Y học với những bước tiến ngoạn mục

THẾ TUẤN• 05/02/2023 08:12

Trong khi tuyên bố đại dịch Covid - 19 chưa chấm dứt thì Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng lại đang lập danh sách cập nhật mới các mầm bệnh có nguy cơ gây ra đại dịch hoặc những đợt bùng phát dịch cần ưu tiên theo dõi chặt chẽ. Trong khi đó, việc điều trị căn bệnh nan y ung thư đang cho thấy nhiều hy vọng.

Dây chuyền sản xuất vaccine Sputnik V ngừa Covid-19 tại nhà máy dược phẩm ở Karaganda, Kazakhstan. Nguồn: Sputnik.

WHO sẽ công bố trước tháng 4

Danh sách các mầm bệnh cần theo dõi chặt chẽ được WHO công bố lần đầu tiên vào năm 2017. Đến nay, danh sách này có một số dịch bệnh phổ biến như Covid-19, Ebola, Sốt xuất huyết do virus Marburg, Hội chứng viêm đường hô hấp cấp vùng Trung Đông (MERS), Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS), virus Nipah, Zika và "bệnh X" - cụm từ các nhà khoa học dùng để chỉ một mầm bệnh chưa biết, có thể xuất hiện bất cứ lúc nào và gây ra dịch bệnh nghiêm trọng trên thế giới.

Lần này, hơn 300 nhà khoa học được huy động để xem xét những bằng chứng về hơn 25 họ virus và vi khuẩn và cả "bệnh X". Đối với mỗi mầm bệnh được xác định là ưu tiên, các chuyên gia sẽ chỉ ra lỗ hổng kiến thức và những ưu tiên nghiên cứu. Theo kế hoạch, danh sách cập nhật sẽ được WHO công bố trước tháng 4/2023.

Ông Michael Ryan - Giám đốc phụ trách xử lý các tình huống khẩn cấp của WHO, nhấn mạnh sự cần thiết của việc lập danh sách các mầm bệnh và các họ virus ưu tiên, phục vụ nghiên cứu và phát triển những biện pháp phòng ngừa, điều trị nhằm ứng phó nhanh chóng và hiệu quả dịch bệnh và đại dịch. Theo ông Ryan, kể từ khi dịch Covid -19 bùng phát vào cuối tháng 12/2019 đến nay, đã có hơn 20 loại vaccine do các tổ chức y tế, viện nghiên cứu, công ty phát triển được cấp phép sử dụng trên toàn thế giới. Ngoài ra, hàng trăm loại vaccine khác đang trong quá trình nghiên cứu và thử nghiệm để đạt hiệu quả cao hơn trong quá trình phòng chống Covid -19.

Điều trị ung thư - ánh sáng lóe lên ở cuối đường hầm

Mới đây, giới y học Mỹ cho biết đã phát triển được một loại thuốc chữa khỏi 100% bệnh ung thư đại tràng. Kể từ tháng 6/2022, một thử nghiệm thuốc điều trị ung thư trên quy mô nhỏ đã cho thấy kết quả tích cực: Tất cả 12 bệnh nhân ung thư trực tràng đã được chữa khỏi hoàn toàn. Thử nghiệm trên do Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering ở New York thực hiện.

Một trong những người tham gia thử nghiệm, Sascha Roth, nói với New York Times rằng bà đang chuẩn bị đến Manhattan trong nhiều tuần để xạ trị, thì kết quả từ Memorial Sloan Kettering thông báo rằng bà đã khỏi bệnh ung thư. “Tôi đã nói với gia đình mình. Nhưng họ không tin tôi” - bà Roth cho biết.

Kết quả tương tự cũng đã xảy ra với những bệnh nhân khác tham gia thử nghiệm. Theo đó, tế bào ung thư dường như đã biến mất trong cơ thể họ và không thể phát hiện ra bằng cách khám sức khỏe, nội soi, chụp PET hoặc MRI.

