Xóa quảng cáo bẩn bằng bích họa: “Đánh thức” mỹ quan cho đô thị
Từ những mảng tường loang lổ, nhiều con hẻm ở TPHCM đã và đang được “lột xác” nhờ mô hình tranh bích họa sinh động, sáng tạo, để kể câu chuyện đời thường của phố thị bằng sắc màu văn hóa, nghệ thuật. Không chỉ là mô hình làm đổi thay diện mạo đô thị, mà còn đang khơi dậy niềm tự hào, tình yêu phố thị, biến những con hẻm nhỏ cũ kỹ trở thành điểm check-in mới lạ, góp phần tạo sức hút cho ngành du lịch của thành phố.
Bức tường xấu xí thành không gian nghệ thuật
Tháng 9, khi đi ngang tuyến đường Nguyễn Hữu Cảnh (đoạn giao với Thảo Cầm Viên, phường Sài Gòn), nhiều người dân, du khách không khỏi ngỡ ngàng trước một con đường rực rỡ sắc màu. Trên đoạn tường dài gần 600m, tổng diện tích 2.600 m², hàng chục bức tranh khổ lớn cao 2,5m, dài từ 10 - 12m nối tiếp nhau, khắc họa cảnh sắc thiên nhiên, danh lam thắng cảnh trải dài khắp ba miền: từ phố cổ Hội An, cầu Rồng - Đà Nẵng, vịnh Hạ Long cho đến rừng tràm Trà Sư, ruộng bậc thang Hà Giang. Tất cả được tái hiện sinh động bằng gam màu tươi sáng, công phu, tạo nên một không gian nghệ thuật cộng đồng ấn tượng.
Không chỉ tái hiện cảnh quan thiên nhiên, nhiều hẻm bích họa tại TPHCM còn tái hiện hình ảnh các làng nghề, làng chài, đời sống nghệ nhân, người lao động,…vốn trước đây bị sơn phun, vẽ bậy, quảng cáo “khoan cắt bê tông” nhếch nhác. Giờ đây, những bức bích họa đã đem đến diện mạo mới cho tuyến đường, khẳng định sức mạnh của nghệ thuật trong việc làm đẹp đô thị.
Điển hình, ở con hẻm 115 đường Trần Quốc Thảo (phường Xuân Hòa) trước kia tràn ngập nét vẽ tín dụng đen, quảng cáo bẩn. Tuy nhiên, nhờ sự chung tay của người dân và lực lượng công an, tường hẻm 115 Trần Quốc Thảo đã biến thành một “bảo tàng” thu nhỏ, với các bức vẽ phong cảnh, biển đảo quê hương rực rỡ sắc màu. Những ngày lễ lớn, bà con ở hẻm treo cờ đỏ sao vàng, chụp ảnh lưu niệm cùng gia đình bên những bức tranh. Đây là minh chứng sống động cho sự đồng lòng giữ gìn mỹ quan đô thị ở khu dân cư. Cũng thực hiện mô hình hẻm bích họa ở khu vực “phố Tây” Bùi Viện, hẻm 353 phường Bến Thành, bà con nơi đây lại chọn cách giới thiệu di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam qua những mảng tường in ấn và vẽ minh họa. Không gian hẻm trở nên sạch đẹp, văn minh, ít ai còn dám vứt rác hay vẽ bậy.
Với du khách, đây còn là một điểm check-in độc đáo, thú vị để hiểu thêm về bản sắc văn hóa. Chị Yea Ji (27 tuổi) là khách du lịch người Hàn Quốc đã bày tỏ sự phấn khích, chia sẻ: “Tôi từng đi làng bích họa Tam Thanh (Quảng Nam cũ), nhưng hẻm bích họa ở TPHCM mang hơi thở khác: vừa hiện đại mà gần gũi, gắn liền đời sống thường ngày. Mỗi bức tranh như kể một câu chuyện về thành phố này”. Còn đối với Lưu Tuyết (21 tuổi, ngụ phường Bình Hưng Hòa, sinh viên Đại học Quốc gia TPHCM) đã coi hẻm phố bích họa Trung tâm phường Sài Gòn, trong đó có đường bích họa Nguyễn Hữu Cảnh và hẻm bích họa 353 như một điểm check-in đầy tự hào để giới thiệu đến những người bạn quốc tế của mình, khi có dịp ghé thăm TPHCM.
Đối với không ít người dân TPHCM đã coi những hẻm bích họa như một câu chuyện kể về phố thị Sài Gòn - TPHCM hiện đại, nghĩa tình. Nhiều người dân ở những con hẻm nhếch nhác, chằng chịt quảng cáo tín dụng đen vẫn tiếp tục mong muốn sự quan tâm của thành phố để có kinh phí thực hiện thêm nhiều con hẻm, tuyến đường bích họa, giúp “khoác áo mới” cho hẻm phố. “Những bức tranh vừa đẹp vừa có ý nghĩa giáo dục. Hẻm sạch, người đi qua thấy vui mắt, trẻ con thích thú, khách du lịch thì chụp hình liên tục. Nếu nhân rộng mô hình này, TPHCM sẽ tìm lại được vẻ mỹ quan hiện đại, nghĩa tình của mình” - ông Nguyễn Minh Xuân (67 tuổi, cựu chiến binh phường Phú Nhuận) bày tỏ.
Động lực để thành phố đẹp hơn
Đằng sau những bức tường rực rỡ là sự kiên trì, đồng hành của cả hệ thống chính trị và người dân thành phố. Xuất phát từ thực trạng quảng cáo bẩn, vẽ bậy lan tràn khắp nơi, Công an TPHCM đã tham mưu Ban Chỉ đạo 138 thành phố phát động chiến dịch bóc xóa quảng cáo trái phép, đồng thời, khởi xướng mô hình “biến tường bẩn thành tranh đẹp”.
