“Xóa giấy”, mở kỷ nguyên số
Chuyển đổi số không còn là khái niệm xa xôi mà đã trở thành mệnh lệnh thời đại. Khi đất nước bước vào quỹ đạo phát triển mới, công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ làm thay đổi cách con người sống, làm việc, mà còn đặt nền móng cho việc xóa bỏ dần những thủ tục hành chính rườm rà, những tập giấy tờ photo, công chứng sao y vốn đeo bám xã hội suốt nhiều thập niên. Đó chính là bước đi mở ra kỷ nguyên hành chính không giấy, kỷ nguyên số của Việt Nam.
Tín hiệu quyết tâm thể hiện rõ ở cấp cao nhất. Tổng Bí thư Tô Lâm mới đây khẳng định, “Bình dân học vụ số” phải trở thành phong trào cách mạng, toàn dân, toàn diện, bao trùm, sâu rộng. Câu nói ấy không chỉ mang ý nghĩa hiệu triệu, mà còn đặt ra yêu cầu phổ cập kiến thức và kỹ năng số như một nền tảng để người dân tham gia tích cực vào công cuộc chuyển đổi. Không ai bị bỏ lại phía sau. Người dân nông thôn, công nhân, tiểu thương hay cán bộ công chức đều phải có khả năng tiếp cận và sử dụng công nghệ số, như từng học chữ trong phong trào bình dân học vụ nửa thế kỷ trước.
Cùng thời điểm, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 24/CT-TTg ngày 13/9/2025, yêu cầu thúc đẩy triển khai các giải pháp công nghệ gắn với dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử (VNeID). Mục tiêu không gì khác hơn là “xóa giấy” trong các thủ tục hành chính, y tế, giáo dục, giao thông, ngân hàng và nhiều lĩnh vực khác. Đó là bước đi thể hiện tầm nhìn chiến lược: một khi dữ liệu số hóa đã đồng bộ, được xác thực và bảo mật, thì việc yêu cầu người dân xuất trình bản gốc, bản sao công chứng sẽ trở nên thừa thãi, lãng phí và đi ngược xu thế.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng bày tỏ sự cương quyết: “Ai không chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo thì đứng qua một bên”. Lời nhấn mạnh này không chỉ dành cho bộ máy hành chính, mà còn cho cả doanh nghiệp và từng cá nhân. Một xã hội số không thể vận hành hiệu quả nếu vẫn còn những “vùng trũng” trì trệ, khước từ đổi mới.
Rõ ràng, quyết tâm chính trị đã được khẳng định. Vấn đề còn lại là tổ chức thực hiện sao cho hiệu quả. Thực tế cho thấy, quá trình "số hóa” và “xóa giấy” đã bắt đầu đi vào đời sống: từ ngày 15/9/2025, hành khách đi máy bay nội địa có thể dùng VNeID và sinh trắc học để làm thủ tục thay cho giấy tờ truyền thống. Hơn 25 dịch vụ công toàn trình đang được tích hợp, để từ 1/10 tới đây, trung tâm phục vụ hành chính công sẽ không còn nhận hồ sơ giấy đối với các dịch vụ đã số hóa. Hàng trăm loại giấy tờ sẽ lần lượt được đưa vào VNeID từ nay đến hết năm.
Đó là bước chuyển mình mạnh mẽ, nhưng cũng là thử thách lớn. “Xóa giấy” không chỉ là thay thế tờ khai giấy bằng tờ khai điện tử, mà sâu xa hơn, là thay đổi tư duy hành chính. Khi dữ liệu đã có trên hệ thống, thì không thể tiếp tục yêu cầu người dân xuất trình bản công chứng; khi định danh điện tử đã chuẩn xác, thì không thể bắt buộc phải mang theo hàng loạt loại giấy tờ. Vấn đề không nằm ở công nghệ, mà ở sự thay đổi cách nghĩ, cách làm của chính những người thực thi.
Ở tầm vĩ mô, số hóa và ứng dụng AI mở ra khả năng quản trị quốc gia thông minh: dữ liệu lớn cho phép dự báo chính sách, phân bổ nguồn lực hiệu quả, quản lý rủi ro và ứng phó kịp thời với các tình huống khẩn cấp. Ở tầm vi mô, mỗi người dân sẽ được phục vụ nhanh hơn, minh bạch hơn, tiết kiệm thời gian và chi phí. Không còn cảnh xếp hàng chờ đợi, chạy tới chạy lui giữa các phòng ban, cũng không còn gánh nặng chứng thực, sao y.
Tuy nhiên, không thể chủ quan. Thách thức về hạ tầng số, bảo mật dữ liệu, tính liên thông giữa các hệ thống vẫn còn đó. Bài toán đặt ra là phải đảm bảo vừa thuận tiện, vừa an toàn. Một sự cố rò rỉ thông tin cá nhân, một sự cố kỹ thuật diện rộng có thể làm xói mòn niềm tin vào quá trình số hóa. Do đó, cùng với quyết tâm chính trị, cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng về pháp lý, tiêu chuẩn kỹ thuật, kịch bản dự phòng và công tác đào tạo nhân lực.
Điều quan trọng hơn cả, số hóa phải thực sự vì dân, phục vụ dân. Không để chuyển đổi số biến thành một rào cản mới cho những người yếu thế: người già, người khuyết tật, người không có điện thoại thông minh. Chính ở đây, “bình dân học vụ số” trở thành chìa khóa: tạo ra một xã hội mà ai cũng có thể bước vào không gian số, không ai bị bỏ lại phía sau.
Chúng ta đang ở ngã rẽ quan trọng. Thế giới đang tiến rất nhanh trên con đường số hóa, ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào mọi lĩnh vực. Nếu chậm chân, đất nước sẽ tụt hậu. Nếu quyết liệt, chúng ta sẽ có cơ hội bứt phá. “Xóa giấy, mở kỷ nguyên số” không chỉ là cải cách thủ tục, mà là lời khẳng định cho khát vọng đổi mới, là động lực để Việt Nam tiến bước vững vàng trong kỷ nguyên mới.
