Xây dựng nghị định mới về xăng dầu: Cần duy trì động lực thị trường

Nghị định tập trung 4 vấn đề lớn

Ông Phan Văn Chinh - Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương) cho biết, Nghị định về kinh doanh xăng dầu đã có nhiều lần sửa đổi, bổ sung, nên cần hợp nhất lại thành Nghị định mới để doanh nghiệp (DN), người dân, các cơ quan điều hành thuận lợi trong việc nghiên cứu và thực thi. Việc nghiên cứu, ban hành nghị định mới về kinh doanh xăng dầu thay thế cho các nghị định về kinh doanh xăng dầu hiện hành (Nghị định số 83/2014, Nghị định số 95/2021, Nghị định số 80/2023 của Chính phủ) là cần thiết.

Dự thảo Nghị định được xây dựng trên nguyên tắc đảm bảo hài hòa lợi ích cho người tiêu dùng, DN sử dụng xăng dầu và DN kinh doanh xăng dầu; gắn trách nhiệm của DN kinh doanh xăng dầu trong việc đảm bảo nguồn cung xăng dầu cho nhu cầu tiêu thụ nội địa; đồng thời giảm sự can thiệp của Nhà nước vào hoạt động kinh doanh xăng dầu của DN.

Đại diện Bộ Công thương nhấn mạnh 4 nội dung chính trong Dự thảo Nghị định, gồm: Vấn đề hệ thống, giá bán xăng dầu, quỹ bình ổn xăng dầu và quyền của DN.

Về hệ thống, dự thảo đề cập vấn đề kinh nghiệm khi tham gia vào thị trường của thương nhân đầu mối xăng dầu. Cụ thể, để làm được thương nhân đầu mối thì DN cần ít nhất 3 năm làm thương nhân phân phối.

"Không phải ai có tiền cũng mua được mà còn phụ thuộc vào nguồn cung và uy tín trong kinh doanh... Đây cũng là cách bảo vệ các DN trong hệ thống" - ông Chinh nói.

Hệ thống phân phối là vấn đề lớn được đề cập trong nghị định lần này. Trước đây đại lý có nhiều cấp bậc khác nhau, nhưng hiện nay quy chung về khâu bán lẻ. Bán lẻ có ba hình thức, DN tự lựa chọn, bao gồm lựa chọn ký hợp đồng, đại lý nhượng quyền thương mại hoặc là mua đứt bán đoạn.

Về vấn đề giá, Bộ Công thương và Bộ Tài chính sẽ không quyết định các giá bán như hiện hành nữa, mà sẽ do các DN tự quyết định trên các cơ sở các tiêu chí được đưa ra một cách minh bạch tại Nghị định. Tức là, Nghị định sẽ đưa ra các tiêu chí và DN đầu mối, phân phối sẽ tính toán và công bố giá trần và cơ quan quản lý nhà nước chịu trách nhiệm quản lý xem DN này tính toán như vậy có vượt giá trần không. Nếu vượt giá trần thì sẽ bị xử lý.

Còn về Quỹ bình ổn giá xăng dầu, thời gian vừa qua, các cơ quan kiểm tra có so sánh lại Luật giá thì nhận thấy Luật giá mới (có hiệu lực từ tháng 7/2024) chưa phù hợp với điều chỉnh giá. Theo ông Chinh, khi còn tồn tại Quỹ bình ổn giá xăng dầu thì mỗi kỳ điều hành các DN đều “nín thở”. Bởi lẽ, các DN có thể dự liệu được giá thế giới, nhưng việc có chi hay trích lập quỹ trong điều hành đó hay không khiến họ khó đoán định.

Cần xem lại thực tế kinh doanh của thị trường

Góp ý tại hội thảo, ông Văn Tấn Phụng - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Dầu khí Đồng Nai nói, cơ quan quản lý cần xem lại thực tế kinh doanh của thị trường hiện nay. Tình trạng "vừa đá bóng, vừa thổi còi" trong hoạt động kinh doanh xăng dầu của các đầu mối là vấn đề cơ quan quản lý cần đặc biệt quan tâm. Việc để các DN đầu mối vừa được nhập khẩu, vừa phân phối kiêm luôn cả bán lẻ thì rất dễ "đánh bùn sang ao’’ hay chuyển giá.

Ông Đỗ Thanh Hán - Giám đốc Công ty CP Xăng dầu Sài Gòn cũng nói dự thảo nghị định được xây dựng với việc trao quyền quá lớn cho các DN đầu mối. Nếu để tình trạng này kéo dài, DN bán lẻ xăng dầu sẽ “mất hết sản nghiệp”. Đã theo thị trường, Nhà nước điều hành theo thuế, phí, còn giá để DN tự điều chỉnh hàng ngày. Đây là việc các nước đã làm nhiều năm rồi” - ông Hán nói và đề xuất để DN bán lẻ, thương nhân phân phối lấy từ nhiều nguồn, tự chịu trách nhiệm về chất lượng xăng dầu để cạnh tranh với nhau. Các cơ quan quản lý, công an, quản lý thị trường sẽ giám sát chất lượng, kiểm soát thị trường sau.

Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh, xăng dầu là mặt hàng đặc biệt quan trọng, việc điều hành ngành này cũng rất khó không chỉ với Việt Nam mà với nhiều quốc gia vì phải cân bằng nhiều lợi ích.

Ông Tuấn cho rằng, nếu giá xăng dầu cao sẽ tốt cho DN nhưng lại ảnh hưởng đến các yếu tố vĩ mô khác. Mặt khác, chi phí DN xăng dầu bỏ ra lớn, nên những bất ổn trên thị trường có nhiều rủi ro gây đứt gãy chuỗi cung ứng. Thực tế này chúng ta đã chứng kiến hơn 1 năm trước.

“

Đại diện VCCI cho rằng, Nghị định về xăng dầu không chỉ tác động đến cộng đồng DN trong lĩnh vực này mà tác động đến nhiều ngành khác. Cho nên rút kinh nghiệm từ những bất ổn trong những năm qua, lần sửa này cần đảm bảo quan điểm công khai minh bạch, thị trường hóa, hướng đến bền vững. Tức là, duy trì động lực thị trường. Để làm được điều đó, đại diện VCCI cho rằng, Bộ Công thương cần lấy ý kiến rộng rãi trong cộng đồng DN, cần tạo động lực để người góp ý nói thẳng, nói thật... Từ đó đưa ra những điểm phù hợp nhất.