Xây dựng tòa soạn Báo Đại Đoàn Kết là một điểm sáng văn hóa

Sinh hoạt chuyên đề là một trong những hoạt động trọng tâm của Báo Đại Đoàn Kết nhân kỷ niệm 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam.

Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức – văn hóa báo chí

Chủ trì sinh hoạt chuyên đề, Phó Bí thư Chi bộ, Phó Tổng biên tập Báo Đại Đoàn Kết Nguyễn Đăng Khang nhấn mạnh, 100 năm qua, báo chí đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển. Trong quá trình đó, đạo đức và văn hóa báo chí là vấn đề được đặc biệt quan tâm. Nhất là trong giai đoạn hiện nay, báo chí đang phải đối mặt với nhiều thách thức.

Nhà báo Nguyễn Đăng Khang nêu tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức – văn hóa báo chí. Đối với Bác, đạo đức của người làm báo được đặt lên hàng đầu. Đạo đức báo chí là “Trung thực, nhanh chóng, đúng đắn, đầy đủ”.

Người yêu cầu báo chí phải luôn trung thực, phản ánh đúng sự thật khách quan, không tô hồng, không bóp méo. Sự thật là yếu tố cốt lõi tạo nên sức mạnh và uy tín của báo chí. Bác từng căn dặn: “Viết phải đúng sự thật. Không được bịa đặt. Không được thêm bớt”.

Bên cạnh đó, báo chí phải nhanh chóng để kịp thời phản ánh các sự kiện, vấn đề đang diễn ra, phục vụ công chúng. Tuy nhiên, sự nhanh chóng không được phép đánh đổi bằng sự thiếu chính xác.

Yếu tố đúng đắn không chỉ là sự chính xác về thông tin mà còn là định hướng tư tưởng, chủ trương của Đảng và Nhà nước. Báo chí phải là công cụ sắc bén để tuyên truyền đường lối cách mạng, giáo dục quần chúng, xây dựng xã hội mới.

Và cuối cùng, thông tin phải đầy đủ, toàn diện, giúp độc giả có cái nhìn đa chiều về vấn đề. Bác luôn mong muốn báo chí cung cấp thông tin một cách có hệ thống, có chiều sâu, tránh những thông tin rời rạc, phiến diện.

Nếu đạo đức là gốc rễ, thì văn hóa chính là cành lá, hoa trái của người làm báo. Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến cách viết, cách nói trên báo chí, thể hiện rõ văn hóa ứng xử và trình độ nhận thức của người cầm bút. Người đặt ra ba câu hỏi lớn mà mỗi người làm báo cần tự vấn: “Nói cho ai, nói cái gì, nói như thế nào?”.

“La bàn” dẫn đường cho người làm báo

Về đạo đức – văn hóa báo chí, nhà báo Nguyễn Thị Cẩm Thúy – Phụ trách Ban chuyên đề Báo Đại Đoàn Kết nhìn nhận, trong bối cảnh xã hội đang chuyển mình mạnh mẽ dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, của nền kinh tế số và sự lan tỏa của trí tuệ nhân tạo, nghề báo đang đứng trước những thử thách và yêu cầu đổi mới sâu sắc. Sự thay đổi này không chỉ đến từ công nghệ mà còn đến từ nhu cầu và cách tiếp cận thông tin của công chúng. Trong bối cảnh ấy, đạo đức và văn hóa nghề nghiệp của người làm báo không chỉ là yếu tố then chốt quyết định uy tín cá nhân mà còn là nền tảng giữ gìn phẩm chất của nền báo chí cách mạng Việt Nam.

