100 % dự án BT, BOT trong lĩnh vực giao thông được chỉ định thầu

Ảnh minh họa.

Chiều 6/9, Thanh tra Chính phủ (TTCP) đã công bố Thông báo kết luận thanh tra, chỉ ra hàng loạt sai phạm trong việc chấp hành các quy định của pháp luật trong việc thực hiện một số dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng- chuyển giao (BT), hợp đồng xây dựng- kinh doanh- chuyển giao (BOT) trong lĩnh vực giao thông, môi trường tại Bộ GTVT.

Theo TTCP kết luận, Thực tế, từ khi triển khai đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, BOT, trong lĩnh vực giao thông đến nay, với hơn 70 dự án đã được thực hiện mà không lựa chọn được nhà đầu tư nào theo hình thức đấu thầu, 100% là chỉ định thầu, với lý do chỉ có nhà đầu tư duy nhất tham gia, trong đó có cả nhà đầu tư được lựa chọn chưa đảm bảo năng lực.

TTCP cũng khẳng định, Quyết định chủ trương đầu tư một số dự án còn bất hợp lý trong cân đối tổng thể và quy hoạch. Phê duyệt một số nội dung đầu tư, tổng mức đầu tư chưa đúng quy định, còn một số khoản sai lệch.

Bộ GTVT chưa nghiên cứu đánh giá cụ thể, toàn diện hiện trạng giao thông để từ đó cân đối, so sánh đầy đủ trên toàn hệ thống về sự cần thiết, về lộ trình đầu tư theo từng hình thức trong đó có hình thức đầu tư theo hợp đồng BT, BOT.

Bộ này Coi nặng tiêu trí hoàn vốn dự án, thiếu nghiên cứu hợp lý khả năng nộp phí của đối tượng tham gia giao thông cũng như ảnh hưởng đến chi phí hoạt động vận tải, chi phí xã hội trước khi quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư dự án. Chính vì vậy, các dự án đã quyết định đầu tư bằng hình thức BT, BOT hầu hết thực hiện ở những khu vực giao thông trọng yếu, có mật độ người và phương tiện tham gia lớn, đặt một số trạm có khoảng cách gần nhau bất hợp lý, giá phí cao, tăng nhanh gây khó khăn đối với người tham gia giao thông không có sự lựa chọn khác. Điển hình như các khu vực Hà Nội- Thái Bình- Nam Định- Hưng Yên- Hòa Bình.

Mặt khác, phần lớn các dự án đầu tư theo hình thức BOT là cải tạo, nâng cấp tuyến đường cũ nên càng tăng tình trạng dồn tích phương tiện giao thông ở những khu vực vốn đã đông đúc, không hướng đến việc mở rộng mạng lưới và phân làn giao thông hợp lý.

Một số dự án như: đường Hòa Lạc- Hòa Bình và cải tạo nâng cấp quốc lộ 6 Xuân Mai - Hòa Bình, dự án đường Thái Nguyên- Chợ Mới, Dự án nâng cấp đường Pháp Vân- Cầu Giẽ đã quyết định quy mô cấp đường đầu tư chưa phù hợp quy hoạch đã được phê duyệt.

Đã vậy, khi phê duyệt các dự án đầu tư đã ghép việc cải tạo, nâng cấp quốc lộ 6 với đầu tư xây dựng mới đường Hòa Lạc- Hòa Bình và ghép việc cải tạo nâng cấp 7 km quốc lộ 3 với đầu tư xây dựng mới đường Thái Nguyên- Chợ Mới thành một dự án rồi mỗi dự án đặt 2 trạm thu phí ở hai nơi không hợp lý.

Qua kiểm tra một số nội dung về tổng mức đầu tư đối với 6 dự án, TTCP phát hiện giá trị phê duyệt sai tăng 451.577,9 triệu đồng. Trong đó dự án Hầm đường bộ Phước Tượng- Hầm Phú Gia 44.164 triệu đồng, Dự án nâng cấp đường Pháp Vân- Cầu Giẽ 18.783,9 triệu đồng, Dự án đường Thái Nguyên- Chợ Mới 101.059 triệu đồng…

“Thực tế trong trong gian qua, việc tổ chức rà soát dự án BOT của Bộ GTVT đã xác định các nhà đầu tư phê duyệt dự toán không đúng phải điều chỉnh, giải trình, bổ sung thủ tục với tổng giá trị là 654.000 triệu đồng.

Đoàn thanh tra kiểm tra một số nội dung về dự án và thanh toán đối với 7 dự án, xác định các nhà đầu tư phê duyệt sai tăng về đơn giá định mức, chế độ tiền lương, phụ cấp hoặc thiếu hồ sơ và căn cứ phê duyệt một số yếu tố phát sinh thực tế không hợp lý... với tổng giá trị 316.252,59 triệu đồng…” TTCP khẳng định.

Theo TTCP, cơ chế hoàn vốn còn bất cập, giá thu phí cao, điều chỉnh không hợp lý. Phương thức thu phí lạc hậu, gây ách tắc giao thông, đặc biệt là việc xác định vị trí đặt trạm thu phí không hợp lý như đặt trạm thu phí ngoài vùng dự án (Dự án hầm đường bộ đèo Phước Tượng, Hầm Phú Gia). Dùng trạm thu phí tuyến đường này hỗ trợ thu phí đầu tư tuyến đường khác (các dự án đường Thái Nguyên- Chợ Mới, Dự án đường Hòa Lạc- Hòa Bình và cải tạo quốc lộ 6 Xuân Mai- Hòa Bình). Đặc biệt có một số trạm thu phí đối với người không tham gia giao thông trên tuyến đường đầu tư theo hình thức BOT…

TTCP cho rằng, những bất cập đó theo từng góc độ đều có ảnh hưởng đến lợi ích nhà đầu tư, nhà nước đặc biệt là tạo áp lực về giá phí cao đối với người tham gia giao thông và chi phí hoạt động vận tải. Thực tế đã xảy ra một số vụ việc người dân búc xúc, tụ tập đông người phản đối đến nay chưa có hướng giải quyết dứt điểm.

Trên cơ sở đó, TTCP kiến nghị Bộ GTVT chủ động điều chỉnh và khắc phục các sai sót thuộc trách nhiệm của Bộ. Phối hợp rà soát toàn diện các hồ sơ dự án, các hợp đồng để bổ sung điều chỉnh đúng quy định.

TTCP cũng kiến nghị Bộ GTVT có trách nhiệm rà soát, xử lý phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư 6 dự án 451.577,9 triệu đồng và điều chỉnh các hợp đồng dự án về tổng vốn đầu tư, xác định lại cho phí tư vấn lập dự toán và thu hồi nộp ngân sách phần đã thanh toán vượt tương ứng giá trị tổng mức đầu tư phải điều chỉnh. Thanh lý hai hợp đồng tư vấn với nhà đầu tư trị giá 16.203 triệu đồng. Ngoài ra, 7 doanh nghiệp phải xử lý số tiền 316.252,59 triệu đồng.