Bán chứng khoán có lãi chịu thuế thu nhập cá nhân 20%: Cân nhắc kỹ

Đề xuất 2 phương án tính thuế

Tại Dự thảo Luật Thuế TNCN (thay thế), Bộ Tài chính dự kiến sửa đổi, hoàn thiện quy định về thu nhập chịu thuế TNCN và cách tính thuế đối với hoạt động chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng chứng khoán của cá nhân (bao gồm cả chứng khoán phái sinh).

Trong đó, Bộ đề xuất sửa đổi, hoàn thiện quy định về thu nhập chịu thuế TNCN và cách tính thuế đối với hoạt động chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng chứng khoán của cá nhân như sau: Thuế TNCN đối với thu nhập từ chuyển nhượng vốn của cá nhân cư trú được xác định bằng thu nhập tính thuế cá nhân với thuế suất 20% theo từng lần chuyển nhượng.

Thu nhập tính thuế từ chuyển nhượng vốn được xác định bằng giá bán trừ giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan đến việc tạo ra thu nhập từ chuyển nhượng vốn.

Trường hợp không xác định được giá mua và các chi phí liên quan đến việc chuyển nhượng vốn thì thuế TNCN được xác định bằng giá bán nhân với thuế suất 2%.

Tương tự, thuế TNCN đối với thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán của cá nhân cư trú được xác định bằng thu nhập tính thuế nhân với thuế suất 20%.

Thu nhập tính thuế từ chuyển nhượng chứng khoán được xác định bằng giá bán trừ giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan đến việc tạo ra thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán trong kỳ tính thuế (theo năm).

Trường hợp không xác định được giá mua và chi phí liên quan đến việc chuyển nhượng chứng khoán thì thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán được xác định bằng giá bán chứng khoán nhân với thuế suất 0,1% theo từng lần chuyển nhượng.

Trên thực tế, đây không phải đề xuất mới. Trước đây, tại Luật Thuế TNCN số 04/2007/QH12 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2009) cũng đã quy định 2 phương pháp thu thuế đối với chuyển nhượng chứng khoán.

Cụ thể, theo thuế suất 20% trên thu nhập năm (giá bán - giá mua và các chi phí liên quan). Nếu không xác định được giá vốn, các chi phí liên quan và có chứng từ chứng minh thì nộp thuế 0,1% trên giá bán từng lần và không phải quyết toán thuế khi kết thúc năm tính thuế.

Tuy nhiên, phương pháp tính thuế trên gặp nhiều vướng mắc trong thực hiện. Do đó, Luật số 71/2014/QH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về thuế (có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2015) quy định thống nhất một phương pháp tính thuế TNCN đối với chuyển nhượng chứng khoán theo thuế suất 0,1% trên giá chuyển nhượng từng lần.

Trong quá trình thực hiện, có ý kiến cho rằng việc thu thuế 0,1% trên giá chuyển nhượng chứng khoán từng lần kể cả trường hợp cá nhân bị lỗ là chưa phù hợp, cần xác định phương pháp thu thuế trên thu nhập của cá nhân, nếu có lãi thì mới nộp thuế; cũng có ý kiến cho rằng cần tăng mức thuế suất đối với thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán lên mức cao hơn...

Bộ Tài chính cho rằng việc sửa cách tính thuế với chuyển nhượng chứng khoán xuất phát từ thực tiễn thực hiện thời gian qua, xu hướng và kinh nghiệm của các nước thời gian gần đây.

Theo cơ quan này, hầu hết các nước đều thu thuế với thu nhập từ chuyển nhượng vốn, chứng khoán, song cách thức, phương thức rất khác nhau. Có quốc gia thu theo tỷ lệ phần trăm trên giá chuyển nhượng, có nơi thu theo thu nhập, hoặc áp dụng chính sách thuế khác giữa chứng khoán niêm yết và chưa niêm yết.

Chẳng hạn, Indonesia áp dụng mức thuế khấu trừ tại nguồn 0,1% trên doanh thu từ chuyển nhượng cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán. Philippines thu thuế 0,6% trên giá trị giao dịch. Nhật Bản áp tỷ lệ cố định 20,3% với thu nhập từ việc bán một số chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu chứng quyền.

Trung Quốc áp thuế 20% trên thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán không niêm yết. Hay tại Thái Lan, các loại thu nhập từ vốn đều phải chịu thuế như thu nhập thông thường, trừ một số loại như vốn thu được từ việc bán cổ phiếu của một công ty được niêm yết, thu nhập từ bán trái phiếu, tín phiếu.

Nhiều băn khoăn

Nhiều nhà đầu tư khi được tiếp cận thông tin về phương án đề xuất tính thuế TNCN khi mua bán chứng khoán của Bộ Tài chính đã bày tỏ quan điểm.

Chị Nguyễn Thị Thanh Phương - một nhà đầu tư nhỏ lẻ trên thị trường chứng khoán hơn 5 năm nay nói rằng, không phải ai đầu tư cũng lãi. Cụ thể bản thân tôi, có thời điểm lỗ nặng, có thời điểm có lãi. Cũng như nhìn lại thị trường 3 năm trở lại đây, ai đầu tư chẳng mất tiền, thị trường chỉ mới hồi hồi được hơn 2 tháng nay. Vậy nếu thu thuế 20% phần lãi ngay mà không cho bù trừ khi lỗ thì rõ ràng là nhà đầu tư bị thiệt.

Còn anh Trần Văn Đức (Hà Nội) cũng đầu tư chứng khoán nhấn mạnh, nếu áp dụng mức thuế 20% lãi thì quá cao. Nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán 95% là cá nhân nhỏ lẻ, nếu có lãi mà phải nộp 20% thì quá vô lý!

Chia sẻ với báo giới, ông Nguyễn Thế Minh - Giám đốc Phân tích, Khối Khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam cho biết, ở nhiều quốc gia, hầu hết các loại thu nhập từ vốn đều phải nộp thuế.

Song theo ông Minh, một số nước miễn, hoặc giảm thuế cho các khoản đầu tư dài hạn nhằm khuyến khích đầu tư dài hạn vào thị trường chứng khoán. Mức 20% như đề xuất mới là khá cao, chưa thật sự phù hợp với bối cảnh hiện tại của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Ông Minh cũng khuyến nghị điều chỉnh thuế suất theo thời gian nắm giữ cổ phiếu, tương tự như dự thảo với chuyển nhượng bất động sản.