“Báo chí là một nghề, và như mọi nghề nghiệp trên đời, nghề nào cũng có đạo đức nghề nghiệp riêng của nghề đó. Nhưng đạo đức nghề nghiệp của người làm báo đòi hỏi đặc biệt hơn, khó khăn hơn và quan trọng hơn”, nhà báo Nguyễn Thị Cẩm Thúy khẳng định bởi đằng sau mỗi bài báo là số phận con người, là sự tác động vào dư luận xã hội. Làm báo không phải chỉ có đúng và sai, đạo đức nhà báo đôi khi còn quan trọng và lớn hơn cả kỹ năng nghề nghiệp. Một nhà báo giỏi nghiệp vụ chưa chắc đã là một nhà báo tử tế. Tôn trọng sự thật, trung thực, khách quan chưa đủ, còn phải đặt việc tôn trọng phẩm giá con người, tính nhân văn lên trên hết thảy.

Theo nhà báo Nguyễn Thị Cẩm Thúy, đạo đức nhà báo là việc phải trau dồi mỗi ngày, mới có thể trở thành những người làm báo không đi ngược lại với những quyền cơ bản của con người. Viết về đạo đức nghề báo luôn là một việc khó – vì đó không phải điều có thể định lượng, mà là thứ phải “sống” cùng với nghề.

“Trong thời đại mà AI, mạng xã hội và thương mại hóa báo chí đang len lỏi vào từng ngóc ngách, thì người làm báo càng cần tự soi mình nhiều hơn. Giữa muôn vàn biến động của xã hội hiện đại, đạo đức và văn hóa nghề báo chính là “la bàn” dẫn đường cho người làm báo giữ vững bản lĩnh, vượt qua cám dỗ, hành xử có trách nhiệm và góp phần xây dựng nền báo chí nhân văn, chuyên nghiệp và hiện đại. Đây không chỉ là yêu cầu của nghề, mà còn là mệnh lệnh từ lương tâm của những người làm báo chân chính”, nhà báo Nguyễn Thị Cẩm Thúy nhấn mạnh.

Nhà báo Trịnh Thị Tú Uyên – Phụ trách Ban Văn hóa nghệ thuật Báo Đại Đoàn Kết cũng cho rằng, ở thời điểm nào cũng vậy, để báo chí phát huy được đầy đủ vai trò của mình thì điều kiện tiên quyết chính là phẩm chất đạo đức và bản lĩnh văn hóa của người làm báo.

Một bài báo chất lượng không chỉ phản ánh đúng về mặt nội dung mà còn phải nhân văn, trung thực và khách quan. Tất cả các yếu tố này thể hiện qua thái độ, trách nhiệm và đạo đức của người cầm bút. Nhất là trong thời đại số, người làm báo không chỉ cạnh tranh về tốc độ thông tin mà còn phải đối mặt với áp lực “bắt trend”, “lên top”, đủ view để có nhuận bút.

Nhà báo Trịnh Thị Tú Uyên dẫn lại ý kiến của nhà báo Nguyễn Minh Đức – Tổng Biên tập báo Hà Nội Mới tại một hội nghị do Báo Văn hóa tổ chức mới đây, ông cho rằng, lãnh đạo mỗi tờ báo cần có cơ chế kiểm soát quyền lực của các phóng viên, nếu không xảy ra việc nhà báo lạm quyền là rất bình thường. Lấy ví dụ vụ việc mới nhất ở Tạp chí Môi trường và đô thị, khi có tới 42 nhà báo bị đề nghị khởi tố, ông Đức cho rằng “đó là một con số vô cùng đau xót”.

“Làm báo chưa bao giờ khó như bây giờ – nhưng cũng chưa bao giờ dễ như bây giờ. Đó là bởi có những người làm báo có đạo đức, nghề nghiệp nghiêm túc với những người chạy theo tin tức “mì ăn liền”, coi thường giá trị cốt lõi của báo chí chính thống. Nhiều năm công tác tại Báo Đại Đoàn Kết, tôi rất vinh dự và tự hào bởi lãnh đạo tờ báo qua các thời kỳ luôn đề cao tính chính thống, chuẩn mực và đạo đức nghề báo; đồng thời có những góc nhìn nhân văn, sâu sắc, trách nhiệm trước các vấn đề thời sự của đất nước. Đặc biệt, những bài chính luận luôn được coi là đặc sản của Báo Đại Đoàn Kết”, nhà báo Trịnh Thị Tú Uyên khẳng định.

