Ẩn họa truyền dịch

Lạm dụng truyền dịch dễ dấn đến tai biến.

Hiểm nguy cận kề

Nạn nhân là nữ sinh Trần Thị Tố Uyên (20 tuổi, sinh viên một trường Cao đẳng trên địa bàn TP HCM). Theo đó, sáng 12/6, Tố Uyên đi bưng quả cho đám cưới và có biểu hiện mệt mỏi nên được bạn đưa về. Ngay sau đó, ông Trần Thanh Bình (cha Tố Uyên) đã đưa con gái đến Phòng khám Đa khoa Thành Mỹ (số 131 Tân Hương, P.Tân Quý, Q.Tân Phú) kiểm tra sức khỏe. Tại đây, Tố Uyên được xét nghiệm máu và truyền dịch. Sau đó người cha về nhà ăn cơm trưa rồi dự định quay lại đón con.

Khoảng 30 phút sau, phía phòng khám gọi điện thông báo tình trạng sức khỏe con ông không tốt. Tức tốc trở lại phòng khám, ông được thông báo con mình đã được chuyển đến Bệnh viện Q.Tân Phú. Thông tin từ BV cho hay, bệnh nhân được chuyển đến trong tình trạng ngưng tim, ngưng thở. Các bác sĩ ở đây đã tích cực cấp cứu hồi sinh tim, phổi suốt 1 tiếng đồng hồ nhưng bệnh nhân không qua khỏi.

Trước đó, dư luận cũng băn khoăn trước cái chết của em Cù Thị Ngọc Bích (18 tuổi, học sinh lớp 12, trú Thị xã Ayun Pa, Gia Lai).Trong căn nhà nhỏ của gia đình em ở tổ dân phố 8, phường sông Bờ, thị xã Ayun Pa, người thân vẫn chưa nguôi nỗi đau đột ngột mất cô con gái ngoan ngoãn, học giỏi.

Chị Ngô Thị Hòa (mẹ Bích) nghẹn ngào kể: Khoảng 14 giờ ngày 1/5, khi Bích vừa rời khỏi nhà đi chơi được chừng 30 phút thì bạn bè gọi điện thông báo em bị trúng gió. Chị vội vàng tới cạo gió rồi đưa Bích tới Phòng khám Đa khoa của bác sĩ Lực tại 95 Lê Hồng Phong, thị xã Ayun Pa vì nghĩ là ngày nghỉ nên BVĐK khu vực Ayun Pa không làm việc.

Đến nơi, Bích được một bác sĩ thăm khám và thông báo cháu chỉ bị rối loạn nhịp tim. Một lúc sau bác sĩ Lực đến khám lại cũng thông báo kết quả như trên và nói chỉ cần truyền nước xong Bích sẽ khỏe ngay. Lúc này bà Hương- vợ bác sĩ Lực cùng với một điều dưỡng đem thuốc và bình nước vào truyền cho cháu. Khoảng 30 phút sau khi truyền dịch và tiêm thuốc, Bích có biểu hiện co giật, mạch thấp nên được đưa đến BVĐK Ayun Pa cấp cứu và tử vong vào khoảng 17h ngày 1/5.

Còn chị Phạm Thu Hương ở Hải Hậu, Nam Định khi kể lại tai nạn của mình vào mùa hè năm ngoái vẫn còn sợ hãi. Ở quê chị, từ trẻ con đến người già, ai thấy người ốm mệt, ho sốt là được người nhà cho đi tiêm và truyền dịch. Tầm tháng 6 năm ngoái, đi làm đồng về thấy người mệt lả và ngây ngấy sốt, cổ họng bỏng rát chị đến một phòng khám tư để truyền dịch.

Truyền được khoảng 15-20 phút, chị Hương thấy người lạnh toát và khó thở liền gọi người truyền dịch cho mình. Nhưng rồi người nhà đã phải đưa chị vào BV gần đó cấp cứu vì sốc phản vệ. Cũng may kịp thời phát hiện nên chị qua khỏi. Những trường hợp cứ hễ thấy ốm, mệt là truyền dịch rồi gặp tai nạn như chị Hương không phải là hiếm.

Không nghe bác sĩ có ngày vạ to

Nói về thực trạng lạm dụng truyền dịch hiện nay, Ths.BS Âu Thanh Tùng- Trưởng khoa Khám bệnh BV Đại học Y Dược TP HCM nhấn mạnh: Đây là một quan niệm sai. Theo đó, truyền dịch là truyền dung dịch có chất hòa tan như đường, chất đạm, chất béo, một số dung dịch chứa chất điện giải như natri clorua, kali clorua, bicabonat... Ngoài ra, còn có những chế phẩm đặc biệt như dịch truyền abumin, dịch truyền có yếu tố đông máu, tiểu cầu…

Thông thường, những chỉ định truyền dịch bao gồm: Truyền dịch dinh dưỡng hoặc bù điện giải cho người bệnh trước hoặc sau mổ, đặc biệt mổ các bệnh lý của ống tiêu hóa, người bệnh bị hôn mê, rối loạn nuốt hoặc các bệnh lý thực quản, dạ dày mà người bệnh không ăn uống được, truyền dịch bù điện giải ở người bệnh bị rối loạn điện giải, truyền dịch bù nước và điện giải ở người bệnh bị phỏng, nôn ói hoặc tiêu chảy, hay ở người bệnh bị sốt xuất huyết nặng...