Đến nay, đã có hàng chục công trình bích họa mang tên “Việt Nam tươi đẹp” được triển khai khắp các phường, xã, đặc khu của TPHCM. Riêng tuyến đường Nguyễn Hữu Cảnh với 2.600 m² bích hoạ vừa được khánh thành vào dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 vừa qua, còn xác lập kỷ lục “Đường tranh bích họa lớn nhất Việt Nam” do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) công nhận. Đây không chỉ là tác phẩm nghệ thuật khổng lồ, mà còn là bản “trường ca bằng hình ảnh”, tái hiện lễ diễu binh lịch sử mừng ngày thống nhất đất nước.
Trên bức tường ấy, hình ảnh máy bay, xe tăng, chiến sĩ, công trình biểu tượng của thành phố hiện lên sống động, gợi lại ký ức hào hùng của dân tộc. Theo Thiếu tướng Phạm Kim Đĩnh - Cục trưởng Cục Công tác chính trị (Bộ Công an), mỗi bức bích họa không chỉ làm đẹp không gian đô thị, mà còn là thông điệp giáo dục truyền thống, khơi gợi tình yêu quê hương đất nước cho thế hệ trẻ.
Tham gia vào quá trình sáng tác các tranh bích họa trên đường Nguyễn Hữu Cảnh từ những ngày đầu tháng 6 đến ngày khánh thành dịp Quốc khánh 2/9, họa sĩ Lê Tuấn Minh Viên cho biết, nhóm họa sĩ của ông đã bắt đầu công việc từ 8 giờ sáng đến 6 giờ chiều hàng ngày, luân phiên theo ca để vẽ liên tục. Đối với mỗi họa sĩ, việc thực hiện tác phẩm ngoài trời, với thời tiết mưa nắng thất thường là thử thách không hề nhỏ. Những ngày nắng còn chịu được, nhưng trời mưa phải tạm dừng công việc. “TPHCM đang trong mùa mưa, có buổi sáng trời vừa đổ cơn mưa ào ào, phải cuống cuồng thu dọn đồ đạc. Nhưng chiều trời lại tạnh mưa, hửng nắng, lúc đó các họa sĩ mới tiếp tục vẽ được” - họa sĩ Hoàng Thái, một thành viên nhóm chia sẻ.
Theo đại diện Công an TPHCM, chuỗi công trình bích họa “Việt Nam tươi đẹp” là mô hình sẽ tiếp tục được triển khai rộng khắp trên các con hẻm của TPHCM. Đây là sự kết hợp giữa giữ gìn an ninh trật tự với xây dựng cảnh quan văn minh. Công an thành phố mong muốn mỗi con đường, mỗi khu dân cư không chỉ an toàn mà còn xanh, sạch, đẹp.
Cùng với lực lượng công an, Thành đoàn TPHCM cũng phát động phong trào tình nguyện để đoàn viên, thanh niên phối hợp, đồng hành, sáng tạo thêm nhiều tác phẩm mới để lan tỏa tinh thần sống đẹp, sống văn minh. Trong khi đó, MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội ở cơ sở, là “cánh tay nối dài” của chính quyền trong việc giáo dục, tuyên truyền người dân nâng cao ý thức về xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Trong đó, mô hình hẻm bích họa là minh chứng sinh động cho sự gắn kết giữa chính quyền - tổ chức đoàn thể - nhân dân trong công cuộc xây dựng thành phố văn minh, nghĩa tình.
Không chỉ mang ý nghĩa tuyên truyền, những tuyến đường, hẻm bích họa tại TPHCM hôm nay, đã và đang còn đang trở thành sản phẩm du lịch mới. Hơn thế nữa, những bức tường bích họa đã nhanh chóng trở thành điểm hẹn văn hóa, nơi để người dân tự hào giới thiệu với bạn bè, du khách. Nhưng để mô hình này duy trì lâu dài, nhiều ý kiến cho rằng, cần có kế hoạch bảo trì, làm mới thường xuyên, tránh lặp lại “vết xe đổ” như làng bích họa Tam Thanh (Quảng Nam cũ) từng xuống cấp sau vài năm.
Nhiều chuyên gia kiến trúc - mỹ thuật cũng khuyến nghị chính quyền TPHCM cần khuyến khích sáng tạo mang bản sắc địa phương, thay vì chạy theo phong trào, số lượng. Những bức tranh “có hồn” sẽ trường tồn, góp phần định hình hình ảnh TPHCM là đô thị sáng tạo, nhân văn. “Rõ ràng, nghệ thuật công cộng đã trở thành “vũ khí mềm” trong việc xây dựng đô thị văn minh. Và TPHCM, với hàng chục nghìn con hẻm, hoàn toàn có thể biến những không gian nhỏ bé ấy thành điểm sáng văn hóa, góp phần tạo bản sắc riêng cho siêu đô thị này” nhà nghiên cứu Văn hóa Nam bộ - ThS. Nguyễn Công Hoài Lương chia sẻ.
Từ những bức tường loang lổ, nhếch nhác, TPHCM đã và đang biến chúng thành những tác phẩm nghệ thuật cộng đồng đầy sắc màu và ý nghĩa. Đó không chỉ là cách chống vẽ bậy, quảng cáo bẩn, mà còn là cách “siêu đô thị” đầu tàu cả nước khẳng định tinh thần đổi mới, sáng tạo và khát vọng vươn lên. Những con hẻm, tuyến đường bích họa hôm nay chính là biểu tượng cho sự chung tay của chính quyền và người dân, cho một TPHCM văn minh, nghĩa tình, hiện đại.
