Bộ Y tế nhận định, công tác truyền thông, giáo dục, vận động về dân số ở một số khu vực, nhóm đối tượng hiệu quả chưa cao, vai trò nhà trường vẫn còn hạn chế. Một số cơ chế, chính sách về dân số chậm đổi mới. Chưa nhiều chính sách tác động đến các lĩnh vực khác như kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, nâng cao chất lượng dân số, tận dụng lợi thế cơ cấu dân số vàng và thích ứng với già hóa dân số. Các nội dung về dân số trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội còn chưa được chú trọng đúng mức. Các yếu tố dân số chưa được lồng ghép một cách hệ thống trong hoạch định, thực thi các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, nguồn lực đầu tư cho công tác dân số còn thấp, chưa tương xứng với yêu cầu.

Nhằm khắc phục khó khăn, giải quyết những thách thức nêu trên, hưởng ứng Tháng hành động quốc gia về dân số và 50 năm Ngày Dân số Việt Nam, Bộ Y tế kêu gọi các cấp, ngành cần nâng cao chất lượng dân số để góp phần phát triển đất nước nhanh và bền vững.

Nhân Tháng hành động Quốc gia về Dân số và Ngày Dân số Việt Nam 26/12 năm nay với chủ đề “Nâng cao chất lượng dân số để góp phần phát triển đất nước nhanh và bền vững”, Thứ trưởng Nguyễn Trường Sơn đề nghị các đơn vị trong toàn ngành bám sát chủ đề của Tháng hành động, tích cực tham mưu cho cấp ủy, chính quyền; chủ động phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể triển khai đồng bộ các nội dung, giải pháp về công tác Dân số và Phát triển.