Theo BS Tùng, nếu người bệnh uống được thì tốt nhất là nên chọn cách uống, điều quan trọng là truyền dịch bắt buộc phải có chỉ định của bác sĩ. Các cơ sở y tế thực hiện truyền dịch phải có đầy đủ dụng cụ, trang thiết bị để xử lý khi không may có tai biến biến chứng. Nhân viên y tế phải có kinh nghiệm nhận biết khi người bệnh bị sốc và biết cách xử trí đúng theo phác đồ.

Cùng quan điểm, PGS.BS Nguyễn Tiến Dũng- nguyên trưởng Khoa Nhi (BV Bạch Mai) khẳng định, dịch truyền chỉ phát huy tác dụng khi đúng chỉ định. “Việc một số người cứ thấy sốt, mệt mỏi do sốt virus lập tức nghĩ đến truyền dịch là quan niệm sai lầm.

Chưa ai chứng minh việc truyền dịch có thể hạ sốt. Hơn nữa, người đang mệt mà đi truyền rất nguy hiểm. Thậm chí, ngay cả khi truyền dịch đúng chỉ định, bệnh nhân vẫn có thể gặp một số nguy hiểm như bị phù, đau sưng, viêm tĩnh mạch, rét run, mặt tái nhợt, vã mồ hôi, khó thở, đau ngực”- BS Dũng nói.

Dịch truyền có nhiều loại tùy theo tác dụng, trong đó phổ biến là loại cung cấp đường, muối và chất điện giải như glucose 5%, 10%; cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng...

BS Dũng cũng cho rằng, nếu có thể bù nước, dịch bằng cách thông thường thì người dân nên áp dụng chứ không nên truyền dịch. Ví dụ, với tỷ lệ 5g đường/100ml dung dịch thì việc truyền cho trẻ một chai Gglucose 5% chỉ tương đương với việc cho trẻ uống gần một thìa cà phê đường. Tương tự, truyền một chai dung dịch muối 9% chỉ như uống một bát canh nhạt.

Về nguy cơ tai biến, theo BS Âu Thanh Tùng, bất cứ người bệnh nào khi truyền dịch đều có thể bị tai biến và biến chứng. Ví dụ khi truyền dịch mà dịch thoát ra ngoài sẽ gây phù tại chỗ, gây viêm tĩnh mạch, không tuân thủ vô trùng thì sẽ gây nhiễm trùng. Đặc biệt khi truyền dịch nhanh, đối với người bệnh bị tăng huyết áp, suy tim và người lớn tuổi thì có thể bị phù phổi cấp, nghĩa là một lượng dịch lớn vào cơ thể sẽ ứ lại tại phổi làm cho người bệnh ngộp thở có thể gây tử vong.

Trở lại vụ việc đau lòng của hai nữ sinh trên, dù Sở Y tế TP HCM và Sở Y tế Gia Lai đã khẩn trương vào cuộc làm rõ nguyên nhân tử vong, nhưng nỗi đau của gia đình nạn nhân thì không thể nguôi ngoai. Theo các chuyên gia y tế, tỷ lệ người bị sốc do truyền dịch không cao nhưng vẫn có thể xảy ra.

Đặc biệt những trường hợp tự mua dịch truyền có đạm hoặc các vitamin phối hợp để truyền với mục đích làm đẹp da, nâng cao sức khỏe càng phải hết sức thận trọng. Bởi bất cứ người bệnh nào cũng đều có thể bị sốc và với bất kỳ loại dịch truyền gì. Nếu không được cấp cứu kịp thời rất dễ tử vong.

Theo các chuyên gia y tế, truyền dịch được chỉ định cho 3 trường hợp sau:

Thứ nhất là những bệnh nhân mất nước cấp tính mà không thể bù được lượng dịch đã mất bằng con đường uống.
Trường hợp thứ hai là truyền dịch cho những bệnh nhân ăn uống kém, suy kiệt, bệnh nhân không thể ăn trong những ngày đầu sau phẫu thuật. Mục đích của truyền dịch trong trường hợp này là để nuôi dưỡng bệnh nhân.
Mục đích thứ ba của truyền dịch là truyền dịch có pha thuốc để điều trị như pha thuốc truyền các loại kháng sinh, hóa chất điều trị ung thư, các thuốc trợ tim, nâng huyết áp, thuốc lợi tiểu, thuốc hạ huyết áp trong một số bệnh lý cấp cứu… được chỉ định cho những bệnh nhân sốc nhiễm khuẩn, bệnh lý ung thư, suy tim, cơn tăng huyết áp cấp cứu…