Tăng cường đạo đức – văn hóa báo chí

Báo chí cách mạng Việt Nam trải qua 100 năm phát triển không ngừng, đã đồng hành cùng dân tộc trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhà báo Chu Văn Ninh, Trưởng Ban Đại diện Báo Đại Đoàn Kết tại TP Hồ Chí Minh thẳng thắn chỉ ra những thách thức không nhỏ đối mà báo chí nước ta đang phải đối diện trong giai đoạn hiện nay. Đó là báo chí chịu sự cạnh tranh gay gắt từ mạng xã hội, áp lực kinh tế báo chí, sự xuống cấp đạo đức nghề nghiệp và văn hóa báo chí trong một bộ phận những người làm báo.

Thực trạng lo ngại đáng báo động đến mức thời gian qua không ít phóng viên, nhà báo rơi vào vòng lao lý vì vi phạm đạo đức nghề nghiệp, vi phạm pháp luật hình sự. Nhiều tòa soạn áp dụng cơ chế khoán doanh thu khiến người làm báo lệch chuẩn sứ mệnh, sa đà vào câu view, giật gân, thậm chí cưỡng đoạt, tống tiền. Thực tế này, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tăng cường đạo đức – văn hóa báo chí đối với đội ngũ người làm báo hiện nay.

Phát biểu tham luận tại buổi sinh hoạt chuyên đề, nhà báo Chu Văn Ninh đề xuất 3 nhóm giải pháp góp phần tăng cường đạo đức và văn hóa đối với những người làm báo hiện nay.

Trong đó, giải pháp đầu tiên là về cơ chế quản lý và chính sách. Các cơ quan báo, kể cả ở cơ quan đại diện của các cơ quan báo cần xây dựng bộ phận chuyên trách về kinh tế báo chí bên cạnh bộ phận làm công tác chuyên môn về nội dung. Cần phải định vị rõ ranh giới giữa hoạt động chuyên môn báo chí và hoạt động kinh tế báo chí trong mỗi tòa soạn. Nhà nước cần bổ sung quy định đối với lĩnh vực báo chí để các cơ quan chủ quản báo chí có cơ sở pháp lý áp dụng cơ chế tài chính ổn định và minh bạch cho các cơ quan báo chí thực hiện nhiệm vụ chính trị. Cơ quan có thẩm quyền quản lý Nhà nước về báo chí không cấp phép tràn lan cho các tạp chí, báo điện tử hoạt động không đúng tôn chỉ.

Về đạo đức, văn hóa của người làm báo, nhà báo Chu Văn Ninh cho rằng, mỗi nhà báo cần tự rèn luyện phẩm chất đạo đức, đề cao ý thức trách nhiệm xã hội của người làm báo; coi nghề báo là sứ mệnh phục vụ bạn đọc, phục vụ nhân dân, vì lợi ích chung của cộng đồng xã hội. Đề cao văn hóa kiểm chứng, công bằng, nhân văn, tôn trọng những người có tri thức làm báo chuẩn mực; không sa đà vào trào lưu giật gân, câu view, thực dụng quá mức vì lợi ích kinh tế...

