Anh Mười Lai

Tinh hoa Việt xin giới thiệu bài viết của nhà báo Vũ Chí Thành - nguyên phóng viên Báo Quân Giải phóng Miền Nam, nguyên Thư ký tòa soạn báo Long An - người đã từng chiến đấu bên cạnh đại tá Mai Văn Lai.

Với dáng vẻ thấp đậm, gương mặt chữ điền đôn hậu, giọng nói nhẹ nhàng, ôn tồn. Đại tá Mai Văn Lai luôn được cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 1 Long An coi anh như người anh cả và thường gọi anh bằng cái tên trìu mến: Anh Mười!

Anh Mười Lai sinh ra và lớn lên trong một gia đình nông dân nghèo ở xã Tân Phước Tây, huyện Tân Trụ, tỉnh Long An. Quê anh có truyền thống yêu nước, quật cường chống giặc ngoại xâm. Dòng sông Nhật Tảo từng ghi đậm chiến công đốt tàu giặc pháp của nghĩa quân Nguyễn Trung Trực thời kỳ đầu pháp xâm lược Việt Nam.

Có thể nói, anh Mười Lai là người trưởng thành trong chiến đấu và gắn bó với Tiểu đoàn 1 lâu đời nhất trong hàng cán bộ chiến sĩ của đơn vị này. Anh có mặt ở Tiểu đoàn 1 ngay từ những năm cuối thập kỷ 60 của thế kỷ trước. Anh cùng đơn vị tham gia nhiều chiến dịch lớn như: Chiến dịch Tổng công kích - Tổng khởi nghĩa xuân Mậu Thân 1968, từng tham gia trận chiến 7 ngày đêm đánh quỵ một lữ đoàn quân Mỹ ở cầu chữ Y, Sài Gòn. Chiến dịch Nguyễn Huệ năm 1972 đến Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng năm 1975…

Ngay từ năm 1972, anh đã là chính trị viên Tiểu đoàn 1, chỉ huy lãnh đạo đơn vị, khắc phục mọi hoàn cảnh ác liệt, hiểm nguy, gian khổ, liên tục tấn công địch suốt cả hai vùng Bắc và Nam Long An.

Những năm cuối 1968 đến 1970, Tiểu đoàn 1 phải chiến đấu trong một hoàn cảnh vô cùng cam go. Địch tập trung quân Mỹ-Ngụy với chiến thuật “bình định cấp tốc”, chúng đến phá sạch từng chòm cây, từng đám lá dừa nước. Chúng còn bắt dân đi phá hoang. Vùng hạ Long An trở nên xơ xác. Tiểu đoàn 1 lúc này trụ bám vùng Tân Tập, Phước Vĩnh Đông, Phước Lại, Hưng Long…

Vốn là một đơn vị tập trung, đánh lớn trong tỉnh. Bây giờ đơn vị đành chia ra các tổ nhóm từ 3 đến 4 người bám theo các bụi cây còn sót lại. Lương thực, thực phẩm kể cả nước uống (vì vùng này phần lớn là nước mặn) đều dựa vào dân. Đơn vị chỉ còn làm công tác vận động tuyên truyền. Công tác chính trị đặt lên hàng đầu. Anh Mười Lai lúc đó cùng với ban chỉ huy tiểu đoàn phân tán ra, bám theo động viên từng nhóm cán bộ, chiến sĩ, quyết tâm bám trụ đến cùng. Không thể để cách mạng mất dân, mất đất vào tay quân thù.

Ban ngày, từng nhóm bộ đội giấu mình trong các bụi ô rô, cây cỏ. Ban đêm tập hợp nhau lại đi vô ấp vận động tuyên truyền nhân dân. Cơ sở cách mạng gầy dựng lại lần lần. Có khi mấy ngày địch chặn không vô được, phải nhịn đói, nhịn khát. Bộ đội lúc này đánh bằng gài mìn, gài trái, bắn tỉa theo kiểu du kích.

Cuối năm 1969, Tư lệnh Phó Phân khu 3 là Trương Công Xưởng về căn cứ nhận nhiệm vụ. Khi vừa qua quốc lộ 4, bám xuống Nam Long An, ông đã bị đánh điểm, hy sinh và bị hủy luôn một số lượng lớn tiền ăn mang xuống cho Tiểu đoàn 1, điều đó cho thấy mức độ vô cùng ác liệt ở chiến trường Nam Long An lúc đó.

Tình trạng đó kéo dài suốt từ cuối năm 1968 đến cuối năm 1970. Song chấp hành chủ trương và kế hoạch của cấp trên, Tiểu đoàn 1 vẫn kiên cường bám trụ. Địch tăng cường càn quét, chà đi xát lại. Đụng địch thì phải đánh, diệt được địch nhưng ta cũng tiêu hao. Bộ đội ở các Tiểu đoàn 265, Tiểu đoàn Phú Lợi, Tiểu đoàn Đồng Nai… còn lại đều nhập vào Tiểu đoàn 1.

Anh Mười Lai cùng với Đảng ủy và ban chỉ huy tiểu đoàn lặn lội khắp các tổ, nhóm, cùng chia sẻ gian khổ, hy sinh với bộ đội. Chính những lúc như vậy, tình cảm đồng đội, đồng chí lại càng gắn bó, thương mến nhau hơn cả anh em ruột thịt. Giọng nói cả ba miền Trung-Nam-Bắc hòa vào nhau, gắn kết như máu thịt.