Những người tham gia thử nghiệm được điều trị trong 6 tháng bằng một loại thuốc trị liệu miễn dịch có tên là Dostarlimab. Thuốc Dostarlimab có giá khoảng 11.000 USD/liều và được dùng cho bệnh nhân 3 tuần/lần trong suốt 6 tháng. Loại thuốc này hoạt động bằng cách làm lộ rõ các tế bào ung thư để hệ thống miễn dịch có thể xác định và tiêu diệt chúng. Tiến sĩ Louis A. Diaz Jr nói: “Phương pháp điều trị mới này là một loại liệu pháp miễn dịch - phương pháp điều trị chặn tín hiệu trên các tế bào ung thư, cho phép hệ miễn dịch loại bỏ chúng”.

Đáng chú ý, theo báo cáo thống kê hàng năm từ Hiệp hội Ung thư Mỹ, tỷ lệ bệnh nhân ung thư ở nước này hiện đang giảm mạnh do được điều trị kịp thời. Tỷ lệ tử vong do ung thư nói chung ở Mỹ giảm trung bình 1,5% mỗi năm. Việc giảm tỷ lệ tử vong do ung thư trong vòng 30 năm qua ở Mỹ chủ yếu là nhờ giảm liên tục ở 4 loại ung thư phổ biến nhất: phổi, đại tràng, vú và tuyến tiền liệt.

Tử vong do ung thư đã được cải thiện rõ rệt nhất ở ung thư tế bào hắc tố (melanoma), một phần là nhờ các loại thuốc điều trị miễn dịch ipilimumab và vemurafenib đã được FDA phê chuẩn năm 2011. Tỷ lệ tử vong do melanoma đã giảm 7% mỗi năm. Tiến sĩ William Dahut - Giám đốc khoa học của Hiệp hội cho biết, trong số những phụ nữ ở độ tuổi đầu 20, tỷ lệ ung thư cổ tử cung đã giảm 65% từ năm 2012 đến năm 2022, "hoàn toàn phù hợp với thời điểm vaccine HPV được đưa vào sử dụng".

Báo cáo cũng bao gồm các dự đoán cho năm 2023. Theo đó, ước tính số ca tử vong do ung thư sẽ giảm 10%, nếu được điều trị bằng vaccine HPV.

Năm 2022 được ghi nhận là năm thế giới đã có nhiều thành tựu y tế đáng chú ý, mang lại cho con người những loại thuốc, những phương pháp điều trị mà không thể thực hiện trước đây. Một phụ nữ có HIV đã khỏi hoàn toàn sau khi được cấy ghép tế bào gốc lấy từ máu cuống rốn của người hiến tặng có đột biến gene hiếm gặp có khả năng kháng lại virus. Các bác sĩ cho rằng người được ghép tế bào gốc sẽ phát triển một hệ thống miễn dịch kháng lại virus HIV. Bệnh nhân khỏe mạnh và không phải điều trị bằng thuốc ARV.

Một thành công khác cũng rất đáng nể là cấy tủy sống giúp bệnh nhân liệt đi lại. Ông Michel Roccati, người Italy, gặp một tai nạn nghiêm trọng khiến ông bị liệt hoàn toàn phần thân dưới, nhưng rồi ông đã đi bộ được trở lại nhờ phương pháp cấy ghép tủy sống. Thiết bị cấy ghép gửi xung điện đến các cơ của bệnh nhân giống như hoạt động của não. 1 tiếng sau khi phẫu thuật, ông Roccati đã có thể thực hiện những bước đi đầu tiên.

Về việc điều trị Alzheimer, sau hơn 30 năm nghiên cứu, hai hãng dược phẩm Eisai của Nhật Bản và Biogen của Mỹ đã phối hợp phát triển thuốc điều trị bệnh Alzheimer có tên là lecanemab. Loại thuốc này có thể giúp làm chậm quá trình suy giảm chức năng và nhận thức ở các bệnh nhân giai đoạn đầu. Những người sử dụng thuốc tiêm lecanemab, tiến trình thoái hóa não chậm lại tới 27% so với những người dùng giả dược.