Là phóng viên thường trú, theo dõi địa bàn các tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng, ngay từ ngày đầu về nhận công tác tại Báo Đại Đoàn Kết, nhà báo Nguyễn Thị Nga đã nhận thức rằng, đạo đức và văn hóa báo chí là hai yếu tố không thể tách rời, bởi nó sẽ quyết định đến chất lượng và uy tín của phóng viên và cơ quan báo chí. Vì vậy trong thời gian qua nhà báo Nguyễn Thị Nga đã thực hiện nhiệm vụ kép đó là: vừa rèn luyện phẩm chất đạo đức tư cách của một người đảng viên vừa rèn luyện phẩm tư cách, đạo đức, tác phong, lề lối làm việc của một phóng viên đang công tác tại tờ báo là Cơ quan Trung ương của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Một tờ báo có bề dày lịch sử từ Báo Cứu Quốc cho đến Giải Phóng và nay là Đại Đoàn Kết- tờ báo uy tín hàng đầu trong làng báo chí cách mạng Việt Nam.

Để tạo niềm tin vững chắc trong lòng công chúng, trong thời gian qua, ngoài việc làm tin tức thời sự, kinh tế về báo chí, nhà báo Nguyễn Thị Nga luôn chú trọng về công tác an sinh xã hội, chia sẻ, giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn với mục đích tạo ra uy tín, thương hiệu của tờ Báo Đại Đoàn Kết ở vùng Tây Nguyên một cách bền vững.

Theo nhà báo Nguyễn Thị Nga, đạo đức và văn hóa báo chí là hai yếu tố không thể tách rời, quyết định đến chất lượng và uy tín của mỗi phóng viên, cơ quan báo chí. Mỗi phóng viên là đảng viên cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình, không ngừng học hỏi, rèn luyện để trở thành những chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, góp phần xây dựng một nền báo chí trong sạch, vững mạnh, xứng đáng với niềm tin của Đảng, Nhà nước và nhân dân

Nhấn mạnh lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó", nhà báo Nguyễn Thị Nga cho rằng, người làm báo cần có cả "tâm" và "tầm", tức là vừa có phẩm chất đạo đức tốt, vừa có năng lực chuyên môn vững vàng để đủ tầm bước vào kỷ nguyện mới của dân tộc và đáp ứng được nhu cầu báo chí trong giai đoạn mới hiện nay.

Điểm sáng văn hóa Đại Đoàn Kết

Phát biểu kết luận, Bí thư Chi bộ, Tổng Biên tập Báo Đại Đoàn Kết Trương Thành Trung đánh giá, các ý kiến trong buổi sinh hoạt chuẩn bị kỹ lưỡng, thể hiện tinh thần trách nhiệm của mỗi đảng viên trong Chi bộ.

Tổng Biên tập Trương Thành Trung khẳng định, chủ đề “Đạo đức – văn hóa báo chí đối với người làm báo trong giai đoạn hiện nay” là một nội dung nóng và có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, khi báo chí đang đứng trước nhiều thách thức.

Tổng Biên tập Trương Thành Trung nhấn mạnh, trong suốt 84 năm hình thành và phát triển, Báo Đại Đoàn Kết đã không ngừng vun đắp, đào tạo nhiều thế hệ nhà báo giàu bản lĩnh, vững chuyên môn, luôn đặt đạo đức và văn hóa nghề nghiệp lên hàng đầu. Đây chính là nền tảng để tờ báo giữ vững uy tín, bản sắc và vị thế trong báo chí nước nhà.

Thay mặt Chi bộ và Ban Biên tập, Tổng Biên tập Trương Thành Trung bày tỏ mong muốn toàn thể đảng viên, cán bộ, phóng viên, nhân viên của Báo tiếp tục phát huy truyền thống đoàn kết, tinh thần cởi mở, hỗ trợ lẫn nhau trong công việc cũng như trong đời sống đồng nghiệp.

“Trong quá trình làm việc, không ai bị bó hẹp trong không gian, thời gian hay giới hạn nhiệm vụ. Ban Biên tập luôn tạo điều kiện tốt nhất để các đồng chí hoàn thành tốt nhiệm vụ. Đó cũng chính là giá trị văn hóa mà chúng tôi muốn lan tỏa trong toàn thể tập thể Báo Đại Đoàn Kết”, Tổng Biên tập Trương Thành Trung khẳng định.