Địch phát hiện ra Mười Lai là cán bộ quan trọng của Tiểu đoàn 1, chúng ra sức dụ dỗ, o ép, hăm dọa gia đình anh ở xã Tân Phước Tây. Tên Đức, Trưởng đồn Tân Phước Tây còn hăm dọa khi vợ anh đang mang thai: “Kêu Mười Lai về chiêu hồi, nếu không sẽ giết cả hai mẹ con”. Đức là một tên ác ôn trong vùng, phụ nữ mà lọt vào mắt hắn là sẽ bị o ép, cưỡng bức, làm nhục. Đồng bào trong vùng rất phẫn uất, nhiều chị nhắn tin ra cho ta: “Ai giết được tên Đức, tôi tình nguyện làm vợ người đó”.

Để giữ vững phong trào cách mạng, Mười Lai bàn kế hoạch với Ban Chỉ huy Tiểu đoàn 1 để diệt tên Đức. Anh cho gọi 2 chiến sĩ vốn xuất thân từ đặc công đến giao nhiệm vụ. Sau ít ngày đeo bám trinh sát, nắm chắc quy luật hoạt động của tên Đức, được cơ sở hỗ trợ, ta quyết định đánh. Kết quả là tên Đức bị diệt. Đồng bào trong vùng phấn khởi và càng thêm tin tưởng vào lực lượng cách mạng. Bọn ác ôn trong vùng cũng chùn tay, lo sợ không dám lộng hành như trước.

Anh Mười Lai luôn là trọng tâm đoàn kết trong đảng ủy và ban chỉ huy. Nguyên tắc tập trung dân chủ và sinh hoạt Đảng luôn được giữ vững. Trong sinh hoạt cũng như trong chiến đấu, anh luôn điềm tĩnh, tỉnh táo xử lý tình huống, không khi nào nóng nảy, lớn tiếng. Cán bộ hoặc chiến sĩ có sai sót gì đều được anh ôn tồn chỉ ra, phân tích và giúp đỡ sửa chữa khuyết điểm. Đặc biệt là anh rất thương yêu, đùm bọc cán bộ chiến sĩ miền Bắc. Anh tâm sự: “Anh em phải xa gia đình, xa quê hương đến đây đánh giặc, chịu gian khổ, hy sinh. Phải thương anh em ngoài ấy nhiều hơn chứ”. Mỗi lần được thân nhân tiếp tế, anh Mười đều đem đồ chia cho anh em, cho chiến sĩ miền Bắc nhiều hơn.

Mỗi lần đánh địch càn quét hoặc công đồn, anh đều lo công tác thương binh liệt sĩ. Người hy sinh thì bàn giao cho địa phương hoặc lo chôn cất chu đáo. Thương binh thì phân công tổ chức đưa về tuyến sau chạy chữa. Do vậy cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị đều qúy thương Mười Lai.

Chính sách tù, hàng binh cũng luôn được anh quan tâm chỉ đạo chấp hành đúng. Có trận như trận đánh địch đi càn ở Bình Đức, ta bắt sống 23 tù binh. Anh chỉ đạo đối xử tử tế và đưa đầy đủ số tù, hàng binh này về tuyến trên. Có sự vận động, nhắc nhở của anh, cán bộ chiến sĩ cả tiểu đoàn luôn ý thức đầy đủ vấn đề này.

Từng sống trong những thời kỳ gian khổ nhất, được dân đùm bọc. Do đó Mười Lai ý thức sâu về công tác dân vận. Anh luôn nhắc nhở, kiểm tra các đại đội và bộ phận trực thuộc chấp hành tốt 10 điều công tác dân vận. Có lần, trên đường đi chiến đấu, do khát nước quá, một vài chiến sĩ bẻ khóm của dân ăn cho đỡ khát. Biết chuyện, Mười Lai đến tận nơi nhắc nhở, phê bình. Anh còn móc ráp với chủ vườn khóm, cử người đến nhận lỗi và bồi thường cho dân. Tất nhiên là dân không nhận bồi thường mà còn tin tưởng thương yêu hơn bộ đội Tiểu đoàn 1.

…Sau hòa bình, đến tuổi nghỉ hưu, nhiều người ở lại thị xã, thành phố có nhiều tiện nghi hơn. Riêng Mười Lai, với quân hàm Đại tá, anh trở về với mảnh ruộng, con kinh vùng Tân Phước Tây, chăm chỉ cấy lúa, trồng rau…

Năm 2018, một lần đến thăm anh. Lãnh đạo Bộ Quốc Phòng và đồng đội thấy nhà cửa, cuộc sống của anh Mười còn khó khăn, bèn hỗ trợ cho anh một số tiền kha khá để anh đỡ vất vả. Mười Lai ghi nhận tấm lòng của đồng chí, đồng đội. Số tiền đó đủ để anh Mười xây dựng một ngôi nhà khang trang, nhưng anh lại đem toàn bộ số tiền ấy làm một con đường trong xóm cho nhân dân đi lại. Có con đường bê tông sạch sẽ, cả xóm ai cũng mừng và càng thương Mười Lai hơn.

Cuối năm 2020, Đại tá Mai Văn Lai, 82 tuổi, anh Mười Lai thân thương đã vĩnh biệt chúng ta, trở về với thế giới người hiền. Nhưng tấm lòng bao dung, tình cảm thân thương, dáng dấp, nụ cười, và sự điềm tĩnh…của anh luôn lưu giữ trong tâm trí những cựu chiến binh Tiểu đoàn 1 và nhân dân Long An, nhất là nhân dân vùng Tân Phước Tây, Tân Trụ.

Tân An, ngày 27/7/2021